شبانه روز
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یک
شب و
روز کامل، که معادل ۲۴
ساعت است را یک شبانه روز می‌گویند.
در
فقه، گاه چند روز پیاپی، مثلا سه روز، موضوع احکامی قرار گرفته که به طور طبیعی شبهای میان آنها نیز داخل در آن موضوع به شمار میرود. چنان که گاهی در کلمات
فقها «روز» به کار رفته و مراد از آن شبانه روز است. در ذیل به نمونههایی از
احکام مرتبط با آن در بابهای
طهارت،
صلات،
زکات،
اعتکاف،
جهاد،
تجارت،
نکاح،
اطعمه و
اشربه،
شفعه،
لقطه و
حدود، اشاره میشود.
بر
بیمار مستحب است تا سه روز بیماری خود را از دیگران پنهان دارد و پس از سه روز، آن را به
مؤمنان اطلاع دهد.
مستحب است تا سه روز برای
خانواده داغ دیده غذا بفرستند.
وظیفه
زن در
استحاضه متوسطه انجام دادن یک
غسل و در
استحاضه کثیره انجام دادن سه غسل در هر روز (شبانه روز) است.
کمترین زمان
حیض سه روز و بیشترین آن ده روز است.
زن پرستار کودکی که تنها یک
لباس دارد و آن نیز در روز بارها با
ادرار بچه نجس میشود و امکان شستن هر بار آن وجود ندارد، بنابر
مشهور میتواند در هر شبانه روز یک بار آن را بشوید و نمازهایش را با آن بخواند و نیازی به تکرار
شستن نیست.
نماز گزاردن بر
قبر ميّتی که بر او
نماز میت خواندهاند، برای کسانی که حضور نداشتهاند، بنابر
قول مشهور تا یک شبانه روز
جایز است.
نماز واجب بر
مکلف در شبانه روز هفده
رکعت است.
اقامت مسافر با ده روز ماندن در یک جا به
قصد اقامت تحقق مییابد.
مراد از ده روز، ده روز تمام با شبهای میان آنها است و شبهای اول و آخر جزء آن به شمار نمیرود؛ از این رو، ماندن ده روز و نُه شب برای کسی که از آغاز روز (
طلوع فجر یا طلوع
خورشید، بنابر اختلاف دیدگاهها) قصد اقامت ده روز کرده، کفایت میکند.
بنابر آنچه از برخی
قدما نقل شده است،
زکات فطره بر کسی که
مالک قوت یک شبانه روز خویش باشد،
واجب است.
کمترین زمان
اعتکاف سه روز است و شبهای دوم و سوم جزء این سه روز به شمار میرود، ولی بنابر قول
مشهور شب اول جزء آن نیست.
محرمات اعتکاف در طول شبانه روز بر
معتکف حرام است.
کمترین مدت
مرزبانی سه روز با دو شب میانی آن و بیشترین زمان آن چهل روز با شبهای میانی آن است.
خیار تأخیر ثمن با گذشت سه روز از
معامله برای
فروشنده ثابت میشود.
به
قول مشهور،
خیار حیوان تا سه روز از زمان
معامله برای
خریدار ثابت است.
چنانچه کسی کالایی بفروشد که بیشتر از یک شبانه روز نمیماند، در صورتی که خریدار آن را تحویل نگرفته و بهای آن را نپرداخته باشد، فروشنده تا شب صبر نموده، با دخول
شب حق
خیار پیدا میکند.
کسیکه حیوانی شیرده خریده، برای آگاهی از مقدار شیردهی آن میتواند تا سه روز
حیوان را بدوشد. چنانچه شیر دوشیده شده در هر روز کمتر از مقدار آن هنگام معامله باشد، میتواند با استفاده از
حق خیار معامله را
فسخ کند.
حداحتکار بنابر قول برخی، در ایام گرانی، سه روز و به گاه ارزانی چهل روز است.
از جمله شرایط تحقق
رضاع، شیردادن به
کودک در طول یک شبانه روز کامل است.
بنابر قول مشهور،
استبرای شتر نجاست خوار چهل روز،
گاو بیست روز،
گوسفند ده روز،
مرغابی پنج روز،
مرغ سه روز
و
ماهی یک شبانه روز
است.
از شرایط
ثبوت حقّ شفعه، توانایی صاحب حق (
شفیع) بر پرداخت
ثمن به خریدار است؛ لیکن چنانچه
شفیع مدعی عدم حضور
ثمن نزد خود باشد، تا سه روز به او مهلت داده میشود.
گوسفندی که در
آبادی پیدا شده، سه روز آن را نگه میدارند و با پیدا نشدن
صاحب آن، آن را فروخته و پولش را صدقه میدهند.
فرد
مصلوب را نباید بیش از سه روز بر
چوبه دار رها کنند.
پیش از
اعدام مرد مرتد ملی باید از او خواسته شود که
توبه کند. به قول برخی، مهلتی که جهت توبه به او میدهند سه روز است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۹۷-۶۰۰.
