حدث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَدَث به دو معنای سبب نقض
طهارت و
قذارت معنوی مانع از دخول در
نماز آمده است.
حدث در اصطلاح فقها بر دو معنا اطلاق شده است:
یکی
سبب، یعنی امری که طهارت را
نقض می‌کند، مانند
بول،
غائط و
جنابت.
دیگری
مسبب، یعنی حالتی که به سبب پیدایی یکی از امور یاد شده در
نفس انسان پدید می‌آید که از آن به
قذارت و
نجاست معنوی تعبیر می‌گردد و مانع دخول انسان در نماز و دیگر اعمال مشروط به طهارت می‌شود.
آنچه که با
وضو و
غسل برطرف می‌شود حدث به معنای دوم (مسبب) است. برخی، اطلاق حدث به معنای اوّل را
مَجاز دانسته‌اند.
حدث دو مرتبۀ
خفیف و
شدید دارد.
مرتبۀ خفیف،
حدث اصغر و مرتبۀ شدید آن
حدث اکبر نامیده می‌شود.
به کسی که حدث از او صادر گردیده «
مُحدِث» گویند.
حدث ناقض طهارت است و محدث پیش از تحصیل طهارت (
وضو،
غسل یا
تیمّم) نمی‌تواند اعمالی را که
مشروط به طهارت است. به جا آورد.
اسباب حدث اصغر که تنها موجب وضو می‌گردند، عبارتند از: خروج
ادرار؛
مدفوع؛
باد معده؛
خوابی که بر
قوّۀ شنوایی و
بینایی چیره گردد، به گونه‌ای که
چشم نبیند و
گوش نشنود؛ زایل شدن
عقل بر اثر پیدایی
جنون،
بی‌هوشی،
مستی و غیر آن و
استحاضۀ قلیله.
اسباب حدث اکبر که با غسل برطرف می‌گردند، عبارتند از:
جنابت،
نفاس،
حیض،
استحاضۀ متوسطه و
کثیره و
مسّ بدن میّت.
حدث اصغر با وضو و
حدث اکبر با غسل بر طرف می‌گردند.
در صورت عدم دسترسی یا عدم امکان استفاده از
آب،
تیمم بدل از وضو در حدث اصغر و
بدل از غسل در حدث اکبر
مشروعیّت می‌یابد.
احکامی که به مطلق حدث، اعم از حدث اصغر و حدث اکبر بار می‌شود:
بنابر مشهور، رساندن جایی از
بدن به نوشته‌های
قرآن بر محدثِ مکلّف
حرام است.
نامهای خداوند،
پیامبر اکرم صلّی اللّٰه علیه و آله و
اهل‌بیت آن حضرت علیهم السّلام نیز بنابر مشهور همین
حکم را دارند.
در صورت عارض شدن حدث پس از
غسل در
غسلهای زمانی، همچون
غسل جمعه، نیازی به
اعادۀ آن نیست و اعاده
استحباب ندارد؛ همچنین غسلهایی که به جهت ارتکاب عملی در گذشته صورت گرفته، مانند
غسل توبه از گناهی که از او سر زده است.
در غسلهایی که جهت انجام دادن کاری به جا آورده می‌شود، مانند
غسل زیارت یا
احرام و نیز در
غسلهای مکانی، از قبیل غسل برای دخول
مسجد الحرام، در صورت محدث شدن پس از آن، بنابر قول مشهور، اعاده
مستحب است؛ لیکن در اینکه اعاده به جهت
بطلان غسل اوّل است یا امری
تعبّدی، اختلاف است.
حدث- چنان که گذشت- با
وضو،
غسل و یا
تیمّم رفع می‌شود؛ لیکن آیا برای رفع آن، نیّت
رفع حدث نیز
واجب عینی است یا
واجب تخییری، به معنای مخیّر بودن بین
نیت رفع حدث و بین
نیّت اباحۀ دخول در
نماز و یا
واجب نیست، اقوال مختلف است.
کسی که مبتلا به عروض پی در پی حدث است، مانند
مسلول،
مبطون و
مستحاضه، اگر در مدتی معیّن، حدث بر او عارض نمی‌شود، باید در همان زمان- اوّل وقت باشد یا وسط و یا آخر آن- تحصیل
طهارت کند و نماز بگزارد و در صورت تأخیر عمدی از آن مدت، مرتکب
گناه شده است.
بنابر قول مشهور،
تیمم بدل از غسل جنابت با عارض شدن حدث- اعم از اصغر و اکبر-
باطل می‌گردد و برای نماز باید اعاده شود.
احکامی که به
حدث اصغر بار می‌شود:
آبِ به کار رفته در رفع حدث اصغر
پاک و پاک کننده و وضو گرفتن و غسل کردن با آن بنابر مشهور
صحیح است.
عارض شدن حدث اصغر در اثنای وضو، آن را باطل می‌کند.
آیا در
غسل جنابت هم چنین است و در صورت عدم بطلان آیا پس از اتمام غسل، وضو برای نماز واجب است؟ اقوال مختلف است.
این اختلاف در دیگر غسلها نیز، بنابر قول به کفایت آنها از وضو وجود دارد. بنابر قول به عدم کفایت، اتمام غسل و گرفتن وضو برای نماز متعیّن است.
احکامی که به
حدث اکبر بار می‌شود:
آب به کار رفته در رفع حدث اکبر پاک است و می‌توان با آن، چیز
نجس را شست؛ لیکن در صورت
قلیل بودن آیا رافع حدث- اعم از اصغر و اکبر- هست یا نه؟ اختلاف است.
اگر در اثنای غسل، حدث اکبر عارض شود، در صورت
مماثلت دو حدث، مانند
جنب شدن در اثنای غسل جنابت یا مسّ بدن میّت در اثنای
غسل مسّ میّت، غسل باطل می‌شود، و در صورت عدم مماثلت، مانند حیض شدن زن در اثنای غسل جنابت، بطلان آن اختلافی است. بنابر قول به عدم بطلان، بعد از اتمام
غسل، برای حدث جدید غسل دیگری انجام می‌دهد. اگر حدث دوم غیر جنابت باشد- بنابر قول به عدم کفایت غیر غسل جنابت از وضو- برای
نماز- پس از غسل دوم-
وضو نیز
واجب است.
آیا عارض شدن حدث اکبر، جز
جنابت در اثنای وضو موجب بطلان آن می‌شود؟ مسئله اختلافی است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۲۴۶-۲۴۹.
