• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن ناظر تست

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اِبْنِ ناظِر، یا ابن ‌ابی‌ الاحوص، ابوعلی حسین ‌بن عبدالعزیز بن محمد فهری قرشی (۶۹۹ق/۱۳۰۰م) مقری، محدث، فقیه، ادیب و قاضی اندلسی است.


اصل او از بلنسیه بود.
[۱] نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
در جبّان به دنیا آمد،
[۲] سیوطی، بغیة ‌الوعاه، ج۱، ص۵۳۵، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۴م.
در غرناطه رشد یافت
[۳] ابن‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
و سرانجام در غرناطه درگذشت.
[۴] ابن ‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.



از ابومحمد عبداللّه‌ بن حسین کواب قرائات سبع و جز آن را فرا گرفت.
[۵] ابن ‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۶] نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
سپس به اشبیلیه رفت و در آن‌جا از ابوعلی شلوبین ادبیات آموخت. در این هنگام که ابوالقاسم ابن‌بقی (۶۲۵ق) به اشبیلیه آمده بود، ابن‌ناظر به ملاقات او شتافته، از او حدیث شنید.
[۷] مقری، احمد بن محمد، نفح‌ الطیب، ج۲، ص۵۷۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
او در آن‌جا از محدثان دیگری نیز اخذ حدیث نمود که ازجمله آن‌ها ابوالحسن ابن‌جابر دباج است.
[۸] نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
سپس به بلنسیه رفت و از ابوالحسن ابن‌خیره و ابوربیع ابن ‌سالم کلاعی حدیث شنید. بعد به جزیرۀ شقر رفت و نزد ابوبکر محمد ابن ‌محمد بن وضاح التیسیر ابوعمرودانی و شاطبیه را خواند.
[۹] ابن‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۱۰] نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاهة الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
[۱۱] ابن‌جرزی، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۲۴۲، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
سپس به مرسیه رفت و در آن‌جا از جماعتی از جمله ابوالعباس ابن ‌عیّاش
[۱۲] نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
و در اریوله از ابوالحسن عبدالرحمن‌ بن بقی حدیث شنید. بعد به مالقه رفت و از دیگران چون ابومحمد عطیه و ابوالقاسم ابن طیلسان
[۱۳] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۱۴] نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
اخذ حدیث نمود. از استادان دیگر او می‌توان از ابوعامر یزیدبن وهب فهری و موسی‌ بن عبدالرحمن‌ بن یحیی‌ بن عربی
[۱۵] ابن‌جرزی، محمدبن محمد، غایه‌النهایه، ج۱، ص۲۴۲، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
نام برد.

وی مدتی در غرناطه به اقراء قرآن و تدریس ادب اشتغال داشت،
[۱۶] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
آنگاه به مالقه رفت و مدت کمی در آن‌جا به اقراء پرداخت و حدود ۲۵ سال خطیب مالقه بود،
[۱۷] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
اما به سبب بروز فتنه و ناسازگاری در مالقه و دسیسه‌چینیِ فزاری از آن‌جا به غرناطه گریخت
[۱۸] نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
و قضاء المریه و سپس قضاء بسطه را بر عهده گرفت و پس از رفع فتنۀ مالقه و خروج بنواشقیلوله از آن‌جا در ۶۸۷ق/۱۲۸۸م
[۱۹] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۲۰] نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
[۲۱] سلاوی ناصری، احمدبن خالد، الاستقصاء، ج۳، ص۶۸، به کوشش جعفر و محمد ناصری، دارالبیضاء، ۱۹۵۴م.
متولی قضای مالقه شد.

ابن‌ناظر را فردی آگاه به علوم مختلف، اهل ضبط در روایت و از آخرین مقریان اندلس معرفی نموده‌اند.
[۲۲] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.


مشهورترین شاگرد او ابوحیان اندلسی صاحب تفسیر البحر المحیط است که تفسیر ابن ‌عطیه را از طریق ابن‌ناظر از ابن ‌عطیه روایت می‌کند.
[۲۳] ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط، ج۱، ص۱۰-۱۱، بیروت، ۱۹۸۳م.
ابوحیان در مالقه به حضور ابن ناظر رسیده و از وی روایت کرده است.
[۲۴] مقری، احمدبن محمد، ج۲، ص۵۴۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
از دیگر شاگردان او احمدبن محمد عامری ، احمدبن حسن زیات
[۲۵] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، نفح‌الطیب، ج۱، ص۱۶۲، الاحاطه، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۲۶] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۱۶۵، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۲۷] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۲۸۷، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۲۸] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۲۸۹، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
محمد بن احمد غسانی ، محمد بن محمد بلوی ، محمد بن احمد هاشمی طنجالی ، عبدالواحد بن ابی السداد باهلی
[۲۹] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۶۴، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۳۰] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۱۸-۲۱۹، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۳۱] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۴۵-۲۴۶، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۳۲] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۵۵۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
احمد بن ابراهیم ابن‌زبیر ثقفی و اخرین راوی از ابن‌ناظر عبداللّه ‌بن محمد بن ایوب تجیبی
[۳۳] نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
را می‌توان نام برد.
[۳۴] ابن‌جرزی، محمدبن محمد، غایه‌النهایه، ج۱، ص۲۴۲-۲۴۳، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
[۳۵] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۶۰-۶۱، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
[۳۶] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۰۲-۲۰۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.


از آثار او نسخۀ خطی شناخته شده‌ای در دست نیست.
ابوحیان التبیان فی احکام القرآن، المشرع السلسل فی الحدیث المسلسل، المعرب المفهم فی شرح مسلم و الوسامه فی احکام القسامه را از او روایت کرده است.
[۳۷] مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.

ابن‌خطیب الاربعون، برنامج و الترشید فی صناعه التجوید را به او نسبت می‌دهد.
[۳۸] مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.

سیوطی شرح الجمل زجاجی و شرح المستصفی اثر غزالی را بر اینها افزوده
[۳۹] مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
و ۶ بیت از اشعار وی را نقل کرده است،
[۴۰] مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۱، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
[۴۱] ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۰۲-۲۰۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
که شعرهای او را شایستۀ مقام علمی او نمی‌داند.


(۱) ابن‌جرزی، محمد بن محمد، غایة ‌النهایه، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
(۲) ابن ‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
(۳) ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط، بیروت، ۱۹۸۳م.
(۴) سلاوی ناصری، احمد بن خالد، الاستقصاء، به کوشش جعفر و محمد ناصری، دارالبیضاء، ۱۹۵۴م.
(۵) سیوطی، بغیة الوعاه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۴م.
(۶) مقری، احمد بن محمد، نفح‌ الطیب، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
(۷) نباهی، ابوالحسن‌ بن عبداللّه، تاریخ قضاة الاندلس، قاهره، ۱۹۴۸م.

۱. ↑ نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۲. ↑ سیوطی، بغیة ‌الوعاه، ج۱، ص۵۳۵، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۴م.
۳. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۱، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۴. ↑ ابن ‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۵. ↑ ابن ‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۶. ↑ نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۷. ↑ مقری، احمد بن محمد، نفح‌ الطیب، ج۲، ص۵۷۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۸. ↑ نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة ‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۹. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌ الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۱۰. ↑ نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاهة الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۱۱. ↑ ابن‌جرزی، محمد بن محمد، غایة النهایه، ج۱، ص۲۴۲، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۱۲. ↑ نباهی، ابوالحسن ‌بن عبداللّه، تاریخ قضاة الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۱۳. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۱۴. ↑ نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۱۵. ↑ ابن‌جرزی، محمدبن محمد، غایه‌النهایه، ج۱، ص۲۴۲، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۱۶. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۱۷. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۱۸. ↑ نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۱۹. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۰. ↑ نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۲۱. ↑ سلاوی ناصری، احمدبن خالد، الاستقصاء، ج۳، ص۶۸، به کوشش جعفر و محمد ناصری، دارالبیضاء، ۱۹۵۴م.
۲۲. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۴۷۲، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۳. ↑ ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط، ج۱، ص۱۰-۱۱، بیروت، ۱۹۸۳م.
۲۴. ↑ مقری، احمدبن محمد، ج۲، ص۵۴۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۲۵. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، نفح‌الطیب، ج۱، ص۱۶۲، الاحاطه، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۶. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۱۶۵، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۷. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۲۸۷، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۸. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۱، ص۲۸۹، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۲۹. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۶۴، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۰. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۱۸-۲۱۹، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۱. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۴۵-۲۴۶، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۲. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۵۵۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۳. ↑ نباهی، ابوالحسن‌بن عبداللّه، تاریخ قضاه‌الاندلس، ج۱، ص۱۲۷، قاهره، ۱۹۴۸م.
۳۴. ↑ ابن‌جرزی، محمدبن محمد، غایه‌النهایه، ج۱، ص۲۴۲-۲۴۳، به کوشش گ برگشتر سر، قاهره، ۱۳۵۱ق/۱۹۳۲م.
۳۵. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۶۰-۶۱، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۶. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۰۲-۲۰۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.
۳۷. ↑ مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۳۸. ↑ مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۳۹. ↑ مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۲، ص۵۳۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۴۰. ↑ مقری، احمدبن محمد، نفح‌الطیب، ج۱، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۶۸م.
۴۱. ↑ ابن‌خطیب، لسان‌الدین، الاحاطه، ج۳، ص۲۰۲-۲۰۳، به کوشش محمد عبداللّه عنان، قاهره، ۱۹۷۵م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ناظر»، ج۵، ص۱۸۴۴.    



جعبه ابزار