• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حزب‌الله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حزب‌الله، تعبیری قرآنی در اشاره به پیروان دین حق است.




حزب‌الله تعبیری قرآنی در اشاره به پیروان دین حق. حزب‌الله، به معنای گروه متشکل منسوب به خدا، در مقابل حزب‌الشیطان، سه بار در قرآن‌کریم ذکر شده است.
حزب در لغت معانی گوناگونی دارد، از جمله یاران هم عقیده و تحت امر یک فرد، گروهی که دارای یک هدف باشند، طایفه، وِرد و ذکر، جماعت، و مردم.
[۳] خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، ذیل «حزب»، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۵.
[۴] ذیل «حزب»، ابن‌منظور، لسان العرب.
راغب اصفهانی
[۵] حسین‌بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «حزب»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت.
«فشردگی» را نیز در معنای آن لحاظ کرده است.

۱.۱ - تفسیر حزب‌الله در آیه ۵۶ سوره مائده


حزب‌الله در آیه ۵۶ سوره مائده به معانی‌ای تفسیر شده که با معنای لغوی آن در پیوند است، از جمله لشکر خدا، اولیای خدا، شیعه خدا و یاران خدا.
به گفته اخفش (متوفی ۲۲۰ یا ۲۲۱)، حزب‌الله کسانی‌اند که به دین خدا در آمده‌اند و از او اطاعت می‌کنند و خدا نیز یاریشان می‌کند.
[۶] ذیل آیه، طبری، جامع.
[۷] محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، ذیل آیه، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
[۸] محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.

طباطبائی عبارت «فَانَّ حِزبَ الله هُمُ الغالِبون» را در این آیه به مثابه کُبرایی می‌داند که در موضع نتیجه قرار گرفته است و بنابراین، معنای آیه چنین می‌شود: کسی که ولایت خدا و رسول او و مؤمنان را بپذیرد غالب است، زیرا از حزب‌الله است و حزب‌الله هم همواره غالب است.
[۹] ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.

ابن‌عباس مراد از حزب‌الله را در این آیه شیعیان خدا و رسول او و نیز شیعیان علی معنا کرده و غالب بودن آن‌ها را عبارت از علو آنها نسبت به دیگر بندگان خدا دانسته است.
[۱۰] عبیدالله‌بن عبدالله حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۲۴۶، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.


۱.۲ - مصداق حزب‌الله در آیه ۲۲ سوره مجادله


در آیه ۲۲ سوره مجادله کسانی مصداق حزب‌الله معرفی شده‌اند که با دشمنان خدا و رسول او، هر چند از نزدیکانشان باشند، دوستی نمی‌ورزند. در این آیه بر این نکته تأکید شده است که خدا ایمان را بر قلبهایشان حک کرده و با روحی از جانب خود تأییدشان نموده و جزای آن‌ها را بهشت قرار داده است.
به گفته طباطبائی،
[۱۱] ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
دلیل تکرار حزب‌الله، به جای به کار بردن ضمیر، در این آیه این است که سخن جنبه مَثَل پیدا کند. طوسی
[۱۲] محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
حزب‌الله را در این آیه لشکریان و اولیای خدا دانسته و از قول زجاج آن را به معنای برگزیدگان خدا آورده است.
به نوشته طباطبائی،
[۱۳] ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
تعبیر از مؤمنان به حزب‌الله و وصف آن‌ها به فلاح، نوعی شرف بخشیدن به آنان از سوی خداوند است.
نقطه مقابل حزب‌الله در قرآن‌کریم، حزب‌الشیطان است که در آیات ۱۴ تا ۱۹ سوره مجادله وصفهایی درباره آن‌ها آمده است. در این آیات حزب‌الشیطان قومی‌اند که مغضوبین خدا را به دوستی گرفته‌اند و به دروغ بر مؤمن بودن خود سوگند یاد می‌کنند. دامنه دروغگویی آن‌ها تا آنجاست که حتی در قیامت هم سوگند دروغ می‌خورند و با این حال می‌پندارند که حق با آنهاست. آنان کسانی هستند که شیطان بر آن‌ها غلبه کرده و خدا را از یاد آن‌ها برده است.

۱.۳ - تفسیر حزب الله در لسان روایات


در احادیث نیز حزب‌الله مورد اشاره و تفسیر قرار گرفته است. پیامبر اکرم حزب علی را حزب خود و حزب خود را حزب‌الله شمرده
[۱۴] ابن‌بابویه، عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۶، چاپ مهدی لاجوردی، قم ۱۳۶۳.
و همین تعبیر را در مورد اهل‌بیت خود نیز به کار برده است
[۱۵] ابن‌بابویه ، عیون اخبارالرضا، ج ۱، ص ۲۹۲، چاپ مهدى لاجوردى، قم ۱۳۶۳
پیامبر اکرم در شمارش خصال علی علیه‌السلام فرمود علی دارای خصالی است که اگر یکی از آن‌ها در کسی باشد همین فضیلت برای وی کافی است؛ از جمله این‌که حزب علی علیه‌السلام حزب خداست و حزب دشمنان وی حزب‌الشیطان.
[۱۶] ابن‌بابویه، کتاب الخصال، ج۲، ص۴۹۶، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲.
پیامبر همچنان علی علیه‌السلام را ملاک شناخت حزب‌الله پس از خود ذکر کرده است.
[۱۷] ابن‌بابویه، ج۱، ص۴۵۰، الامالی، قم ۱۴۱۷.
[۱۸] ابن‌بابویه، ج۱، ص۵۸۳، الامالی، قم ۱۴۱۷.


۱.۴ - مصادیق حزب الله


علی علیه‌السلام نیز، پس از توصیفی مفصّل از سیمای منافقان، آنان را با استناد به قرآن، مصداق حزب‌الشیطان شمرده
[۱۹] امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغة.
و در مقابل، صفاتی همچون به جاآوردن واجبات و شکیبایی در این راه، شب زنده‌داری، ساده‌زیستی، بی‌قراری از بیم حساب‌رسی خدا، یاد مداوم خدا و آمرزش‌خواهی از گناهان را از جمله ویژگیهای حزب‌الله دانسته است.
[۲۰] امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغة.

امام حسن علیه‌السلام، پس از بیعت مردم با وی، خود را مصداق حزب‌الله معرفی کرد.
[۲۱] محمدبن محمد مفید، کتاب الامالی، ج۱، ص۳۴۹، چاپ حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳.
[۲۲] محمدبن حسن طوسی، ج۱، ص۱۲۱، الامالی، قم ۱۴۱۴.
[۲۳] محمدبن حسن طوسی، ج۱، ص۶۹۱، الامالی، قم ۱۴۱۴.

امام حسین علیه‌السلام نیز وقتی به درخواست معاویه لب به سخن گشود خود را مصداق‌حزب‌الله خواند.
[۲۴] احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدباقر خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.

حضرت زینب علیهاالسلام، پس از واقعه کربلا در معرفی شهدای کربلا، آنان را حزب‌الله خواند که به دست حزب‌الشیطان کشته شده‌اند.
[۲۵] ابن‌طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، ج۱، ص۱۰۸، المسمی باللهوف فی قتلی باالطفوف، قم (۱۴۱۷).

امام صادق علیه‌السلام، در تعلیم زیارت امام حسین علیه‌السلام به مخاطب خود آموخت که در وقت زیارت، به امام حسین گفته شود که شما از حزب‌الله و حزب رسول خدا و حزب اهل‌بیت رسول خدا هستید.
[۲۶] ابن ‌قولویه، کامل الزیارات، ج۱، ص۲۵۶، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.

امام صادق علیه‌السلام خود و یاران خود را نیز حزب‌الله معرفی کرده است.
[۲۷] مجلسی، بحار الانوار، ج۴، ص۲۵.

بنابر روایتی از امام رضا علیه‌السلام در تفسیر آیه ۲۴۹ سوره بقره، طالوت به سربازانش خبر داد که آن‌ها به وسیله نهر آب امتحان خواهند شد و هر کس بیش از یک کف دست از آب آن نهر بنوشد از حزب‌الله نیست.
[۲۸] علی‌بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۴.


۱.۵ - دیگر مصادیق حزب الله


از دیگر مصادیق حزب‌الله که در احادیث آمده اویسِ قرنی است.
[۲۹] محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی‌العباد، ج۱، ص۳۱۶، قم ۱۴۱۳.

همچنین از قول پیامبراکرم نقل شده است که هر کس سوره مجادله را بخواند در روز قیامت از زمره حزب‌الله به شمار خواهد آمد.
[۳۰] فضل‌بن حسن طبرسی، ج۹، ص۳۶۹.




(۱) علاوه بر قرآن.
(۲) ابن‌بابویه، الامالی، قم ۱۴۱۷.
(۳) ابن‌بابویه، عیون اخبارالرضا، چاپ مهدی لاجوردی، قم ۱۳۶۳.
(۴) ابن‌بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲.
(۵) ابن‌طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، المسمی باللهوف فی قتلی باالطفوف، قم (۱۴۱۷).
(۶) ابن ‌قولویه، کامل الزیارات، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
(۷) ابن‌منظور، لسان العرب.
(۸) عبیدالله‌بن عبدالله حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
(۹) خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۵.
(۱۰) حسین‌بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت.
(۱۱) طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
(۱۲) احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، چاپ محمدباقر خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.
(۱۳) فضل‌بن حسن طبرسی.
(۱۴) طبری، جامع.
(۱۵) محمدبن حسن طوسی، الامالی، قم ۱۴۱۴.
(۱۶) محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
(۱۷) علی‌بن ابی‌طالب (ع)، امام اول، نهج‌البلاغة، چاپ صبحی صالح، بیروت ۱۳۸۷، چاپ افست قم.
(۱۸) محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
(۱۹) علی‌بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۴.
(۲۰) مجلسی، بحار الانوار.
(۲۱) محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی‌العباد، قم ۱۴۱۳.
(۲۲) محمدبن محمد مفید، کتاب الامالی، چاپ حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳.
(۲۳) امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغة.


 
۱. سوره مائده:آیه ۵۶    .
۲. سوره مجادله:آیه ۲۲    .
۳. خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، ذیل «حزب»، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۵.
۴. ذیل «حزب»، ابن‌منظور، لسان العرب.
۵. حسین‌بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «حزب»، چاپ محمد سیدکیلانی، بیروت.
۶. ذیل آیه، طبری، جامع.
۷. محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، ذیل آیه، او، مفاتیح الغیب، بیروت ۱۴۲۱/۲۰۰۰.
۸. محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
۹. ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
۱۰. عبیدالله‌بن عبدالله حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۲۴۶، چاپ محمدباقر محمودی، تهران ۱۴۱۱/۱۹۹۰.
۱۱. ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
۱۲. محمدبن حسن طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه، چاپ احمد حبیب قصیر عاملی، بیروت.
۱۳. ذیل آیه، طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن.
۱۴. ابن‌بابویه، عیون اخبارالرضا، ج۲، ص۶، چاپ مهدی لاجوردی، قم ۱۳۶۳.
۱۵. ابن‌بابویه ، عیون اخبارالرضا، ج ۱، ص ۲۹۲، چاپ مهدى لاجوردى، قم ۱۳۶۳
۱۶. ابن‌بابویه، کتاب الخصال، ج۲، ص۴۹۶، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲.
۱۷. ابن‌بابویه، ج۱، ص۴۵۰، الامالی، قم ۱۴۱۷.
۱۸. ابن‌بابویه، ج۱، ص۵۸۳، الامالی، قم ۱۴۱۷.
۱۹. امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغة.
۲۰. امام علی علیه‌السلام، نهج‌البلاغة.
۲۱. محمدبن محمد مفید، کتاب الامالی، ج۱، ص۳۴۹، چاپ حسین استاد ولی و علی‌اکبر غفاری، قم ۱۴۰۳.
۲۲. محمدبن حسن طوسی، ج۱، ص۱۲۱، الامالی، قم ۱۴۱۴.
۲۳. محمدبن حسن طوسی، ج۱، ص۶۹۱، الامالی، قم ۱۴۱۴.
۲۴. احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۲۲، چاپ محمدباقر خرسان، نجف ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ افست قم.
۲۵. ابن‌طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، ج۱، ص۱۰۸، المسمی باللهوف فی قتلی باالطفوف، قم (۱۴۱۷).
۲۶. ابن ‌قولویه، کامل الزیارات، ج۱، ص۲۵۶، چاپ جواد قیومی، قم ۱۴۱۷.
۲۷. مجلسی، بحار الانوار، ج۴، ص۲۵.
۲۸. علی‌بن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، ج۱، ص۸۲ـ۸۳، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۴.
۲۹. محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی‌العباد، ج۱، ص۳۱۶، قم ۱۴۱۳.
۳۰. فضل‌بن حسن طبرسی، ج۹، ص۳۶۹.




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حزب الله»، شماره۶۰۷۶.    



جعبه ابزار