• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سبر و تقسیم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سَبر و تقسیم که از آن در اصول فقه، در مباحث حجت سخن گفته‏اند، اسم یک برهانی است و برهان راهى براى به دست‏آوردن علت حکم می باشد.




سبر به معناى آزمودن است و تقسیم به معناى جمع کردن و شمردن همه آنچه که احتمال مى‏رود علت باشند.



برهان سبر و تقسیم عبارت است از آن که فقیه تمامى آنچه که امکان علت بودن آنها مى‏رود را جمع کند و پس از بررسى یکایک آنها و اثبات علت نبودن هر یک با دلیل، در نهایت به علت حقیقی حکم پى‏برد.

۲.۱ - مثال برای برهان سَبر و تقسیم


به عنوان مثال، علت حرمتربا در گندم ممکن است طعم یا غذاى مورد نیاز عموم و یا پیمانه‏اى بودن آن باشد. دو تاى نخست به دلیل، باطل است بنابر این، علت، پیمانه‏اى بودن آن خواهد بود.




۳.۱ - مقدمه استدلال


قیاس نزد فقهاى امامیباطل است؛ لیکن چنانچه علت تامه بودنِ علت مشترک (جامع‏) -که در اصل و فرع وجود دارد- براى ثبوت حکم در اصل (مقیس علیه) و نیز وجود این علت با خصوصیاتش در فرع (مقیس) قطعى باشد، به ثبوت حکم اصل براى فرع یقین حاصل مى‏شود؛ لیکن مهم دست یافتن به علت واقعى است.

۳.۲ - سخن برخی اصولیان عامه


برخى اصولیانعامه ، برهان سبر و تقسیم را راهى براى به دست آوردن علت حکم ذکر کرده‏اند.

۳.۳ - اصل استدلال


شرط برهان حقیقى بودن سبر و تقسیم این است که حصر آنچه احتمال علت بودن آن مى‏رود، عقلی باشد؛ در حالى که احتمالات ذکر شده در برهان سبر و تقسیم به عنوان علت حکم شرعی، مبتنى بر حدس قیاس کننده است نه حصر عقلى؛ چه اینکه عقل احتمالات دیگر را منتفى نمى‏داند. بنابر این، نهایت نتیجه حاصل با برهان سبر و تقسیم ظن به علت حکم است که نه تنها دلیلى بر حجیت آن وجود ندارد، بلکه دلیل بر عدم حجیت آن موجود است.
[۱] الأصول العامة ص۳۱۸-۳۱۹.




 
۱. الأصول العامة ص۳۱۸-۳۱۹.
۲. أصول الفقه ج۲، ص۱۶۷-۱۶۸.    




جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود شاهرودی،فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۳۷۲-۳۷۳.




جعبه ابزار