• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابان تغلب

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابان بن تغلب از محدثان بنام شیعه می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ - بیوگرافی
۲ - کنیه
۳ - نسبت جریری
۴ - نسبت‌ بکری
۵ - زادگاه
۶ - از مشاهیر اتباع تابعین
۷ - از شاگردان انس بن مالک
۸ - درک محضر امام
۹ - شاگردی امام صادق
۱۰ - اساتید علم قرائت
۱۱ - از قاریان قرآن
۱۲ - مقامات علمی
۱۳ - مناظره ادبی
۱۴ - پیدید آمدن فرقه های گوناگون
۱۵ - منزلت ابان نزد امام
۱۶ - سفرش امام به ابان
۱۷ - شخصیت ابان
       ۱۷.۱ - از دیدگاه رجال شیعی
       ۱۷.۲ - نزد اهل سنت
       ۱۷.۳ - از دیدگاه سعدی جوزجانی
       ۱۷.۴ - از دیدگاه ذهبی
       ۱۷.۵ - از دیدگاه ابن عدی
۱۸ - شیعه غالی از نگاه اهل سنت
۱۹ - مشایخ حدیثی ابان
۲۰ - شاگردان
۲۱ - آثار و تألیفات
۲۲ - فهرست منابع
۲۳ - پانویس
۲۴ - منبع

اَبانِ‌ بن تَغْلِب، ابوسعید بن رُباح بَکری جُرَیری کِنْدی رَبَعی کوفی (د ۱۴۱ق/۷۵۸م)، ادیب ، قاری ، فقیه ، مفسّر و از محدّثان بنام امامیّه .
[۱] نجاشی، رجال، احمد بن علی، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.


بیش‌تر مآخذ کنیۀ او را ابوسعید و برخی ابوسعد
[۲] حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۳] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۳۰۰، به کوشش س دیدرینگ، بیروت، ۱۹۷۰م.
یا ابن سعید
[۴] علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۱۲، تهران، ۱۳۴۲ش.
آورده‌اند و برخی دیگر ابواُمیمه را نیز ذکر کرده‌اند.
[۵] سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۱، ص۴۰۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
[۶] ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


نسبت «جریری» به سبب آن است که وی مولای بنی جریر بن عُباده بوده است.

نسبت دیگر وی، بکری، اشاره به بکر بن وائل نیای بزرگ این خاندان دارد.
[۷] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.


از زادگاه و تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست، اما از آن‌جا که به کوفی ملقب شده است، می‌توان احتمال داد که وی بیش‌تر سالهای زندگی خود را در کوفه سپری کرده و احتمالاً همانجا نیز زاده شده باشد.

ابان بیش‌تر عمر خویش را نزد تابعین گذرانده و از محضر درس آنان سود جسته است، به همین سبب ابن حبان
[۸] ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، ص۱۶۳-۱۶۴، ، به کوشش م، فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
وی را از مشاهیر اتباع تابعین در کوفه دانسته است،

گرچه نجاشی به نقل از ابوزرعه گفته که ابان از انس بن مالک صحابی (د ۹۳ق/۷۱۲م) نیز روایت کرده است.
[۹] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
[۱۰] خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۴، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.


او محضر امام علی‌ بن حسین (علیه‌السلام)، امام محمد باقر (علیه‌السلام) و امام جعفر صادق (علیه‌السلام) را درک کرد و نزد آنان دانشهای متداول روزگار چون حدیث را آموخت و در حوزۀ درس و مکتب امام صادق (علیه‌السلام) به مقامی والا دست یافت.
[۱۱] نجاشی، احمد بن علی،رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.


ابان به کثرت روایت از امام صادق (علیه‌السلام) معروف بود و گفته‌اند که ۰۰۰‘۳۰ حدیث از آن حضرت روایت کرده است.
[۱۲] علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۹-۱۰، تهران، ۱۳۴۲ش.


وی علم قرائت قرآن را از عاصم بن ابالنّجو د، طلحه بن مُصَرّف و سلیمان اعمش فرا گرفت و یکی از سه نفری بود که توانست تمام قرآن را نزد اعمش بیاموزد.
[۱۳] ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
[۱۴] سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۱، ص۴۰۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.


او از بزرگان قاریان بود و خود نیز به روشی خاص قرآن را قرائت می‌کرد که نزد قاریان معوف بود
[۱۵] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
[۱۶] نجاشی، احمد بن علی، ج۱، ص۸، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق.


شیخ طوسی
[۱۷] طوسی، الفهرست، ج۱، ص۷، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
به نقل از محمد بن موسی بن ابی مریم صاحب اللّؤلؤ گفته است که وی در این فن برجسته‌ترین فرد روزگار خویش بوده است. ابان علاوه بر قرآن و حدیث در هریک از علوم فقه، ادب، لغت و نحو صاحب نظر شمرده می‌شد.
[۱۸] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
[۱۹] حموی، یاقوت، ادبا ، ج۱، ص۱۰۷- ۱۰۸
.

به گفتۀ طوسی امام صادق (علیه‌السلام) یک‌بار او را برای مناظرۀ ادبی با مدعی تعیین کرد.
[۲۰] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.


در روزگار او که بر اثر آشنایی مسلمانان با فرهنگ و معارف اقوام دیگر جدالهای فکری و اعتقادی بسیار در موضوعات دینی پدید آمده بود و فرقه‌های گوناگون با تکیه بر مبانی فکری خود به دفاع از آرای فقهی و کلامی خویش برخاسته بودند.

ابان از شمار کسانی بود که با الهام از آموزشهای اهل بیت به دفاع از تشیع و تبلیغ این مذهب اهتمام می‌ورزیدند. به همین سبب وی نزد امامان شیعه (علیه‌السلام) از منزلت والایی برخوردار بود و معاصرانش برای استماع حدیث و استفاده در باب مسائل به او روی می‌آوردند.

امام صادق (علیه‌السلام) به ابان گفته بود: در مسجد به مدینه بنشین و در مسائل دینی مردم فتوا بده. من دوست دارم که افرادی مانند تو در میان شیعۀ من دیده شوند.
[۲۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.




۱۷.۱ - از دیدگاه رجال شیعی

شخصیت دانشمندان رجال شیعی وی را ثقه دانسته
[۲۲] طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
[۲۳] علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۹-۱۰، تهران، ۱۳۴۲ش.


۱۷.۲ - نزد اهل سنت

و محققان رجالی اهل سنت مانند احمد بن حنبل ، یحیی بن معین ، ابوحاتم و نسایی وثاقت او را تأیید کرده‌اند،
[۲۴] ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۱، ص۲۹۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۱ق/۱۹۵۲م.
[۲۵] حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۷، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۲۶] ابن سعد، محمد، الطبقات الکبیر، ج۶، ص۲۵۰، به کوشش سترستین، لیدن، ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م.
[۲۷] ابن حبان، محمد، الثقات، ج۶، ص۶۷، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
[۲۸] ذهبی، محمد بن احمد، المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۶، به کوشش نورالدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
[۲۹] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۳۰۰، به کوشش س دیدرینگ، بیروت، ۱۹۷۰م.


۱۷.۳ - از دیدگاه سعدی جوزجانی

اما سعدی جوزجانی ، وی را زائغ (منحرف از حق)، مذموم المذهب و مجاهر دانسته است.
[۳۰] ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، کتاب الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۱۵، به کوشش ابوالفداء عبداللـه القاضی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.


۱۷.۴ - از دیدگاه ذهبی

ذهبی از رجال‌شناسان اهل سنت به دفاع از ابان برخاسته و نسبتهای ناروا را به تفصیل پاسخ گفته است.
[۳۱] ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۵-۶، به کوش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.


۱۷.۵ - از دیدگاه ابن عدی

ابن عدی
[۳۲] ابن عدی، عبداللـه، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۳۸۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
گفته است که وی در مذهب تشیع غلوّ می‌کرده است، بنابراین می‌توان به روایات وی استناد کرد.

به این نکته باید توجه کرد که در قرن ۲ق/۸م به کسی شیعۀ غالی گفته می‌شده است که به مخالفان و دشمنان علی‌ بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) متعرض شود،
[۳۳] ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۵-۶، به کوش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
بنابراین باید میان این افراد و کسانی که نسبت به امامان شیعه غلو می‌کردند، فرق گذاشت.

مشایخ حدیث ابان بجز ۳ امام یاد شده و انس بن مالک بدین قرارند: سلیمان اعمش ، محمد بن منکدر ، سماک‌ بن حرب ، ابراهیم نخعی ، ابوبصیر ، عاصم ، ابوعمرو شیبانی ، منهال‌ بن عمرواسدی ، حکم ابن عُتیبه ، ابواسحاق عمرو بن عبدالله سبیعی ، فُضیل‌ بن عمرو فُقَیمی ، جهم‌ بن عثمان مدنی ، عدی‌ بن ثابت ، طلحه‌ بن مصرّف ، عطیه‌ بن سعد عوفی ، عکرمه مولی ابن عباس و عمر بن ذرّ همدانی .
[۳۴] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
[۳۵] طوسی، محمد بن حسن،اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
[۳۶] بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر،ج۱، ص۴۵۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۲ق/۱۹۴۳م.
[۳۷] حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۳۸] ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.


راویان بنام سدۀ ۲ق/۸م از ابان روایت شنیده و نقل کرده‌اند. مامقانی
[۳۹] مامقانی، عبداللـه بن محمد حسن، تنقیح المقال، ج۱، ص۴-۵، نجف، ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م.
تعداد آنان را نزدیک به ۵۰ تن دانسته است. برخی از اینان عبارتند از: ابان‌ بن عبدالله بَجَلی ، ابان‌ بن عثمان احمر ، ادریس ابن یزید اودّی ، حسان بن ابراهیم کرمانی ، حمّاد بن زید ، داوود بن عیسی نَخَعی ، ابوخمیثه زهیر بن معاویۀ جُعْفی ، زیاد بن حسن‌ بن فرات قزّاز ، سعید بن بشیر ، سفیان بن عُیَیْنه ، سلام بن ابی خُبْزه ، سیف بن عمیره نخعی ، شعبه بن حجاج ، عباد بن عوام ، عبدالله بن ادریس بن یزید اودی ، عبدالله بن مبارک ، علی بن عابِس ، قاسم بن معن مسعودی ، محمد بن ابان بن تغلب ، ابومعاویه محمد بن خازم ضریر ، ابوخداش مَخْلد بن خِداش ، مفضل بن عبدالله حَبَطی ، موسی بن عُقبه ، هارون بن موسی نحوی ، سعید بن ابی جهم ، محمد بن موسی بن ابی مریم ، ابوبُرده میمون مولی بنی فزاره ، محمد بن ابی عُمَیر و ابن مسکان .
[۴۰] حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶-۷، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
[۴۱] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
[۴۲] طوسی، الفهرست، ج۱، ص۶، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
[۴۳] طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۳۰، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.


تألیف کتاب‌هایی به ابان نسبت داده شده که موجود نیست و در فهارس ذکر نشده است. نام برخی از آن‌ها بدین قرار است: ۱. معانی القرآن ؛ ۲. کتاب القراءات
[۴۴] ا بن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۳۰۸.
۳. الغریب فی القرآن؛ ۴. الفضایل
[۴۵] طوسی، الفهرست، ج۱، ص۶-۷، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۵. کتاب صفّین.
[۴۶] نجاشی، احمد بن علی، ج۱، ص۸، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
نجاشی نام کتاب سوم را تفسیر غریب القرآن آورده است. الغریب نخستین اثر در نوع و موضوع خود بوده و در لغت و تفسیر از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. مؤلف در بیان و شرح الفاظ غریب قرآن به شواهدی استناد جسته که خود از عرب شنیده بوده است.
[۴۷] طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵-۶، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
[۴۸] نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
لغویان و مفسّران قرن ۲ق/۸م به این کتاب استناد می‌کردند و عبدالرحمن بن محمد ازدی کوفی با استفاده از کتابهای دیگر در این زمینه کتابی فراهم آورد که مشتمل بر موارد اختلاف و وجوه اشتراک بود
[۴۹] حموی، یاقوت، ادب،اج۱، ص۱۰۸
. نیز ابان نخستین کسی است که در علم غریب القرآن دست به تألیف زده است
[۵۰] امین، محسن، اعیان الشیعه،ج۲، ص۹۸، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
[۵۱] حیدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۵۷، بیروت، ۱۹۷۱م.


(۱) ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۱ق/۱۹۵۲م.
(۲) ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۳) ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، کتاب الضعفاء و المتروکین، به کوشش ابوالفداء عبداللـه القاضی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
(۴) ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوش م فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
(۵) ابن حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۶) ابن سعد، محمد، الطبقات الکبیر، به کوشش سترستین، لیدن، ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م.
(۷) ابن عدی، عبداللـه، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۸) ا بن ندیم، الفهرست؛ امین، محسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛
(۹) بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۲ق/۱۹۴۳م.
(۱۰) حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
(۱۱) علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، تهران، ۱۳۴۲ش.
(۱۲) حیدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، بیروت، ۱۹۷۱م.
(۱۳) خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۱۴) ذهبی، محمد بن احمد، المغنی فی الضعفاء، به کوشش نورالدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۱۵) ذهبی، میزان الاعتدال، به کوش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۱۶) سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
(۱۷) صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، به کوشش س دیدرینگ، بیروت، ۱۹۷۰م.
(۱۸) طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
(۱۹) طوسی، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
(۲۰) علامۀ حلی، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال، تهران، ۱۳۱۰ق.
(۲۱) مامقانی، عبداللـه بن محمد حسن، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م.
(۲۲) نجاشی، احمد بن علی، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق؛ یاقوت، ادبا؛

۱. ↑ نجاشی، رجال، احمد بن علی، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۲. ↑ حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۳. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۳۰۰، به کوشش س دیدرینگ، بیروت، ۱۹۷۰م.
۴. ↑ علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۱۲، تهران، ۱۳۴۲ش.
۵. ↑ سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۱، ص۴۰۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
۶. ↑ ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۷. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۸. ↑ ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، ص۱۶۳-۱۶۴، ، به کوشش م، فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
۹. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۱۰. ↑ خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۴، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۱۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی،رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۱۲. ↑ علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۹-۱۰، تهران، ۱۳۴۲ش.
۱۳. ↑ ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۱۴. ↑ سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، بغیه الوعاه، ج۱، ص۴۰۴، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
۱۵. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۱۶. ↑ نجاشی، احمد بن علی، ج۱، ص۸، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۱۷. ↑ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۷، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۱۸. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۱۹. ↑ حموی، یاقوت، ادبا ، ج۱، ص۱۰۷- ۱۰۸
۲۰. ↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
۲۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷-۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۲۲. ↑ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۲۳. ↑ علامه حلی، حسن بن علی، الرّجال، ج۱، ص۹-۱۰، تهران، ۱۳۴۲ش.
۲۴. ↑ ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، ج۱، ص۲۹۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۱ق/۱۹۵۲م.
۲۵. ↑ حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۷، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۲۶. ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبیر، ج۶، ص۲۵۰، به کوشش سترستین، لیدن، ۱۳۲۵ق/۱۹۰۷م.
۲۷. ↑ ابن حبان، محمد، الثقات، ج۶، ص۶۷، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
۲۸. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۶، به کوشش نورالدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
۲۹. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۵، ص۳۰۰، به کوشش س دیدرینگ، بیروت، ۱۹۷۰م.
۳۰. ↑ ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، کتاب الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۱۵، به کوشش ابوالفداء عبداللـه القاضی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
۳۱. ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۵-۶، به کوش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
۳۲. ↑ ابن عدی، عبداللـه، الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۱، ص۳۸۰، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۳۳. ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۵-۶، به کوش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
۳۴. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۳۵. ↑ طوسی، محمد بن حسن،اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۴، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
۳۶. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر،ج۱، ص۴۵۳، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۲ق/۱۹۴۳م.
۳۷. ↑ حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۳۸. ↑ ابن جزری، محمد بن محمد، غایه النهایه، ج۱، ص۴، به کوشش برگشتراسر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۳۹. ↑ مامقانی، عبداللـه بن محمد حسن، تنقیح المقال، ج۱، ص۴-۵، نجف، ۱۳۵۰ق/۱۹۳۱م.
۴۰. ↑ حافظ مزّی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال، ج۲، ص۶-۷، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
۴۱. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۸، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۴۲. ↑ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۶، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۴۳. ↑ طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ج۱، ص۳۳۰، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
۴۴. ↑ ا بن ندیم، الفهرست، ج۱، ص۳۰۸.
۴۵. ↑ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۶-۷، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۴۶. ↑ نجاشی، احمد بن علی، ج۱، ص۸، رجال، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۴۷. ↑ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۵-۶، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
۴۸. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال، ج۱، ص۷، بمبئی، ۱۳۱۷ق.
۴۹. ↑ حموی، یاقوت، ادب،اج۱، ص۱۰۸
۵۰. ↑ امین، محسن، اعیان الشیعه،ج۲، ص۹۸، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
۵۱. ↑ حیدر، اسد، الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج۳، ص۵۷، بیروت، ۱۹۷۱م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابان تغلب »،ج۲، ص۵۹۳.    



جعبه ابزار