إِرْبَة (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِرْبَة: (غَیْرِ اُولِی الْاِرْبَة)«اربة» در اصل از مادّه
«ارَب» (بر وزن عرب) چنان که
«راغب» در «
مفردات» می‌گوید: به معنای شدّت احتیاج است که انسان برای بر طرف ساختن آن چاره‌جوئی می‌کند؛ گاهی نیز به معنای
حاجت به طور مطلق استعمال می‌شود.
و منظور از
«اُولِی الاِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ» در اینجا کسانی هستند که
میل جنسی و نیاز به
همسر دارند. بنابراین
«غیر اولی الاربة» کسانی را شامل می‌شود که این تمایل در آنها نیست.
(وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاء بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاء وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) (و به زنان با ايمان بگو چشم‌هاى خود را از نگاه هوس‌آلود فرو گيرند، و دامان خويش را از بى‌عفتى حفظ كنند و
زینت خود را جز آن مقدار از آن كه نمايان است آشكار ننمايند، و اطراف روسرى‌هاى خود را بر سينه خود افكنند تا گردن و سينه با آن پوشانده شود، و زينت خود را آشكار نسازند مگر براى شوهرانشان، يا پدرانشان، يا پدران شوهرانشان، يا پسرانشان، يا پسران همسرانشان، يا برادرانشان، يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم كيششان، يا بردگانشان
[كنيزانشان
]، يا مردان
سفیه وابسته به آنها كه تمايلى به زن ندارند، يا كودكانى كه از امور جنسى مربوط به زنان آگاه نيستند؛ و به زنان با ايمان بگو: هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمين نزنند تا زينتِ پنهانيشان دانسته شود و صداى
خلخال كه برپا دارند به گوش رسد؛ و اى
مؤمنان همگى به سوى خدا بازگرديد، تا
رستگار شويد).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: بر زنان واجب است که
عورت خود را از اجنبی -چه مرد و چه زن- بپوشانند و اما اینکه فرمود:
(وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ اِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها) کلمه «ابداء» به معنای اظهار است و مراد از زینت زنان، مواضع زینت است، زیرا اظهار خود زینت از قبیل گوشواره و دستبند
حرام نیست، پس مراد از اظهار زینت، اظهار محل آنها است. خدای تعالی از این حکم آنچه را که ظاهر است
استثناء کرده و در
روایت آمده که مقصود از آنچه ظاهر است صورت و دو کف دست و قدم‌ها می‌باشد.
(وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَ) کلمه خمر -به دو ضمه- جمع
خمار است، و خمار آن جامه‌ای است که زن سر خود را با آن می‌پیچد، و زاید آن را به سینه‌اش آویزان می‌کند و کلمه «جیوب» جمع جیب -به فتح جیم و سکون یاء- است که معنایش معروف است، و مراد از جیوب، سینه‌ها است، و معنایش این است که به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه‌ها را به سینه‌های خود‌انداخته، آن را بپوشانند.
(وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ اِلَّا لِبُعُولَتِهِنَ... اَوْ بَنِی اَخَواتِهِنَّ) کلمه «بعولة» به معنای شوهران است و طوایف هفتگانه‌ای که
قرآن از آنها نام برده
محرم‌های نسبی و سببی هستند و اجداد شوهران حکمشان حکم پدران ایشان، و نوه‌های شوهران حکمشان حکم فرزندان ایشان است و اینکه فرمود: «نسائهن» و زنان را اضافه کرد به ضمیر زنان، برای اشاره به این معنا بوده که مراد از نساء زنان مؤمنین است که جایز نیست خود را در برابر زنان غیر مؤمن برهنه کنند، که از روایات وارده از
ائمه اهل بیت (علیهم‌السّلام) هم همین معنا استفاده می‌شود.
اطلاق جمله
(اَوْ ما مَلَکَتْ اَیْمانُهُنَّ) هم شامل غلامان می‌شود و هم کنیزان، و از روایات نیز این اطلاق استفاده می‌شود، و این جمله یکی از مواردی است که کلمه «ما» در صاحبان عقل استعمال شده، و در معنای «مَنْ» (کسی که) به کار رفته است.
(اَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ اُولِی الْاِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ) کلمه «اربه» به معنای
حاجت است، و منظور از این حاجت شهوتی است که مردان را محتاج به
ازدواج می‌کند، و کلمه «من الرجال» بیان «تابعین» است و مراد از این «رجال تابعین» افراد سفیه و ابلهی هستند که تحت قیمومت دیگران هستند و
شهوت مردانگی ندارند.
(اَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ) الف و لام در الطفل برای
استغراق است و کلیت را می‌رساند، یعنی جماعت اطفالی که بر عورت‌های زنان غلبه نیافته‌اند، یعنی آنچه از امور زنان که مردان از تصریح به آن شرم دارند، اطفال زشتی آن را درک نمی‌کنند، و این به طوری که دیگران هم گفته‌اند
کنایه از حد
بلوغ است.
(وَ لا یَضْرِبْنَ بِاَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ) پاهای خود را محکم به زمین نزنند تا صدای زیورآلاتشان از قبیل
خلخال و گوشواره و
دستبند به صدا در نیاید.
(وَ تُوبُوا اِلَی اللَّهِ جَمِیعاً اَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ) مراد از
توبه به طوری که از
سیاق آیه بر می‌آید بازگشت به سوی خدای تعالی است، به
امتثال اوامر او، و انتهاء از نواهیش و خلاصه پیروی از راه و صراطش.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «إِرْبَة»، ص۳۵.
