ارزش پاداش (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

در این مقاله راجع به اهمیت و ارزش پاداش الهی در مقابل اعمال خوب بحث و بررسی می‌کنیم.

---

ما کان لاهل المدینة ومن حولهم من الاعراب ان یتخلفوا عن رسول الله ولایرغبوا بانفسهم عن نفسه ذلک بانهم لایصیبهم ظما ولا نصب ولا مخمصة فی سبیل الله ولایطـون موطئا یغیظ الکفار ولاینالون من عدو نیلا الا کتب لهم به عمل صــلح ان الله لایضیع اجر المحسنین• ... ولایقطعون وادیا الا کتب لهم لیجزیهم الله احسن ما کانوا یعملون.
«سزاوار نیست که اهل مدینه و بادیه‌نشینانی که اطراف آنها هستند از رسول خدا تخلف جویند، و برای حفظ جان خویش از جان او چشم بپوشند، این به خاطر آن است که هیچ تشنگی به آنها نمی‌رسد، و نه خستگی، و نه گرسنگی در راه خدا، و هیچ گامی که موجب خشم کافران شود برنمی دارند، و ضربه‌ای از دشمن نمی‌خورند، مگر اینکه به واسطه آن عمل صالحی برای آنها نوشته می‌شود، زیرا خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند.
و هیچ مال کوچک یا بزرگی را (در این راه) انفاق نمی‌کنند و هیچ سرزمینی را (به سوی میدان جهاد و یا در بازگشت) نمی‌پیمایند، مگر اینکه برای آنها نوشته می‌شود تا خداوند آن را به عنوان بهترین اعمالشان پاداش دهد».
(یعنی اطاعت‌ها و کارهای نیک آنها ثبت و نوشته شود تا به اندازه استحقاق، پاداش آنها را بدهد و از فضل خویش بر آنها بیفزاید تا اینکه ثواب، بهتر و زیادتر از عمل گردد. ).

---

واتبعوا ما تتلوا الشیـطین علی ملک سلیمـن وما کفر سلیمـن ولـکن الشیـطین کفروا یعلمون الناس السحر... ولقد علموا لمن اشتره ما له فی الاخرة من خلـق ولبئس ما شروا به انفسهم لو کانوا یعلمون• ولو انهم ءامنوا واتقوا لمثوبة من عند الله خیر لو کانوا یعلمون. «(یهود) از آنچه شیاطین در عصر سلیمان بر مردم می‌خواندند پیروی می‌کردند، سلیمان هرگز (دست به سحر نیالود و کافر نشد، ولکن شیاطین کفر ورزید و به مردم تعلیم سحر دادند (و نیز یهود) از آنچه بر دو فرشته بابل (هاروت) و (ماروت) نازل شد پیروی کردند، (آنها طریق سحر کردن را برای آشنائی به طرز ابطال آن به مردم یاد می‌دادند) و به هیچ کس چیزی یاد نمی‌دادند مگر اینکه قبلا به او می‌گفتند ما وسیله آزمایش شما هستیم، کافر نشوید (و از این تعلیمات سوء استفاده نکنید) ولی آنها از آن دو فرشته مطالبی را می‌آموختند که بتوانند به وسیله آن میان مرد و همسرش جدائی بیفکنند (نه اینکه از آن برای ابطال سحر استفاده کنند) ولی هیچگاه بدون فرمان خدا نمی‌توانند به انسانی ضرر برسانند، آنها قسمت‌هائی را فرا می‌گرفتند که برای آنان زیان داشت و نفعی نداشت، و مسلما می‌دانستند هر کسی خریدار این‌گونه متاع باشد بهره‌ای در آخرت نخواهد داشت و چه زشت و ناپسند بود آنچه خود را به آن می‌فروختند اگر علم و دانشی می‌داشتند!. و اگر آنها ایمان می‌آوردند و پرهیزکاری پیشه می‌کردند پاداشی که نزد خداوند بود برای آنان بهتر بود، اگر آگاهی داشتند». (اگر می‌دانستند، برای آنان به سبب دانش روشن می‌شد که پاداش خدا از سحر بهتر است. ).

---

فـاتـهم الله ثواب الدنیا وحسن ثواب الاخرة والله یحب المحسنین.
«از این رو خداوند پاداش این جهان و پاداش نیک آن جهان را به آنها داد، و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد».
پاداش آخرت با پاداش دنیا فرق بسیار دارد، زیرا پاداش دنیا هر چه باشد بالاخره آمیخته با فنا و پارهای ناملایمات که طبع زندگی این دنیا است می‌باشد در حالی که پاداش آخرت سراسر حسن است و از هر نظر خالص و دور از ناراحتی‌ها.(در مورد ثواب آخرت، کلمه «حسن» اضافه شده تا بیان کند که ثواب آخرتی نسبت به ثواب دنیایی مزیت و برتری دارد. )

---

... قل متـع الدنیا قلیل والاخرة خیر لمن اتقی ولاتظـلمون فتیلا.
وما اوتیتم من شیء فمتـع الحیوة الدنیا وزینتها وما عند الله خیر وابقی افلاتعقلون.
فما اوتیتم من شیء فمتـع الحیوة الدنیا وما عند الله خیر وابقی للذین ءامنوا وعلی ربهم یتوکلون.
«آیا ندیدی کسانی را که (در مکه) به آنها گفته شد (فعلا) دست از جهاد بدارید و نماز را برپا کنید و زکات بپردازید، (اما آنها از این دستور ناراحت بودند) ولی هنگامی که (در مدینه) فرمان جهاد به آنها داده شد جمعی از آنان از مردم می‌ترسیدند همانگونه که از خدا می‌ترسند، بلکه بیشتر و گفتند پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقرر داشتی؟ چرا این فرمان را کمی تاخیر نینداختی؟ به آنها بگو سرمایه زندگی دنیا ناچیز است و سرای آخرت برای کسی که پرهیزکار باشد بهتر است و کوچک‌ترین ستمی به شما نخواهد شد».
«آنچه به شما داده شده متاع زندگی دنیا و زینت آن است و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است، آیا اندیشه نمی‌کنید؟».
«آنچه به شما عطا شده متاع زودگذر زندگی دنیا است، و آنچه نزد خدا است برای کسانی که ایمان آورده‌اند و بر پروردگارشان توکل می‌کنند، بهتر و پایدارتر است».

---

ولاجر الاخرة خیر للذین ءامنوا وکانوا یتقون. «و پاداش آخرت برای آنها که ایمان آورده‌اند و پرهیزگارند بهتر است».
دلیل بر اینکه این جمله وعده به عموم مؤمنین نیست جمله حالیه (و کانوا یتقون) است که دلالت دارد بر اینکه ایمان ایشان که همان حقیقت ایمان است لا محاله مسبوق به تقوای استمراری ایشان بوده آنهم تقوای حقیقی، و (معلوم است که) چنین تقوایی بدون ایمان تحقق نمی‌یابد، پس ایمان بعدی، ایمان بعد از ایمان و تقواست، و چنین ایمانی همان اجرای ولایت الله است که درباره‌اش فرموده: (الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم و لا هم یحزنون الذین آمنوا و کانوا یتقون لهم البشری فی الحیوه الدنیا و فی الاخرة).

---

... وفضل الله المجـهدین علی القـعدین اجرا عظیما. «افراد با ایمانی که بدون بیماری و ناراحتی از جهاد باز نشستند یا مجاهدانی که در راه خدا با مال و جان خود جهاد کردند یکسان نیستند، خداوند مجاهدانی را که با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان برتری بخشیده و به هر یک از این دو دسته (به نسبت اعمال نیکشان) خداوند وعده پاداش نیک داده و مجاهدان را بر قاعدان برتری و پاداش عظیمی بخشیده است».

---

فخرج علی قومه فی زینته قال الذین یریدون الحیوة الدنیا یــلیت لنا مثل ما اوتی قـرون انه لذو حظ عظیم• وقال الذین اوتوا العلم ویلکم ثواب الله خیر لمن ءامن وعمل صــلحا... «(قارون) با تمام زینت خود در برابر قومش ظاهر شد، آنها که طالب حیات دنیا بودند گفتند: ‌ای کاش همانند آنچه به قارون داده شده است ما نیز داشتیم! به راستی که او بهره عظیمی دارد!
کسانی که علم و دانش به آنها داده شده بود گفتند وای بر شما! ثواب الهی بهتر است برای کسانی که ایمان آورده‌اند و عمل صالح انجام می‌دهند، اما جز صابران آنرا دریافت نمی‌کنند».

---

‌ام تسـئلهم خرجا فخراج ربک خیر وهو خیر الرزقین. «یا اینکه تو از آنها مزد و هزینه‌ای (در برابر دعوتت) می‌خواهی؟ در حالی که مزد پروردگارت بهتر است و او بهترین روزی‌دهندگان است».
(مقصود از «خرجا» اجر و مزد بر کار است. «خرج و خراج» در ریشه لغت به یک معنا می‌باشند و آن عبارت است از خارج ساختن غله از روی وظیفه، و «خراج الارض» نیز از همین باب است، و معنای «فخراج ربک»، «اجر ربک» است. ).

---

... قل ما عند الله خیر من اللهو ومن التجـرة والله خیر الرزقین.
«هنگامی که تجارت یا سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می‌شوند و به سوی آن می‌روند، و تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند، بگو آنچه نزد خدا است بهتر از لهو و تجارت است و خداوند بهترین روزی‌دهندگان است».

۹.۱ - شان نزول

در یکی از سال‌ها که مردم مدینه گرفتار خشکسالی و گرسنگی و افزایش نرخ اجناس شده بودند (دحیه) با کاروانی از شام فرا رسید و با خود مواد غذائی آورده بود، در حالی که روز جمعه بود و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مشغول خطبه نماز جمعه بود، طبق معمول برای اعلام ورود کاروان طبل زدند و حتی بعضی دیگر آلات موسیقی را نواختند، مردم با سرعت خود را به بازار رساندند، در این هنگام مسلمانانی که در مسجد برای نماز اجتماع کرده بودند خطبه را رها کرده و برای تاءمین نیازهای خود به سوی بازار شتافتند، تنها دوازده مرد و یک زن در مسجد باقی ماندند (آیه نازل شد و آنها را سخت مذمت کرد) پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: اگر این گروه اندک هم می‌رفتند از آسمان سنگ بر آنها می‌بارید.

---

واعلموا انمآ امولکم واولـدکم فتنة وان الله عنده اجر عظیم.
«و بدانید اموال و اولاد شما وسیله آزمایش است و پاداش عظیم (برای آنها که از عهده امتحان برآیند) نزد خدا است».

۱۰.۱ - امتحان الهی

در این آیه به مسلمانان هشدار می‌دهد که مواظب باشند علاقه به امور مادی و منافع زودگذر شخصی پرده بر چشم و گوش آنها نیفکند و مرتکب خیانت‌هائی که سرنوشت جامعه آنها را به خطر می‌افکند نشوند می‌گوید: (بدانید اموال و اولاد شما وسیله آزمایش و امتحان شما هستند) (و اعلموا انما اموالکم و اولادکم فتنة).
(فتنه) همانطور که سابقا هم اشاره کردیم در این گونه موارد به معنای وسیله آزمایش است و در حقیقت مهمترین وسیله آزمون ایمان و کفر، شخصیت و فقدان شخصیت، و میزان ارزش انسانی اشخاص، همین دو موضوع است.

---

ولـئن قتلتم فی سبیل الله اومتم لمغفرة من الله و رحمة خیر مما یجمعون.
«(تازه) اگر در راه خدا کشته شوید یا بمیرید (زیان نکرده‌اید؛ زیرا) آمرزش و رحمت خدا، از تمام آنچه آنها (در طول عمر خود) جمع آوری می‌کنند، بهتر است!».
(مقصود از «رحمة» پاداش و بهشت است و این دو بهتر از اموال و مقاصد دنیایی کفار است. ).

---

ولو انهم ءامنوا واتقوا لمثوبة من عند الله خیر لو کانوا یعلمون.
واعلموا انمآ امولکم واولـدکم فتنة وان الله عنده اجر عظیم.
ولاینفقون نفقة صغیرة ولا کبیرة ولایقطعون وادیا الا کتب لهم لیجزیهم الله احسن ما کانوا یعملون.
ولاتشتروا بعهد الله ثمنا قلیلا انما عند الله هو خیر لکم ان کنتم تعلمون.
المال والبنون زینة الحیوة الدنیا والبـقیـت الصـلحـت خیر عند ربک ثوابا وخیر املا.
ویزید الله الذین اهتدوا هدی والبـقیـت الصـلحـت خیر عند ربک ثوابا وخیر مردا.
وما اوتیتم من شیء فمتـع الحیوة الدنیا وزینتها وما عند الله خیر وابقی افلاتعقلون.
فما اوتیتم من شیء فمتـع الحیوة الدنیا وما عند الله خیر وابقی للذین ءامنوا وعلی ربهم یتوکلون.
«و هیچ مال کوچک یا بزرگی را (در این راه) انفاق نمی‌کنند و هیچ سرزمینی را (به سوی میدان جهاد و یا در بازگشت) نمی‌پیمایند، مگر اینکه برای آنها نوشته می‌شود تا خداوند آن را به عنوان بهترین اعمالشان پاداش دهد. (هرگز) پیمان الهی را با بهای کمی مبادله نکنید (و هر بهائی در برابر آن ناچیز است) آنچه نزد خدا است برای شما بهتر است اگر بدانید. مـال و فـرزنـدان، زینت حـیات دنیا هستند، و باقیات صالحات (ارزش‌های پایدار و شایسته) ثوابش نزد پروردگارت بهتر و امید بخش‌تر است. اما کسانی که در راه هدایت گام نهادند خداوند بر هدایتشان می‌افزاید، آثار و اعمال صالحی که (از انسان) باقی می‌ماند در پیشگاه پروردگار تو ثوابش بیشتر و عاقبتش ارزشمندتر است».

---

اولـئک جزاؤهم مغفرة من ربهم وجنت تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها ونعم اجر العـملین. «آنها پاداششان آمرزش پروردگار، و بهشت‌هایی است که از زیر (درختان) آنها نهرها جاری است، جاودانه در آن می‌مانند؛ چه نیکو است پاداش اهل عمل!».
فاستجاب لهم ربهم انی لا اضیع عمل عـمل منکم من ذکر او انثی بعضکم من بعض فالذین هاجروا واخرجوا من دیـرهم واوذوا فی سبیلی وقـتلوا وقتلوا لاکفرن عنهم سیـاتهم ولادخلنهم جنت تجری من تحتها الانهـر ثوابا من عند الله والله عنده حسن الثواب. «خداوند درخواست آنها (صاحبان خرد که درخواست‌های آنها در آیات سابق گذشت) را پذیرفت (و فرمود) من عمل هیچ عمل کننده‌ای از شما را، خواه زن باشد یا مرد ضایع نخواهم کرد، شما همگی همنوعید و از جنس یکدیگر، آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه‌های خود بیرون رانده شدند، و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند سوگند یاد می‌کنم، که گناهان آنها را می‌بخشم، و آنها را در بهشت‌هائی که از زیر درختان آن نهرها جاری است، وارد می‌کنم، این پاداشی است از طرف خداوند، و بهترین پاداش‌ها نزد پروردگار است». اولـئک لهم جنت عدن تجری من تحتهم الانهـر یحلون فیها من اساور من ذهب ویلبسون ثیابا خضرا من سندس واستبرق متکـین فیها علی الارائک نعم الثواب وحسنت مرتفقا. «آنـهـا کـسـانـی هستند که بهشت جاودان از آنشان است، باغهائی از بهشت که نهرها از زیـر درخـتـان و قـصـرهـایـش جـاری اسـت، در آنـجـا بـا دسـت‌بندهائی از طلا آراسته‌اند، و لبـاسـ‌های (فاخری) به رنگ سبز از حریر نازک و ضخیم در بر می‌کنند، در حالی که بر تخت‌ها تکیه کرده‌اند، چه پاداش خوبی و چه جمع نیکوئی؟!». واما من ءامن وعمل صــلحا فله جزاء الحسنی وسنقول له من امرنا یسرا. «و‌امـا کـسـی کـه‌ ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد پاداش نیکو خواهد داشت، و ما دستور آسانی به او خواهیم داد». و الذین ءامنوا وعملوا الصـلحـت لنبوئنهم من الجنة غرفا تجری من تحتها الانهـر خــلدین فیها نعم اجر العـملین. «کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند آنها را در غرفه‌هائی از بهشت جای می‌دهیم که نهرها در زیر آن جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند، چه خوبست پاداش عمل‌کنندگان!». وقالوا الحمد لله الذی صدقنا وعده واورثنا الارض نتبوا من الجنة حیث نشاء فنعم اجر العـملین.«آنها می‌گویند: حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد و زمین (بهشت) را میراث ما قرار داد که هر جا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم، چه خوب است پاداش عمل کنندگان!». .. فان تطیعوا یؤتکم الله اجرا حسنا وان تتولوا کما تولیتم من قبل یعذبکم عذابا الیما. «به متخلفان از اعراب بگو: به زودى از شما دعوت مى شود که به سوى قومى جنگجو بروید و با آنها پیکار کنید تا اسلام بیاورند، اگر اطاعت کنید خداوند پاداش نیکى به شما مى‌دهد، و اگر سرپیچى نمائید همانگونه که قبلا نیز سرپیچى نمودید شما را عذاب دردناکى مى‌کند».

---