سوره خلع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره خلع یکی از سوره‌های ادعایی
منسوخ التلاوه است.
ادعا شده است که از جمله آیات و سوره‌های منسوخ التلاوة، دو
سوره «خلع » (به معنای رد و
انکار ) و «
حفد » (به معنای
شتاب و
مسابقه ) است. این دو
سوره جزء
مصحف ابی بن کعب بوده است. و برخی گفته‌اند این دو سوره اسمش از قرآن برداشته شد ولی حفظش از دل‌ها نرفت، یعنی نوع سومی از نسخ است که تلاوتش
نسخ و حکمش باقی است.
متن سوره ادعایی «خلع» را چنین ذکر کرده‌اند: «اللهم انا نستعینک و نستغفرک و نثنی علیک الخیر و لا نکفرک و نخلع و نترک من یفجرک»
متن سوره «حفد» را نیز چنین دانسته‌اند:
«اللهم ایاک نعبد و لک نصلی و نسجد، و الیک نسعی و نحفد، نخشی عذابک و نرجو رحمتک، ان عذابک بالکفار ملحق».
در این باره نکات ذیل طرح شده است:
۱. از هم گسیختگی و آشفتگی این دو نص به خوبی نشان می‌دهد چقدر از اسلوب بلاغی
قرآن دور است.
۲. بر فرض پذیرش نزول این عبارات توسط
جبرئیل ، باید گفت جبرئیل نصوص فراوانی غیر از قرآن همانند
احادیث قدسی ، اخبار غیبی و تعالیم احکام و مانند آن را بر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرود می‌آورد، و چه بسا این نصوص از این قسم باشند.
۳.
قاضی ابوبکر ، قرآن بودن این دو سوره را انکار کرده و دیگران نیز نظریه او را تایید کرده‌اند.
۴. این عبارت را تنها ابی بن کعب در مصحف خود آورده است؛ چگونه دیگران از این سوره آگاهی نیافتند؟ شاید این عبارت‌ها نوعی
دعا باشد.
۵. اگر جزء قرآن بود، چرا پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم همانند دیگر سوره‌ها آنها را به
کاتبان وحی ابلاغ نکرد و نگاشته نشده است؟!
بنابر بعضی
اخبار ، پیامبر اکرم این دعاها را در
قنوت می‌خوانده، ولی هیچ دلالتی بر این ندارند که از سوره‌های قرآن هستند. ابی بن کعب هم هر شب آنها را در قنوت نماز می‌خواند، از
علی علیه‌السّلام هم نقل شده که در
فجر ، این دعا را به قنوت می‌خواند. از کسان دیگری همچون
عمر بن خطاب ،
امیة بن عبدالله بن خالد اموی ،
سعید بن مسیب تابعی ،
ابراهیم نخعی ،
عابد کوفی ،
حسن بصری ،
عطاء و
زهری نیز همین مطلب نقل شده است، و اینها همگی نشان می‌دهد که اینها دعای قنوت بوده است.
گفته شده: پیامبر اکرم بر اثر
واقعه احد سخت
متالم بود و متجاوزان را
لعنت می‌فرمود، یا در واقعه
بئر معونه تا یک
ماه در قنوت نماز
صبح بر
کافران لعنت می‌فرستاد، یا به سبب آزاری که از
منافقان دیده بود لعنتشان می‌کرد، که جبرئیل نازل شد: خداوند ترا نفرستاده که دشنام گو و لعنت گر
خلق باشی، خداوند ترا به
رحمت عالمیان فرستاده نه
عذاب آنها، و در پی آن آیه ۱۲۸
سوره آل عمران نازل شد. از آن پس بود که جبرئیل دعای قنوت را به پیامبر آموخت. و ابی بن کعب این دو دعا را برای اینکه فراموش نکند در مصحف خود نوشته و بعد از وی گمان کرده‌اند که جزء مصحفش بوده است. به همین دلیل اینها را معمولا به نام «
سورة القنوت »، «
دعاء قنوت »، «
سورتی القنوت »، «
دعاء الفجر » و یا مطلق «دعاء» هم گفته‌اند.
