بازارهای موسمی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن به تشکیل بازارهای موسمی، به وسیله کاروانهای تجاری در
مدینه اشاره می فرماید.
قرآن به تشکیل بازارهای موسمی، به وسیله کاروانهای تجاری در
مدینه اشاره می فرماید: «واذا راوا تجـرة او لهوا انفضوا الیها وترکوک قائما...» هنگامی که تجارت یا
سرگرمی و لهوی را ببینند پراکنده می‌شوند و به سوی آن می‌روند، و تو را ایستاده به حال خود رها می‌کنند... .
کلمه
انفضاض که مصدر انفضوا است - به طوری که
راغب گفته
- به معنای شکسته شدن چیزی، و متلاشی شدن اجزای آن است، و در مورد آیه
استعاره شده برای متفرق شدن مردم از محل نماز.
روایات وارده از
ائمه اهل بیت علیهم السلام و از طرق
اهل سنت متفقند در اینکه کاروانی از تجار وارد مدینه شد، و آن روز
روز جمعه بود، و مردم در
نماز جمعه شرکت کرده بودند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم مشغول
خطبه نماز بود. کاروانیان به منظور
اعلام آمدن خود، طبل و دائره کوبیدند، مردم داخل
مسجد ، نماز و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم را رها نموده، به طرف کاروانیان متفرق شدند. این آیه شریفه بدین مناسبت نازل شد. و بنابر این منظور ازهمان
استعمال طبل و دائره و سایر
آلات طرب به منظور جمع شدن مردم است. و ضمیر در الیها به تجارت برمی گردد، چون مقصود اصلی مردم از متفرق شدن همان رسیدن به تجارت بود، و طبل و دائره وسیله‌ای برای
تجارت بوده، نه مقصود اصلی.
بعضی از مفسرین گفته‌اند: ضمیر «الیها» به کلمه احدهما (یکی از لهو یا تجارت) که در
تقدیر است، برمی گردد، گویا فرموده : «انفضوا الی الله و، و انفضوا الی التجاره» یعنی : یا به طرف سر و صدای
طبل متفرق شدند، و یا به طرف تجارت، چون هر یک از این دو عامل سبب جداگانه‌ای بود، برای متفرق شدن مردم. و به همین جهت در آیه شریفه با آوردن کلمه «أو» بین آن دو
تردید انداخت، و نفرمود (تجارة و لهوا)، و ضمیر مذکور هم
صلاحیت برای برگشتن به هر دو عامل را دارد. خواهی گفت : باید ضمیر با مرجعش از نظر مذکر و مونث بودن مطابق باشد، و کلمه لهو مذکر، و ضمیر «الیها» مونث است. جواب می‌گوییم : بله، قاعده همین است، لیکن کلمه
لهو چون در اصل
مصدر است، لذا هم می‌شود ضمیر مذکر به آن برگردانید و هم مونث. و باز به همین جهت است که «ما عند الله» را بهتر از هر دو دانسته، و فرموده : «خیر من اللهو و من التجاره» و آن دو را جدا جدا ذکر کرد، و نفرموده : «خیر من اللهو و التجاره».
معنای اینکه فرمود: (بگو آنچه نزد خدا است بهتر از لهو و تجارت است...) «قل ما عند الله خیر من اللهو و من التجاره و الله خیر الرازقین» - در این قسمت از آیه به رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم
امر می‌کند که مردم را به خطایی که مرتکب شدند متنبه کند، و بفهماند که کارشان چقدر زشت بوده. و مراد از جمله «ما عند الله» ثوابی است که خدای تعالی در برابر شنیدن خطبه و
موعظه در نماز جمعه عطاء می‌فرماید.
و معنای جمله این است که : به ایشان بگو آنچه نزد خدا است از لهو و تجارت بهتر است، برای اینکه
ثواب خدای تعالی خیر حقیقی و دائمی، و بدون
انقطاع است، و اما آنچه در لهو و تجارت اگر
خیر باشد خیری خیالی و غیر دائمی و
باطل است. و علاوه بر این، چه بسا خشم خدا را در پی داشته باشد، همچنان که لهو همیشه خشم خدای تعالی را در پی دارد.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «بازارهای موسمی».
