جایگاه اجتماعی زن در اسلام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هر چند نقش زنان در
خانواده و حضور او در آن مؤثر و از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است، اما حضور او در
جامعه در حد
ضرورت و برطرف ساختن نیازهای جامعه در حد
واجب کفایی (پزشکی،
تدریس و. . . ) و با توجه به اصل
عفاف بدون اشکال است. برخی از نکاتی که درباره جایگاه اجتماعی زن باید مد نظر داشت از قرار زیر است.
در
اسلام زن، علاوه بر مسئولیت اداره
خانه و
تربیت فرزندان که از مهمترین وظایف اوست، در بسیاری از مسئوولیت‌های اجتماعی با مردان شریک است و انجام این وظیفه خواه و ناخواه او را از حصار خانه به صحنه‌های اجتماعی می‌کشاند، که این نه تنها با حفظ
حجاب و
عفاف که از وظایف دیگر اوست منافات ندارد بلکه او را در بهتر انجام دادن مسئوولیت‌های اجتماعی و سلامت روانی‌اش یاری می‌کند.
اسلام در هیچ زمینه سخت گیری نکرده است. و در همه شرایط مصالح فرد و اجتماع را در نظر گرفته است.
«یرید اللهُ بکم الیسر ولایریدبکم العسر»
«
خداوند راحتی را برای شما می‌خواهد سختی را نمی‌خواهد».
خداوند در قرآن درباره کیفیت حضور زنان در نزد
نامحرم و اجتماع می‌فرماید: «لایُبدینَ زینتهنّ الاّ ماظهر منها»
زینت خود را بیش آن مقدار که نمایان است (دست و صورت) آشکار ننمایند.
در زمان
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) زنانی به ایشان درخواست
بیعت کردند ایشان فرمودند برگردید و آنچه برایتان
واجب است را حفظ نمائید و دستانت را بپوشانید و بعد برای بیعت حاضر شوید.
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) و بعد از رحلت پدر بزرگوارش (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) مسئوولیت سنگینی را برعهده داشتند ایشان نتوانستند در مقابل
بدعت و نوآوری جامعه آن روز آرام و خاموش بنشینند، و برای دفاع از
ولایت و
اسلام در برابر
مهاجرین و
انصار در
مدینه همراه و یاور همسرشان بودند، ایشان برای اخذ حق خود با عفاف و حجاب کامل در
مسجد حاضر شدند و بین
زنان و
مردان پرده کشیدند.
و از پس پرده به سخنرانی مشغول شدند. شخصاً در مساجد و مکان‌های عموم در برابر زنان انصار و مهاجر حاضر شدند و حجت را بر آنان تمام کردند و از آنها یاری می‌طلبید.
با همه این‌ها آن حضرت خانه داری و انجام تکالیف منزل را
سعادت بزرگی می‌دانستند، زمانی که ابتدای زندگیشان پدر بزرگوارشان (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) کار را بین او و
علی (علیه‌السّلام) تقسیم نمودند. حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیهم) می‌فرمایند: تنها
خدا می‌داند که چقدر خوشحالم، زیرا
پیامبر مرا از پذیرفتن وظایف خارج از منزل و کاری که برای مردان است آزاد و راحت ساخت، اما با این حال هرگاه وظیفه الهی ایشان بود که در
جامعه حاضر شوند با اصل عفاف و حجاب کامل وارد جامعه می‌شدند. مثلاً در دوران حضرت علی (علیه‌السّلام) مسجد ایشان و مسجد حضرت علی (علیه‌السّلام) مشخص و جدا از هم بود که به
تبلیغ دین و
حدیث می‌پرداختند و حتی زنان جداگانه در آن مسجد بر جنازه‌ها
نماز می‌گذاردند.
زن در قبال منکرات اجتماعی
مکلّف است، و وظایف بسیاری دارد تا نه تنها حرکت‌های مثبت و منفی همجنسان خود را هوشیارانه بنگرد و تحرکات سیاسی آنها را در نظر داشته باشد بلکه در خودسازی و پاکسازی فکری جامعه نیز مسئول است. «کلکم راع و کلکم مسؤولٌ عن رعیته» بنابراین زن با
امر به معروف و نهی از منکر کردن زن‌ها می‌تواند فضای اجتماعی سالم و معنوی سازد.
با توجه با ظرافتی که در سرشت و خلقت زن وجود دارد آنها نمی‌توانند همانند مردان مسؤولیت حرفه‌ای پرمشقت و سنگینی را پذیرا باشند، چون آنها موجودی حساس آفریده شده‌اند. «انّ المراةَ ریحانةٌ لیستْ بقهرمانة»
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: زن گلی از گلزار زندگی است نه قهرمان.
تعالیم اسلام هرگز حضور زن در جامعه را در مقابل حرفه‌های اجتماعی و مشاغل اقتصادی و غیره منع نکرده است چون بقای نظام اجتماعی ایجاب می‌کند افراد به مشاغل گوناگون بپردازند. و به نیازهای جامعه پاسخ دهند.
«بعضی از حرفه‌ها
واجبات کفایی است و بر زنان لازم و
واجب است تا در حد کفایت جامعه به آن بپردازند اگر زن صاحب آن
شغل در جامعه حاضر باشد جائز نیست براساس دستور اسلام به مرد مراجعه شود.»
بنابراین اسلام اجازه فعالیت به زن را داده است و آنچه که مهم است حفظ
شرافت و
عفت اوست. نه همرنگ شدن با زمان و خودباختگی. از نظر اسلام زن می‌تواند کسب و کار مشروع و معقولی که با اصالت و آبروی او در نظام زندگی معنوی و انسانیش سازگار باشد را داشته باشد. خداوند در قرآن می‌فرماید: للنساء ممّا اکتسبن
«برای زن است آنچه کسب می‌کند بهره ببرند.»
از نظر اسلام کسب
علم بر
مرد و
زن (هردو) واجب است. اگر شوهر نتواند، به او علم بیاموزد حق جلوگیری او از منزل برای کسب علم را ندارد.
البته باید با حفظ شؤونات اسلامی و پوشش اسلامی به کسب علم بپردازد.
زنان با
ایمان و متدین در دوران
پیامبر و
امامان ما نیز در عرصه‌های مختلف اجتماعی فعالیت بسیاری داشتند.
زنانی بودند که برای تحقیق و پرس و جو در باره عقاید مذهبی مسافت زیادی را طی می‌کردند تا به خدمت
رسول خدا برسند و مسائل خود را عرضه دارند. در مساجد و اماکن عمومی به
تدریس و بیان مسائل شرعی می‌پرداختند.
و نیز در کارهای پزشکی (از جمله قابلگی) برای زنان و همسر پیامبر و امامان دیگر پرستاری می‌کردند.
در
جنگ خیبر همراه
پیامبر اکرم (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) حضور داشتند و برای
دفاع از
دین در زمینه‌هایی به پرستاری و طبابت و
آب رسانی خدمت می‌کردند، این افراد از
شیعیان خالص نزد
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفتند.
اما تمام این موارد در قالب پوشش کامل و عفاف اسلامی و در حد ضروری بوده است. پس الان هم زنان می‌توانند با رعایت
عفاف و در حد
ضرورت وارد جامعه شوند.
خداوند درباره پوشش زن در جامعه می‌فرماید: «ای پیامبر به زنان و دختران
مؤمن خود بگو، که خودشان را با چادر بپوشانند آن برای این است که آنها با عفت شناخته شوند و از تعرض و جسارت مردان بوالهوس آزار نکشند و آن امر برای آنان بهتر است و خداوند آمرزنده و
مهربان است.»
زن در گفتگو با مردان باید رعایت کند و با صدای تحریک آمیز دیگران را وادار به
گناه نکند و نیز مواظب
نگاه خود باشد. که منشا هم گناهان
چشم است. همان طور که چشم از بزرگترین نعمت‌هاست «نجعل له عینین».
هر چند نقش زنان در
خانواده و حضور او در آن مؤثر و از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است، اما حضور او در جامعه در حد ضرورت و برطرف ساختن نیازهای جامعه در حد
واجب کفایی (پزشکی، تدریس و. . . ) و با توجه به اصل عفاف بدون اشکال است.
«ای گوهر آفرینش بدان، چه نیکو مقامی داری که
فاطمه از افق او تجلّی کرده و
مریم از
آسمان او درخشیده و
آسیه و
خدیجه از هستی او طلوع کردند. پس خود را به صدفی که نیازمند اوست زینت بخش و حفظ نگه‌دار که این از اساسی‌ترین و بزرگترین جلوه زیبایی برای زن در زندگی و جامعه اوست.»
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «اسلام و جایگاه اجتماعی زن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱.
