بدل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدل، جایگزین
تکلیف اوّلى یا مال تلف شده است و در باب هاى
طهارت،
صلاة،
صوم،
حج،
تجارت و
کفارات از آن یاد شده است.
بدل در تکالیف عبارت است از؛ تکلیفى که هنگام ناتوانى از انجام دادن تکلیف نخست، از سوى
شارع، جایگزین آن مى‌شود که از آن به بدل شرعى، بدل اضطرارى و بدل طولى- که در طول
مبدل قرار دارد- تعبیر مى‌شود. این نوع بدل، اختصاص به تکالیف عبادى دارد.
در ذیل به نمونه‌هایى از بدل در تکلیف، اشاره مى‌کنیم.
۱)در صورت عدم امکان تحصیل
طهارت (
وضو و
غسل) با آب،
تیمم با
خاک، جایگزین آن قرار داده شده است.
۲)هرگاه
نماز گزار نتواند
رکوع و
سجود نماز را به جا آورد، اشاره به رکوع و سجود، جایگزین آنها مى‌شود.
۳)در نماز
خوف نیز هرگاه شخص از اشاره‌ی به رکوع و سجود،
متمکن نباشد، رکوع، سجود و
ذکر هاى آن دو، همچنین
قرائت از او ساقط مى‌شود و بدل هر
رکعت،
تسبیحات اربع گفته مى‌شود.
۴)اگر
روزه گرفتن بر پیرمرد و پیرزن
مشقت داشته باشد، روزه، بر ایشان
واجب نیست لیکن واجب است براى هر
روز، یک یا دو
مد طعام، بنابر اختلاف در مسئله- به عنوان
فدیه (
کفاره) به
فقیر بدهند.
۵)اگر
حاجى به خاطر نداشتن پول یا عدم دسترسى به حیوان، از
قربانى کردن،
عاجز باشد، باید ده روز به عنوان بدل قربانى، روزه بگیرد.
۶)در کفّارات داراى افراد طولى همچون کفّاره‌ی
ظهار و
قتل اشتباهی، تکلیف اوّلى، عمل به
مقتضا ى فرد نخستین است. دیگر افراد به ترتیب، بدل فرد پیشین مى‌باشند که در صورت
عجز از آن، نوبت به فرد بعدى مى‌رسد.
اگر کسى مال دیگرى را تلف کند یا در حکم تلف قرار دهد- مانند آنکه آن را بفروشد، به‌گونه‌اى که مالک، دسترسى به آن نداشته باشد- در صورتى که اتلاف،
ضمان آور باشد،
ضامن بدل آن است. بدل در
مثلى، مثل و در
قیمى، قیمت آن است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص ۷۶- ۷۷.
