• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حضرت‌ موسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



او ازپیامبران اولواالعزم، دارای شریعت و کتاب مستقل (به نام تورات) و دعوت جهانی بود. او از نسل حضرت ابراهیم (ع) است و با شش واسطه به آن حضرت می‎رسد.




نام مبارک حضرت موسی (ع)۱۳۶ بار در ۳۴ سوره قرآن آمده است،او«موسی بن عمران بن یصهر بن قاهث بن لیوی (لاوی) بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم». و ۵۰۰سال بعد از ابراهیم خلیل(ع) ظهور کرد و ۲۴۰ سال عمر نمود.
مادر موسی(ع) ‎«یوکابد» نام داشت، موسی (ع)و مادرش هر دو از نژاد بنی‌اسرائیل بودند، و جد‎‎‎شان اسرائیل، یعنی حضرت یعقوب (ع) بود، نظر به این که حضرت یعقوب (ع)هفده سال آخر عمر در مصر می‎زیست، فرزندان و نوادگان او به نام خاندان بزرگ بنی‎شاهان بنی‎اسرائیل در مصر را با لقب فراعنه (جمع فرعون) می‎خواندند، بزرگترین و دیکتاتورترین فرعون‎های مصر، سه نفر بودند به نامهای: ۱. اپوفس؛ فرعون معاصر حضرت یوسف (ع)۲. رامسیس دوم؛ که حضرت موسی(ع)در عصر سلطنت او متولّد شد ۳. منفتاح پسر رامسیس دوّم؛ که موسی و هارون (ع) از طرف خدا مأمور شدند تا نزد او روند و او را به سوی خدای یکتا دعوت کنند. این فرعون همان است که با لشکرش در دریای نیل غرق شده و به هلاکت رسیدند.



داستان زندگی پرفراز و نشیب موسی(ع)را می‎توان در پنج دوره زیر خلاصه کرد:
۱. عصر ولادت و کودکی و پرورش او در دامان فرعون.
۲. دوران هجرت او از مصر به مَدْین و زندگی او در محضر حضرت شعیب نبي(ع) در آن سرزمین (بیش از ده سال)
۳. دوران پیامبری و بازگشت او به مصر و مبارزه او با فرعون و فرعونیان.
۴. دوران غرق و هلاکت فرعون و فرعونیان و نجات بی‎اسرائیل و حوادث ورود موسی(ع) همراه بنی‎اسرائیل به بیت‌المقدّس.
۵. عصر درگیری‎های موسی (ع) با بنی‎اسرائیل.
از آیات متعددقرآن بر می آید که حضرت موسی(ع) از سوی خدا، از آغاز برای مبارزه با سه شخص فرستاده شد که عبارتند از: فرعون (سمبل طغیان و سرکشی و حاکمیت ظلم) و هامان (سمبل و مظهر شیطنت و طرحهای شیطانی) و قارون (مظهر سرمایه‎داری استثماری، و ثروت اندوزی ناسالم).
این سه تن آشکارا با موسی(ع)مخالفت و دشمنی نموده و آن حضرت را به عنوان ساحر و دروغگو متّهم نمودند، و هر سه نفر مذکور گرفتار غضب الهی شده و به هلاکت رسیدند. اسرائیل، از مصر برخاستند و در دنیا منتشر شدند.



فرعون (رامسیس دوّم) طاغوت خودسر و مغرور مصر بود، او مردم را به دو طبقه مستضعف و مستکبر (بردگان و اشرافیان) به نام سبطیان و قِبْطیان، تقسیم نمود، قبطیان همان فرعونیان بودند که در اطراف فرعون به هوسبازی و عیش و نوش و ظلم و ستم سرگرم بودند، و همه اختیارات کشور در دست آنها بود، ولی به عکس، سبطیان طبقه پایین اجتماع، و ستمدیدگانِ مستضعف بودند، که همواره زیر چکمه و چنگال فرعونیان، رنج می‎بردند، موسی(ع)و بنی‎اسرائیل از سبطیان بودند، ولی فرعون از قبطیان.
به این ترتیب نژادپرستی عجیبی در کشور مصر و اطراف، حکمفرما بود، و قبطیان می‎خواستند، همین وضع ادامه یابد، چهارصد سال این وضع نابسامان ادامه یافت تا اینکه خداوند بر بنی‎اسرائیل لطف کرد، که پیامبری به نام موسی (ع) بفرستد، و آنها را از زیر یوغ استعمار و استثمار فرعون نجات بخشد.
در همین ایام، یک شب فرعون در عالم خواب دید: آتشی از طرف شام شعله‎ور شد و زبانه کشید و به طرف مصر آمد و به خانه‎های قبطیان افتاد و همه آن خانه‎ها را سوزانید، و سپس کاخها و باغها و تالارهای آنها را فراگرفت و همه را به خاکستر و دود تبدیل نمود.
فرعون در حالی که بسیار وحشتزده شده بود، از خواب برخاست و در غم و اندوه فرو رفت، ساحران، کاهنان و دانشمندانِ تعبیر خواب را به حضور طلبید، و به آنها رو کرد و گفت: «چنین خوابی را دیده‎ام، تعبیرش چیست؟»یکی از آنها گفت: «چنین به نظر می‎رسد که به زودی نوزادی از بنی‎اسرائیل به دنیا آید و واژگونی تخت و تاج فرعون، و نابودی فرعونیان، به دست او انجام شود.»



فرعون پس از مشاوره و گفتگو با درباریان و ساحران، دو تصمیم خطرناک گرفت، نخست اینکه فرمان داد در آن شبی که منجّمین و ساحران، آن شب را به عنوان شب انعقاد نطفه کودک موعود (موسی) مشخّص کرده بودند، زنان از همسرانشان جدا گردند.
این فرمان اعلام شد و در همه‎جا کنترل شدیدی به وجود آمد، مردان از شهر بیرون رفتند و زنان در شهر ماندند، و هیچ همسری جرئت نداشت با همسر خود تماس بگیرد.
ولی در نیمه همان شب، عمران که در کنار کاخ فرعون به نگهبانی اجباری اشتغال داشت.
[۴] . باید توجه داشت که کارهای سخت، مانند نگهبانی شب و... به بنی‎اسرائیل واگذار شده بود.
همسرش یوکابد را دید که نزدش آمده است، آن دو با هم همبستر شدند و نطفه موسی (ع) منعقد گردید.
عمران به همسرش گفت: «مثل اینکه تقدیر الهی این بود که آن کودک موعود از ما پدید آید. این راز را پنهان‎دار و در پوشیدن آن بکوش که وضع بسیار خطرناک است.»
یوکابد با شتاب و نگرانی از کنار شوهر دور شد، و در پوشاندن راز، کوشش بسیار کرد.
[۵] . تاریخ انبیاء (عمادزاده)، ص ۴۹۵.

دوّمین تصمیم فرعون، کشتن نوزادان پسر بود که به طور وسیع، و بسیار خطرناکتر از تصمیم نخست، اجرا شد، از دربار فرعون خطاب به عموم مردم، این اعلامیه صادر گردید:
«همه مأموران و قابله‎ها باید در میان بنی‎اسرائیل، مراقب اوضاع باشند، هرگاه پسری از آنها به دنیا آمد، بی‎درنگ سر از بدن او جدا کنند و او را بکشند، ولی دختران را برای کنیزی نگهدارند.»به دنبال این اعلامیه، جلّادان خون‎آشام حکومت فرعون به جان مردم افتادند، تمام زنهای باردار تحت مراقبت شدید قرار گرفتند، قابله‎ها از هر سو، زنان را کنترل می‎کردند، در این گیرودار، شکم بسیاری از زنان شکافته شد، و بسیاری از نوزادهایی که در رحم مادرانشان بودند، براثر فشار و لگدزدن مأموران سنگدل، سقط شدند، و کشتن نوزادان پسر به هفتادهزار نفر رسید.
.
لحظات تولّد موسی(ع)فرا رسید، مادر موسی (ع) به دنبال دوستِ قابله‎اش فرستاد و از او استمداد نمود، قابله آمد و مادر موسی (ع) را یاری نمود، موسی(ع) در مخفیگاه دور از دید مردم متولد شد، در این هنگام نور مخصوصی از چهره موسی درخشید که بدن قابله به لرزه افتاد، همان دم محبّت موسی در قلب قابله جای گرفت، قابله به مادر موسی گفت:«من تصمیم گرفته بودم تولّد موسی(ع)را به مأموران خبر دهم (و جایزه‎ام را بگیرم) ولی محبّت این نوزاد به قدری بر قلبم چیره شد که حتی حاضر نیستم مویی از او کم شود.» متوجّه خدا شد و از خدا خواست راه چاره‎ای پیش روی او بگشاید، خداوند با الهام خود به مادر موسی، او را از نگرانی حفظ کرد.
.
در این مورد از زبان قرآن چنین می‎خوانیم:«وَ أَوْحَینا إِلی أُمِّ مُوسی أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذا خِفْتِ عَلَیهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیمِّ وَ لا تَخافِی وَ لا تَحْزَنِی إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیک وَ جاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ؛ ما به مادر موسی، الهام کردیم او را شیر بده و هنگامی که بر او ترسیدی، وی را در دریا(ی) نیل بیفکن و نترس و غمگین مباش که ما او را به تو بازمی‎گردانیم و او را از رسولان قرار می‎دهیم.»
واز امدادهای غیبی دیگر اینکه یوکابد سه ماه مخفیانه به موسی (ع) شیر داد، در این مدت هیچگاه موسی گریه نکرد و حرکتی که موجب باخبر شدن جاسوسان شود از خود نشان نداد.



مادر موسی(ع) نوزاد خود را در میان آن صندوق نهاد، صبحگاهان هنگامی که خلوت بود، کنار رود نیل آمد و آن صندوق را به رود نیل انداخت، امواج نیل آن صندوق را با خود برد، این لحظه برای مادر موسی، لحظه بسیار حسّاس و پرهیجانی بود، اگر لطف الهی نبود، مادر فریاد می‎کشید و از فراق نوردیده‎اش، جیغ می‎زد و در نتیجه جاسوسان متوجّه می‎شدند، ولی خطاب «وَ لا تَخافِی وَ لا تَحْزَنِی» (نترس و محزون نباش، ما موسی را به تو برمی‎گردانیم)، قلب مادر را آرام کرد.



فرعون در کاخ خود بود، و همسری به نام «آسیه» داشت .
[۱۳] مجمع البیان، ج ۷، ص ۴۱۷    ،آسیه اصلاً از نژاد بنی‎اسرائیل، و از نوه‎های پیامبران بود، که فرعون با او ازدواج کرد.
آنها فرزندی جز یک دختر (به نام اَنیسا) نداشتند، و او نیز به یک بیماری شدید و بی‎درمان «بَرَص»‌مبتلا بود، و همه طبیب‎های آن عصر از درمان آن درمانده شده بودند، فرعون در مورد شفای او به کاهنان متوسّل شده بود، کاهنان گفته بودند: «ای فرعون! ما پیش ‎بینی می‎کنیم که از درون این دریا انسانی به این کاخ گام می‎نهد که اگر از آب دهانش را به بدن این دختر بیمار بمالند، شفا می‎یابد.»
فرعون و همسرش آسیه در انتظار چنین ماجرایی بودند که ناگهان روزی در کنار رود نیل صندوقچه‎ای را دیدند که امواج دریا آن را حرکت می‎داد، به دستور فرعون بی‎درنگ آن صندوقچه را گرفتند و نزد فرعون آوردند، آسیه درِ صندوق را گشود، ناگاه چشمش به نوزادی نورانی افتاد، همان لحظه محبّت موسی (ع)در قلب آسیه جای گرفت در قرآن این مطلب چنین آمده:«همسر فرعون (آسیه) گفت او را نکشید شاید نور چشم من و شما شود، و برای ما مفید باشد و بتوانیم او را به عنوان پسر خود برگزینیم.» انیسا دختر فرعون از آب دهان آن کودک به بدنش مالید و شفا یافت، آن کودک را به بغل گرفت و بوسید، اطرافیان فرعون به فرعون گفتند: «به گمان ما این کودک، همان است که موجب واژگونی تخت و تاج تو خواهد شد، فرمان بده او را به دریا بیفکنند، فرعون چنین تصمیم گرفت، ولی آسیه نگذاشت و با به کار بردن انواع شیوه‎ها، که شاید یکی از آنها شفای دخترش بود، از کشتن موسی جلوگیری نمود.به هرحال مشیت نافذ پروردگار موجب شد که این نوزاد در درون کاخ فرعون، مهمترین کانون خطر، پرورش یافت.مجمع البیان، ج ۷، ص ۴۱۷    
. مادر موسی به خواهر موسی گفت: «به دنبال صندوقچه برو و ماجرا را پی‎گیری کن.» خواهر موسی(ع)دستور مادر را انجام داد و از فاصله دور به جستجو پرداخت، و از دور دید که فرعونیان آن صندوقچه را از آب گرفتند، بسیار شاد شد که برادر کوچکش از خطر آب نجات یافت.طولی نکشید که احساس کردند نوزاد گرسنه است و نیاز به شیر دارد، به دستور آسیه و فرعون، مأمورین به دنبال یافتن دایه حرکت کردند،مأمورین همچنان در جستجوی دایه بودند که ناگهان در فاصله نه چندان دور به دختری برخورد کردند که گفت: «من خانواده‎ای را می‎شناسم که می‎توانند این کودک را شیر دهند و سرپرستی کنند.»
آن دختر، خواهر موسی بود، مأمورین که او را نمی‎شناختند با راهنمایی او نزد مادر موسی (ع)رفتند و او را به کاخ فرعون آوردند تا به نوزاد شیر دهد، نوزاد را به او دادند، نوزاد با اشتیاق تمام، پستان او را گرفت و شیر خورد، همه حاضران خوشحال شدند، و به مادر موسی (ع) آفرین گفتند. از آن پس مادر موسی، موسی (ع)را به خانه‎اش برد و به او شیر داد. (یا به کاخ فرعون رفت و آمد می‎کرد و به موسی شیر می‎داد.)
به این ترتیب خداوند به وعده‎اش وفا کرد که به مادر موسی (ع) فرموده بود: «او را به دریا بیفکن، ما او را به تو برمی‎گردانیم.»



هنگامی که موسی (ع)به حدّ رشد و بلوغ رسید، روزی وارد شهر (مصر) شد و در بین مردم عبور می‎کرد، دید دو نفر گلاویز شده‎اند و همدیگر را می‎زنند، یکی از آنها از بنی‎اسرائیل، و دیگری «قبطی»، یعنی از فرعونیان بود، در همین هنگام بنی‎اسرائیل از موسی(ع) استمداد نمود.
از آنجا که موسی(ع) می‎دانست فرعونیان از طبقه اشرافی هستند و همواره به بنی‎اسرائیل ستم می‎کنند، به یاری مظلوم شتافت و تصمیم گرفت از ظلم ظالم جلوگیری کند.
به گفته بعضی، موسی دید یکی از آشپزهای فرعون می‎خواهد یک‎نفر بنی‎اسرائیل را برای حمل هیزم، به بیگاری کشد، و بر سر همین موضوع با هم گلاویز شده‎اند.
موسی (ع)به یاری مظلوم شتافت و مشتی محکوم بر سینه مرد فرعونی زد، اما همین یک مشت کار او را ساخت، او بر زمین افتاد و مرد.
موسی (ع) قصد کشتن او را نداشت، نه از این جهت که آن مرد مقتول، سزاوار کشته شدن نبود، بلکه به خاطر پیامدهای دشواری که برای موسی (ع) و بنی‎اسرائیل داشت، از این رو موسی (ع)به خاطر این ترک اولی، از درگاه خدا تقاضای عفو کرد، و از کار خود اظهار پشیمانی نمود.



فرعون و اطرافیانش از ماجرا باخبر شدند، و در جلسه مشورت خود، حکم اعدام موسی (ع)را صادر کردند.یکی از خویشاوندان فرعون به نام «حزقیل» (که بعدها به عنوان مؤمن آل‎فرعون معروف گردید) از اخبار جلسه مشورت فرعونیان، اطّلاع یافت، از آنجا که او در نهان به موسی (ع) ایمان داشت، خود را محرمانه به موسی(ع)رسانید و گفت: «ای موسی! این جمعیت (فرعون و فرعونیان) برای اعدام تو به مشورت پرداخته‎اند، بی‎درنگ از شهر خارج شود که من از خیرخواهان تو هستم.»موسی (ع) تصمیم گرفت به سوی سرزمین «مَدْینْ» که شهری در جنوب شام و شمال حجاز قرار داشت، و از قلمرو مصر و حکومت فرعونیان جدا بود، برود و از چنگال ستمگران بی‎رحم نجات یابد، گرچه سفری طولانی بود و توشه راه سفر را بهمراه نداشت، ولی چاره‎ای جز این نداشت، با توکل به خدا و امید به امداد های الهی حرکت کرد، در حالی که می‎گفت:«رَبِّ نَجِّنِی مِنَ القَوْمِ الظّالِمینَ؛ خدایا مرا از گزند ستمگران نجات بده.»
.



موسی بدون توشه راه و سفر، با پای پیاده به سوی مَدْین روانه شد و فاصله بین مصر و مدین را در هشت شبانه‎روز پیمود، در این مدّت غذای او سبزی‎های بیابان بود و براثر پیاده‎روی پایش آبله کرد، هنگامی‎که به نزدیک مَدْین رسید، گروهی از مردم را در کنار چاهی دید که از آن چاه با دلو، آب می‎کشیدند و چهارپایان خود را سیراب می‎کردند، در کنار آنها دو دختر را دید که مراقب گوسفندهای خود هستند و به چاه نزدیک نمی‎شوند، نزد آنها رفت و گفت: «چرا کنار ایستاده‎اید؟ چرا گوسفندهای خود را آب نمی‎دهید؟»
دختران گفتند: «پدر ما پیرمرد سالخورده و شکسته‎ای است، و به جای او ما گوسفندان را می‎چرانیم، اکنون بر سر این چاه مردها هستند، در انتظار رفتن آنها هستیم تا بعد از آنها از چاه آب بکشیم.»در کنار آن چاه، چاه دیگری بود که سنگی بزرگ برسر آن نهاده بودند که سی یا چهل نفر لازم بود تا با هم آن سنگ را بردارند، موسی (ع)به تنهایی کنار آن چاه آمد، آن سنگ را تنها از سر چاه برداشت و با دلو سنگینی که چند نفر آن را می‎کشیدند، به تنهایی از آن چاه آب کشید و گوسفندهای ان دختران را آب داد، آنگاه موسی، از آنجا فاصله گرفت و به زیر سایه‎ای رفت و به خدا متوجّه شد و گفت:«رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَی مِنْ خَیرٍ فَقِیرٌ؛ پروردگارا! هر خیر و نیکی به من برسانی، به آن نیازمندم.»



دختران به طور سریع نزد پدر پیر خود که حضرت شعیب (ع) پیامبر بود، بازگشتند و ماجرا را تعریف کردند، شعیب یکی از دخترانش (به نام صفورا) را نزد موسی (ع) فرستاد و گفت: «برو او را به خانه ما دعوت کن، تا مزد کارش را بدهم.»صفورا در حالی‎که با نهایت حیا گام برمی‎داشت نزد موسی(ع)آمد و دعوت پدر را به او ابلاغ نمود، موسی (ع) به سوی خانه شعیب حرکت کرد، در مسیر راه، دختر که برای راهنمایی، جلوتر حرکت می‎کرد، دربرابر باد قرار گرفت، باد لباسش را به بالا و پایین حرکت می‎داد، موسی (ع) به او گفت: «تو پشت سر من بیا، هرگاه از مسیر راه منحرف شدم، با انداختن سنگ، راه را به من نشان بده. زیرا ما پسران یعقوب به پشت سر زنان نگاه نمی‎کنیم.» صفورا پشت‎سر موسی آمد و به راه خود ادامه دادند تا نزد شعیب(ع)رسیدند



شعیب(ع)از موسی(ع)استقبال گرمی کرد و به او گفت: «هیچگونه نگران نباش از گزند ستمگران رهایی یافته‎ای، اینجا شهری است که از قلمرو حکومت ستمگران فرعونی، خارج است.»
موسی (ع)ماجرای خود را برای شعیب (ع) تعریف کرد، شعیب(ع)او را دلداری داد و به او گفت: «از غربت و تنهایی رنج نبر، همه چیز به لطف خدا حل می‎شود.»موسی (ع) دریافت که در کنار استاد بزرگی قرار گرفته که چشمه‎های علم و معرفت از وجودش می‎جوشد، شعیب نیز احساس کرد که با شاگرد لایق و پاکی روبرو گشته است.نقل شده هنگامی که موسی (ع)بر شعیب وارد شد، شعیب در کنار سفره غذا نشسته بود و غذایی می‎خورد، وقتی که نگاهش به موسی (آن جوان غریب و ناشناس) افتاد، گفت: «بنشین از این غذا بخور.»
موسی گفت: «اَعُوذُ باللهِ؛ پناه می‎برم به خدا.»شعیب: چرا این جمله را گفتی، مگر گرسنه نیستی؟موسی: چرا گرسنه هستم، ولی از آن نگرانم که این غذا را مزد من در برابر کمکی که به دخترانت در آب‎کشی از چاه کردم قرار دهی، ولی ما از خاندانی هستیم که عمل آخرت را با هیچ چیزی از دنیا، گرچه پر از طلا باشد، عوض نمی‎کنیم.
شعیب گفت: «نه، ما نیز چنین کاری نکردیم، بلکه عادت ما، احترام به مهمان است.» آنگاه موسی کنار سفره نشست، و غذا خورد.در این میان یکی از دختران شعیب (ع)گفت:«یا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِی الْأَمِینُ؛ ای پدر! او (موسی) را استخدام کن، چرا که بهترین کسی را که می‎توانی استخدام کنی همان کسی است که نیرومند و امین باشد.»
..
.
شعیب گفت: «نیرومندی او از این جهت است که او به تنهایی سنگ بزرگ را از سرچاه برداشت و با دلو بزرگ آب کشید، ولی امین بودن او را از کجا فهمیدی؟»
دختر جواب داد: در مسیر راه به من گفت: پشت‎سر من بیا تا باد لباس تو را بالا نزند، و این دلیل عفّت و پاکی و امین بودن او است.



شعیب (ع) به موسی (ع) گفت: «من می‎خواهم یکی از این دو دخترم را به همسری تو درآورم به این شرط که هشت سال برای من کار (چوپانی) کنی، و اگر تا ده‎سال کار خود را افزایش دهی محبّتی از طرف تو است، من نمی‎خواهم کار سنگینی بر دوش تو نهم، اِن شاءَ الله مرا از شایستگان خواهی یافت.»موسی (ع)با پیشنهاد شعیب موافقت کرد.(گرچه در ظاهر به نظر می‎رسد که شعیب (ع)برای موسی(ع)مهریه سنگینی قرار داد (با اینکه مهریه سنگین مکروه است) ولی با توجّه به اینکه همه مخارج زندگی موسی(ع) بر عهده شعیب بود، و شعیب می‎خواست با این کار، مهمان عزیز خود را نزد خود نگهدارد، و برای موسی (ع) مصلحت مادی و معنوی بود که در خدمت شعیب پیر تجربه، کلاس ببیند و تجربه‎ها بیاموزد، پاسخ به سؤال فوق (مهریه سنگین) روشن می‎شود.
به این ترتیب موسی(ع)با کمال آسایش در مَدْین ماند و با صفورا ازدواج کرد و به چوپانی و دامداری پرداخت و به بندگی خدا ادامه داد تا روزی فرارسد که به مصر بازگردد و در فرصت مناسبی، بنی‎اسرائیل را از یوغ طاغوتیان فرعونی رهایی بخشد



موسی پس از ده سال سکونت در مَدْین، در آخرین سال سکونتش، به شعیب(ع) چنین گفت: «من ناگزیر باید به وطنم بازگردم و از مادر و خویشانم دیدار کنم، در این مدّت که در خدمت تو بودم، در نزد تو چه دارم؟»شعیب گفت: «امسال هر گوسفندی که زائید و نوزاد او اَبْلَق (دو رنگ و سیاه و سفید) بود مال تو باشد.»
موسی(ع)(با اجازه شعیب) هنگام جفت‎گیری گوسفندان، چوبی را در زمین نصب کرد و پارچه دورنگی روی آن افکند، همین پارچه دورنگ در روبروی چشم گوسفندان بود، هنگام انعقاد نطفه، در نوزاد آنها اثر کرد و آن سال همه نوزادهای گوسفندها، ابلق شدند، آن سال به پایان رسید، موسی اثاث و گوسفندان و اهل و عیال خود را آماده ساخت تا به سوی مصر حرکت کنند.
موسی هنگام خروج به شعیب گفت: «یک عدد عصا به من بده تا همراه من باشد.» با توجّه به اینکه چندین عصا از پیامبران گذشته مانده بود، و شعیب آنها را در خانه مخصوصی نگهداری می‎کرد، شعیب به موسی گفت: «به آن خانه برو، و یک عصا از میان آن عصا ها برای خود بردار.»موسی (ع)به آن خانه رفت، ناگاه عصای نوح و ابراهیم (ع) به طرف موسی(ع)جهید.این عصا در عصر نوح (ع) در دست نوح (ع) بود، و در عصر ابراهیم (ع)به دست ابراهیم افتاد، از این‎رو به هر دو منسوب بود.و در دستش قرار گرفت، شعیب گفت: «آن را به جای خود بگذار و عصای دیگری بردار.» موسی(ع) آن را سرجای خود نهاد تا عصای دیگری بردارد، باز همان عصا به طرف موسی جهید و در دست او قرار گرفت، و این حادثه، سه بار تکرار شد.وقتی که شعیب آن منظره عجیب را دید، به موسی (ع) گفت: «همان عصا را برای خود بردار، خداوند آن را به تو اختصاص داده است.» موسی(ع)آن عصا را به دست گرفت و با همان عصا گوسفندان خود را به سوی مصر حرکت می‎داد، همین عصا بود که در مسیر راه نزدیک کوه طور، به اذن خدا به صورت ماری درآمد، و از نشانه‎های نبوّت موسی(ع)گردید
که در قرآن می‎خوانیم:«خداوند به موسی فرمود: آن چیست که در دست راستت است؟ موسی گفت: این عصای من است، بر آن تکیه می‎کنم، برگ درختان را با آن برای گوسفندانم فرو می‎ریزم، و نیازهای دیگری را نیز با آن برطرف می‎سازم. خداوند فرمود: ای موسی! آن را بیفکن. موسی آن را افکند، ناگهان مار عظیمی شد و به حرکت درآمد. خدا فرمود: آن را بگیر و نترس، ما آن را به همان صورت اول باز می‎گردانیم.»



موسی (ع) اثاث زندگی و گوسفندان خود و عصای اهدایی شعیب را برداشت و همراه خانواده‎اش، مدین را به مقصد مصر، ترک کرد و قدم در راه گذاشت، راهی که لازم بود با پیمودن آن در طی هشت شبانه روز، به مصر برسد، موسی (ع) در مسیر، راه را گم کرد، و شاید گم کردن راه از این رو بود که او برای گرفتار نشدن در چنگال متجاوزان شام، از بیراهه می‎رفت. موسی در این وقت در جانب راست غربی کوه طور بود، ابر های تیره سراسر آسمان را فراگرفته بود و رعد و برق شدیدی از هر سو شنیده و دیده می‎شد، از سوی دیگر درد زایمان به سراغ همسرش آمده بود، موسی (ع) در آن شرایط سخت و در هوای تاریک، حیران و سرگردان بود. ناگهان نوری در کوه طور مشاهده کرد. گمان برد در آنجا آتشی وجود دارد، به خانواده خود گفت:«همین جا بمانید، تا من به جانب کوه طور بروم، شاید اندکی آتش برای گرم کردن شما بیاورم.»وقتی که به نزدیک آن نور رسید، دید آتش عظیمی از آسمان تا درخت بزرگی که در آنجا بود، امتداد یافته است، موسی (ع) با دیدن آن منظره ترسید و نگران شد، زیرا آتشِ بدون دودی را دید که از درون درخت سبزی شعله‎ور بود و لحظه به لحظه شعله‎ورتر می‎شد. (در حقیقت آن شعله، آتش نبود، بلکه یک‎پارچه نور بود که نمایی مانند آتش داشت.) اندکی نزدیک شد، ولی همان لحظه از ترس آن، چند قدم بازگشت. اما نیاز او و خانواده‎اش به آتش او را از بازگشتن منصرف ساخت. نزدیک شد تا اندکی از آتش را بردارد، ناگهان از ساحل راست وادی، در آن سرزمین بلند و پر برکت از میان یک درخت ندا داده شد:«یا مُوسی اِنِّی اَنَا اللهُ رَبُّ الْعالَمِینِ؛ ای موسی! منم خداوند، پروردگار جهانیان
عصای خود را بیفکن.وقتی که موسی (ع)عصای خود را افکند، مشاهده کرد که عصا چون ماری با سرعت به حرکت درآمد، ترسید و به عقب برگشت، حتی پشت‎سر خود را نگاه نکرد، به او گفته شد: برگرد و نترس تو در امان هستی، اکنون دستت را در گریبانت فرو بر، هنگامی که خارج می‎شود، سفید و درخشنده است! و این دو برهان روشن از پروردگارت به سوی فرعون و اطرافیان او است که آنها قوم فاسقی هستند.»
.
[۳۳] [[http://lib.eshia.ir/۱۱۰۰۸/۱۳/۳۰/حية بحارالانوار، ج ۱۳، ص۳۰]
به این ترتیب موسی(ع)به مقام پیامبری رسید و نخستین ندای وحی را شنید که با دو معجزه (اژدها شدن عصا و ید بیضاء) همراه بود.
.و مأمور شد که برای دعوت فرعون به توحید، حرکت کند.



در موردارتباط موسی (ع) با خداوند،امام صادق(ع) میفرمایند: خداوند به حضرت موسی بن عمران (ع) وحی کرد: ای موسی! آیا می‎دانی که چرا تو را برای هم کلامی خودم برگزیدم، نه دیگران را؟!» (با تو هم‎سخن شدم و تو به مقام کلیم الله نائل شدی)، موسی(ع)عرض کرد: نه، راز این مطلب را نمی‎دانم. خداوند، به او وحی کرد: ای موسی! من بندگانم را زیر و رو (و بررسی کامل) نمودم در میان آنها هیچکس را در برابر خودم، متواضعتر و فروتن‎تر از تو ندیدم.یا موسی اِنَّک اِذا صَلَّیتَ، وَضَعْتَ خَدَّک عَلَی التُّرابِ. ای موسی! تو هرگاه، نماز می‎گزاری، گونه خود را روی خاک می‎نهی و چهره‎ات را روی زمین می‎گذاری.
به این ترتیب، در می‎یابیم که عالیترین مرحله عبادت، کوچکی نمودن بیشتر در برابر خدا است.



در آیه ۲۴۸ سوره بقره سخن ازتابوت (صندوق عهد موسی) به میان آمده و در آن آیه چنین می‎خوانیم:«و پیامبرشان (اشموئیل) به بنی‎اسرائیل گفت: نشانه صحّت حکومت و فرماندهی طالوت آن است که تابوت (صندوق عهد) به سوی شما خواهد آمد، که در آن، آرامشی از پروردگار شما، و یادگارهای خاندان موسی (ع) قرار دارد، در حالی‎که فرشتگان آن را حمل می‎کنند. در این موضوع نشانه روشن برای شما است، اگر ایمان داشته باشید.» توضیح اینکه موسی(ع)در روزهای آخر عمر خود،الواح مقدّس تورات، کتاب آسمانی را به ضمیمه زره خود و یادگارهای دیگر در میان صندوقی نهاد و آن را به وصی خود یوشع بن نون سپرد، این صندوق چنانکه از آیه فوق استفاده می‎شود، دارای اعتبار و عظمت خاصّی برای بنی‎اسرائیل، و مایه اطمینان و آرامش خاطر برای آنها بود.
از گفتار اهلبیت (ع) و مفسّران برمی‎آید که این صندوق همان صندوقی بود که مادر موسی، موسی را هنگام خردسالی در میان آن نهاده و به رود نیل انداخت، آب آن را تا کنار کاخ فرعون آورد، و به وسیله کارگران فرعون از آب گرفته شد، و نزد فرعون فرستاده شد، موسی(ع) را از میان آن بیرون آوردند و این صندوق در دستگاه فرعون نگهداری می‎شد. سپس به دست بنی‎اسرائیل افتاد و چون دارای خاطره شیرین نجات موسی (ع) بود، در نزد بنی‎اسرائیل، بسیار احترام داشت. آنها از آن صندوق استمداد می‎جستند، و در جنگهایی که با عمالقه و دشمنان داشتند، آن را همراه خود می‎بردند، و آن صندوق اثر معنوی و روانی خاصّی در بالا رفتن روحیه آنها داشت، سرانجام در یکی از جنگها، دشمنان آن صندوق را از بنی‎اسرائیل گرفتند و این حادثه برای بنی‎اسرائیل بسیار تلخ بود و موجب ضعف آنها شد، چرا که آنها آن صندوق را شعار و پرچم بلند خود می‎دانستند، و اکنون آن را از دست داده بودند. به این ترتیب موسی (ع) در واپسین روزهای عمرش، چنین صندوقی را به وصی خود یوشع سپرد،



۲۴۰ سال از عمر موسی (ع) گذشت،موسی (ع) سالها زندگی کرد تا اینکه: روزی یوشع بن نون را طلبید و وصیتهای خود را به او نمود، سپس به تنهایی به سوی کوه طور رفت، مردی را دید مشغول کندن قبر است، نزد او رفت و گفت: آیا می‎خواهی تو را کمک کنم؟ او گفت: آری، موسی او را کمک کرد. وقتی که کار کندن قبر تمام شد، موسی (ع) وارد قبر گردید و در میان آن خوابید تا ببیند اندازه لَحَد قبر، درست است یا نه، در همان لحظه خداوند پرده را از جلو چشم او برداشت، موسی (ع) مقام خود در بهشت را دید، عرض کرد: خدایا روحم را به سویت ببر. همان‎دم عزرائیل روح او را قبض کرد، و همان قبر را مرقد موسی (ع) قرار داد، و آن قبر را پوشانید، و آن مرد قبر کن، عزرائیل بود که به آن صورت درآمده بود. در این وقت منادی حق در آسمان، با صدای بلند گفت:مات موسی کلِیمُ اللهِ، فَاَی نَفْسٍ لا تَمُوتُ؛ موسی کلیم خدا مرد، چه کسی است که نمی‎میرد.مطابق بعضی از روایات، قبر حضرت موسی(ع) در کوه طور (واقع در نجف اشرف یا سرزمین سینا) می‎باشد.



 
۱. بحار الانوار،علامه مجلسی،ج۱۳،ص۴    
۲. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۶    
۳. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۵۱    
۴. . باید توجه داشت که کارهای سخت، مانند نگهبانی شب و... به بنی‎اسرائیل واگذار شده بود.
۵. . تاریخ انبیاء (عمادزاده)، ص ۴۹۵.
۶. بحارالانوار، ج ۱۳، ص (۵۵-۵۱)    
۷. سوره بقره(۲)،آیه۴۹    
۸. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۵۳    
۹. مجمع البیان، ج ۷، ص ۴۱۷    
۱۰. سوره قصص(۲۸)،آیه۷    
۱۱. سوره قصص(۲۸)،آیه۷    
۱۲. سوره قصص(۲۸)،آیه۷    
۱۳. مجمع البیان، ج ۷، ص ۴۱۷    ،آسیه اصلاً از نژاد بنی‎اسرائیل، و از نوه‎های پیامبران بود، که فرعون با او ازدواج کرد.
۱۴. سوره قصص(۲۸)،آیه۹    
۱۵. [ref>بحارالانوار، ج ۱۳، ص (۵۵-۵۱)    
۱۶. سوره قصص(۲۸)،آیه۱۳    
۱۷. سوره قصص(۲۸)،آیه(۱۴-۱۷)    
۱۸. سوره قصص(۲۸)،آیه(۲۱-۱۸)    
۱۹. مجمع البیان، ج ۷، ص ۴۲۵    
۲۰. سوره قصص(۲۸)،آیه۲۴    
۲۱. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۵۹    
۲۲. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۲۱    
۲۳. سوره قصص(۲۸)،آیه۲۶    
۲۴. بحارالانوار، ج ۱۳، ص۲۱    
۲۵. بحارالانوار، ج ۱۳، ص۵۹    
۲۶. بحارالانوار، ج ۱۳، ص(۵۸-۵۹)    
۲۷. سوره قصص(۲۸)،آیه(۲۷-۲۸)    
۲۸. بحارالانوار، ج ۱۳، ص۲۹    
۲۹. بحارالانوار، ج ۱۳، ص( ۲۹-۳۰)    
۳۰. سوره طه(۲۰)،آیه(۱۷-۲۱)    
۳۱. بحارالانوار، ج ۱۳، ص ۶۰    
۳۲. سوره قصص(۲۸)،آیه(۲۹-۳۲)    
۳۳. [[http://lib.eshia.ir/۱۱۰۰۸/۱۳/۳۰/حية بحارالانوار، ج ۱۳، ص۳۰]
۳۴. سوره طه(۲۰)،آیه(۲۰-۲۲)    
۳۵. بحارالانوار، ج ۱۳، ص۲۴    
۳۶. اصول کافی، ج ۲، ص ۱۲۳    
۳۷. سوره بقره(۲)،آیه۲۴۸    
۳۸. سوره بقره(۲)،آیه۲۴۸    
۳۹. بحارالانوار، ج ۱۳، ص(۳۶۵-۳۶۶)    



اندیشه قم    




جعبه ابزار