• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رابطه امامت و معجزه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کارهای خارق العاده‌ای که از پیامبران برای اثبات نبوت صادر می گردد با نام معجزه خوانده می شود، و همین گونه کارها از غیر پیامبران، با نام کرامت ذکر می شود چرا که نشانه عظمت و بزرگواری آنها در پیشگاه خداوند است. برای روشن شدن ارتباط بحث امامت با معجزه و کرامت، نکاتی تحت عنوان مقدمه بیان می‌شود.


در شرح مواقف، «معجزه» چنین تعریف شده است: «و هی عندنا ما قصد به اظهار صدق من ادعی رسول الله
[۱] ایجی، میر سید شریف، شرح الم.اقف، ج۸، ص۲۲۲.    
[۲] ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۲۰.
» معجزه در نزد ما چیزی است که قصد شده است به وسیله آن، اظهار صدق مدعی نبوت.
علامه حلی فرموده است «و نعنی بالمعجزه ثبوت ما لیس بمعتاد مع خرق العاده و مطابقه الدعوی...
[۳] علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۰.    
» معجزه ثبوت چیزی است که معمول و عادی نباشد و یا نفی چیزی است که معمول و عادی نیست به شرطی که همراه خرق عادت و مطابق دعوای نبوت باشد.

مساله‌ای که بین فریقین تقریباً اتفاقی است، صدور کرامات از اولیاء خداست؛ مثل جریان حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها)، آصف بن برخیا، و قصه اصحاب کهف. منتهی این کرامات با معجزه فرق دارند، چون در معجزه شرط آن، همراه با ادعای نبوت و تحدی بوده است. ولی در کرامت اینگونه نیست.
[۴] ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۳۲.
[۵] علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۱.    


عده زیادی از علمای امامیه، امامت را اینگونه تعریف نموده‌اند: «امامت ریاست عمومی‌ در امور دین و دنیا برای فردی از افراد، برای جانشینی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.
[۶] بحرانی، ابن هیثم، قواعد المرام فی علم الکلام، با تلخیص ربانی گلپایگانی، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۴۸.
[۷] بحرانی، مبثم بن علی، اصل قواعد المرام، ص۱۷۴.
[۸] نجفی،‌ هادی، ولایت و امامت، قم، خیام، اول، ص۱۹.
[۹] علامه حلی، حسن بن یوسف، باب حادی عشر، طبع حجری، ص۴۳.


بعد از این مقدمه، اولا باید گفت که اثبات الهی بودن منصب امامت، متوقف بر صدور معجزه نیست بلکه با همان قرآنی که معجزه جاودانی پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همراه با تحدی می‌باشد، می‌توان امامت حضرت علی (علیه‌السّلام) و الهی بودن آن را ثابت کرد.
آیات زیادی بر این مطلب دلالت دارند مانند آیه اکمال
[۱۰] مائده/سوره۵، آیه۵.    
، آیه تطهیر
[۱۱] احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
، آیه تبلیغ
[۱۲] مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
، آیه ولایت
[۱۳] مائده/سوره۵، آیه۵۵.    
، آیه اطاعت
[۱۴] نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
و.... که به عنوان نمونه اشاره می‌کنیم به آیه عهد، که خداوند متعال حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) را بعد از امتحان سخت و طاقت فرسا، و بعد از دارا بودن مقام نبوت و خلیل اللهی، به امامت برگزید «انی جاعلک للناس اماماً... لا ینال عهدی الظالمین» و فرمود: من تو را امام برای مردم قرار دادم، گفت: آیا از ذریه من هم؟ فرمود: عهدم به ستمگران نمی‌رسد». این آیه صراحت دارد که امامت منصب و عهد الهی است.
همچنین الهی بودن منصب امامت و نیز ولایت و امامت امام علی (علیه‌السّلام) را می‌توان با سخنان گهربار همان پیامبری که با معجزات متعدد، صدق و عصمت او با قرآن بیان شده است
[۱۵] نجم/سوره۵۳، آیه۳۴.    
به اثبات رساند؛ مانند حدیث ثقلین
[۱۶] مسلم بن حجاج قشیری، ابوالحسین، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۸۷۳.    
[۱۷] ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۶۶۳.
[۱۸] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲۳، ص۱۰۶.    
و روایاتی که تعداد امامانی بعد از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را به «دوازده» منحصر می‌کنند
[۱۹] مسلم بن حجاج قشیری، ابوالحسین، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۴۵۳.    
[۲۰] هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۵، ص۱۹۰.    
و روایاتی که علاوه بر تعداد ائمه (علیه‌السّلام) به نام آنها هم تصریح کرده‌اند، که به عنوان نمونه به یکی از آنها که از طریق عامه نقل شده اشاره می‌شود:
خوارزمی‌ از سلمان فارسی نقل می‌کند که به حضور پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شرفیاب شدیم، دیدم که حسین در آغوش ایشان بود، چشمان او را بوسید و فرمود: تو خود امام و فرزند امام هستی، تو خود حجت و فرزند حجت خدایی و پدر نُه امام بعد از خود هستی
[۲۱] مکی خوارزمی، احمد بن محمد، مقتل الحسین، قم مکتبة المفید، ج۱، ص۱۲۲.    
[۲۲] جوینی، ابراهیم، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسة المحمودی، ج۲، ص۱۳۴.    
[۲۳] عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری، بیروت، دار المعرفه، ج۱۳، ص۲۱۴.    
».

ثانیاً: چنانکه از تعریف معجزه و امامت (در مقدمه بیان شد) استفاده می‌شود، معجزه مخصوص ادعای نبوت است. این را هم علمای اهل سنت گفته‌اند و هم امامیه، پس باید نبوت با معجزه و امامت با تایید و نصب پیامبری که دارای معجزه است باید ثابت شود هر چند شیخ طوسی فرموده است گاهی معجزه جانشین نص می‌شود.
[۲۴] شیخ طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، تحقیق بحر العلوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۲۶۶.


ثالثاً: دو شرط اصلی معجزه ۱- همراه با ادعای نبوت است ۲- همراه با تحدی است.
هر چند کرامت شرائط معجزه را ندارد، یعنی ولی در ماهیت از زیر مجموعه معجزه به حساب می‌آید، چرا که به اذن الله بوده و عملی است خارق العاده که از توان سایرین خارج است.

رابعاً: کرامات بسیار زیادی از امام علی (علیه‌السّلام) و ائمه اطهار (سلام‌الله‌علیهم) در منابع شیعه و برخی از منابع اهل سنت نقل شده است، که به بعضی آنها به صورت فهرست‌وار اشاره می‌شود:

۷.۱ - الف) در منابع شیعه

۱ـ ردّ الشمس و تکلم شمس با امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) که مرحوم مجلسی حدود ۲۲ روایت در این زمینه جمع آوری نموده است.
[۲۵] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۱۶۶۱۹۱.    

۲ـ شفا دادن مریض‌ها و زنده نمودن بعضی مردگان، و مبتلا شدن دشمنان حضرت بر اثر نفرین ایشان، حدود ۳۹ روایت.
[۲۶] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۱۹۱۲۳۰.    

۳ـ به سخن آوردن حیوانات و رام نمودن آنها، ۲۹ روایت را مرحوم مجلسی جمع آوری نموده است.
[۲۷] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۳۰۲۷۴.    

۴ـ معجزات و کرامات بدنی آن حضرت، ۴ روایت.
[۲۸] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۷۴۲۸۲.    

۵ـ خبرهای غیبی و علم به لغات و زبان‌های مختلف، ۶۶ روایت.
[۲۹] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۸۳۳۶۰.    

۶ـ خواب‌هایی که حاکی از کرامت حضرت می‌باشند، ۱۳ روایت.
[۳۰] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۲، ص۱۱۶.    

۷ـ جوامع کرامات و معجزات حضرت، ۱۹ روایت.
[۳۱] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۲، ص۱۷۵۰.    

۸ـ کرامات (و معجزات) عجیبه‌ای که از آن حضرت نقل شده است.
آیا از مجموع این روایات، لااقل یکی از آنها صحت ندارد؟ که یقیناً دارد، همان یکی هم در اثبات ادعای ما کافی است و همچنین شیخ مفید، خوارق عادات متعددی از حضرت علی (علیه‌السّلام) نقل نموده است
[۳۲] مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، قم، مکتبة بصیرتی، ص۱۶۰ـ۱۶۲.
و...

۷.۲ - ب) منابع اهل سنت

۱ـ کرامات بدنی حضرت از جمله در جنگ بدر که مَلَک از آسمان صدا داد، «لا سیف الاّ ذوالفقار و لا فتی الّا علی
[۳۳] خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۶۷، روایت ۲۰۰.    
».
۲ـ در جنگ با عمرو بن عبد ود، این جمله از خداوند توسط جبرئیل نازل شد «تحیه من الطالب الغالب الی علی بن ابی طالب
[۳۴] خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۷۱.    
» سلامی‌ از خدای غالب برای علی پسر ابی طالب، که نمونه‌های زیادی نقل شده است.
[۳۵] خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۶۷.    

۳ـ علی اذن داعیه است هر چه از پیامبر می‌شنید حفظ می‌شد و....
برای پرهیز از اطاله کلام، فقط به عنوان حسن ختام، به داستانی از ابن بطوطه اکتفا می‌شود؛ او می‌نویسد:
اهل این شهر (نجف اشرف) همه شیعه هستند و از این حرم (حرم امیر المؤمنین) کرامات و معجزاتی ظاهر شده است و در نزد شیعیان ثابت گردیده است که قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آنجا است و از این معجزات است: کراماتی که در شب ۲۷ رجب در آنجا واقع می‌شود، بیماران زیادی شفا می‌گیرند و مردم آن را شب احیاء می‌نامند و از همه سرزمین‌های دور برای درک آن شب بدانجا روی می‌آورند، از سراسر عراق و خراسان و سرزمین‌های فارس و روم و... و این شفای بیماران امر مسلم و قطعی و ثابتی است که من آن را از راستگویان شنیده‌ام.
[۳۶] ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، جهانگرد، رحله ابن بطوطة، طبع مصر، ج۱، ص۴۲۳.    
...

۱. ↑ ایجی، میر سید شریف، شرح الم.اقف، ج۸، ص۲۲۲.    
۲. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۲۰.
۳. ↑ علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۰.    
۴. ↑ ربانی گلپایگانی، علی، الالهیات من شرح المواقف، قم، مؤسسة امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۱۳۲.
۵. ↑ علامه حلّی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۵ ق، ص۳۵۱.    
۶. ↑ بحرانی، ابن هیثم، قواعد المرام فی علم الکلام، با تلخیص ربانی گلپایگانی، قم، مؤسسه امام صادق (علیه‌السّلام)، ص۴۸.
۷. ↑ بحرانی، مبثم بن علی، اصل قواعد المرام، ص۱۷۴.
۸. ↑ نجفی،‌ هادی، ولایت و امامت، قم، خیام، اول، ص۱۹.
۹. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، باب حادی عشر، طبع حجری، ص۴۳.
۱۰. ↑ مائده/سوره۵، آیه۵.    
۱۱. ↑ احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.    
۱۲. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۷.    
۱۳. ↑ مائده/سوره۵، آیه۵۵.    
۱۴. ↑ نساء/سوره۴، آیه۵۹.    
۱۵. ↑ نجم/سوره۵۳، آیه۳۴.    
۱۶. ↑ مسلم بن حجاج قشیری، ابوالحسین، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴، ص۱۸۷۳.    
۱۷. ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۶۶۳.
۱۸. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲۳، ص۱۰۶.    
۱۹. ↑ مسلم بن حجاج قشیری، ابوالحسین، صحیح مسلم، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۴۵۳.    
۲۰. ↑ هیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۵، ص۱۹۰.    
۲۱. ↑ مکی خوارزمی، احمد بن محمد، مقتل الحسین، قم مکتبة المفید، ج۱، ص۱۲۲.    
۲۲. ↑ جوینی، ابراهیم، فرائد السمطین، بیروت، مؤسسة المحمودی، ج۲، ص۱۳۴.    
۲۳. ↑ عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری، بیروت، دار المعرفه، ج۱۳، ص۲۱۴.    
۲۴. ↑ شیخ طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، تحقیق بحر العلوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج۱، ص۲۶۶.
۲۵. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۱۶۶۱۹۱.    
۲۶. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۱۹۱۲۳۰.    
۲۷. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۳۰۲۷۴.    
۲۸. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۷۴۲۸۲.    
۲۹. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۱، ص۲۸۳۳۶۰.    
۳۰. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۲، ص۱۱۶.    
۳۱. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۴۲، ص۱۷۵۰.    
۳۲. ↑ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد، قم، مکتبة بصیرتی، ص۱۶۰ـ۱۶۲.
۳۳. ↑ خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۶۷، روایت ۲۰۰.    
۳۴. ↑ خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۷۱.    
۳۵. ↑ خوارزمی، احمد بن محمود، المناقب، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، سوم، ۱۴۱۷ ق، ص۱۶۷.    
۳۶. ↑ ابن بطوطه، محمد بن عبدالله، جهانگرد، رحله ابن بطوطة، طبع مصر، ج۱، ص۴۲۳.    


سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «رابطه امامت و معجزه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۳/۲۹.    



جعبه ابزار