أَعْقاب (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَعْقاب: (نُرَدُّ عَلی اَعْقابِنَا)«اَعْقاب» جمع
«عَقِب» (بر وزن خَشِن) به معنای پاشنه پا است و بازگشت به روی پاشنه پا به معنای عقب‌گرد
و
کنایه از انحراف و بازگشت از هدف است و همان چیزی است که امروز از آن به
«ارتجاع» تعبیر می‌کنند.
ترجمه و تفاسیر
آیات مرتبط با
أَعْقاب:
(قُلْ أَنَدْعُو مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُنَا وَلاَ يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَى أَعْقَابِنَا بَعْدَ إِذْ هَدَانَا اللّهُ كَالَّذِي اسْتَهْوَتْهُ الشَّيَاطِينُ فِي الأَرْضِ حَيْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ يَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى ائْتِنَا قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَىَ وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ) (بگو: «آيا غير از
خدا، چيزى را بخوانيم و
عبادت كنيم كه نه سودى به حال ما دارد، نه زيانى؛ و به اين ترتيب، به عقب برگرديم بعد از آن‌كه خداوند ما را
هدایت كرده است؟! همانند كسى كه براثر وسوسه هاى
شیاطین، در روى زمين راه را گم كرده، و سرگردان مانده است؛ در حالى كه يارانى دارد كه او را به هدايت دعوت مى‌كنند و مى‌گويند: به سوى ما بيا!» بگو: «تنها هدايت خداوند، هدايت واقعى است؛ و ما دستور داريم كه
تسلیم پروردگار جهانيان باشيم»).
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: رد بر اعقاب کنایه از
گمراهی و ترک هدایت است. چون لازمه هدایت به
حق، واقع شدن در
صراط مستقیم و یا شروع در پیمودن آن است، و
ارتداد و برگشتن به عقب، لازمه‌اش نپیمودن آن راه و برگشتن به پشت سر است، و معلوم است که چنین عملی گمراهی است و لذا فرمود:
(وَ نُرَدُّ عَلی اَعْقابِنا بَعْدَ اِذْ هَدانَا اللَّهُ) برگشت به عقب را مقید کرد به بعد از هدایت الهی.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(قَدْ كَانَتْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ تَنكِصُونَ) (آيا فراموش كرده‌ايد كه در گذشته
آیات من پيوسته بر شما خوانده مى‌شد؛ امّا شما
اعراض كرده به عقب باز مى‌گشتيد؟!).
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه «نکوص» به معنای برگشتن به عقب است، و کلمه «سامر» از سمر به معنای گفتگو کردن در شب است و معنای آیه این است که شما از ناحیه ما یاری نمی‌شوید، برای اینکه آیات من بر شما قرائت شد و شما از آن روی‌گردان بودید و به
اعقاب خود برمی‌گشتید، و از در
استکبار عارتان می‌شد که به آن گوش دهید و در باره آن شب‌ها
هذیان می‌گفتید.
(دیدگاه شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «أَعْقاب»، ص۵۴.
