• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شبانه روز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



یک شب و روز کامل، که معادل ۲۴ ساعت است را یک شبانه روز می‌گویند.




در فقه، گاه چند روز پیاپی، مثلا سه روز، موضوع احکامی قرار گرفته که به طور طبیعی شبهای میان آنها نیز داخل در آن موضوع به شمار میرود. چنان که گاهی در کلمات فقها «روز» به کار رفته و مراد از آن شبانه روز است. در ذیل‏ به نمونه‏هایی از احکام مرتبط با آن در بابهای طهارت، صلات، زکات، اعتکاف، جهاد، تجارت، نکاح، اطعمه و اشربه، شفعه، لقطه و حدود، اشاره می‌شود.




۲.۱ - شبانه روز در باب طهارت


بر بیمار مستحب است تا سه روز بیماری خود را از دیگران پنهان دارد و پس از سه روز، آن را به مؤمنان اطلاع دهد.
[۲] مهذب الأحکام ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.

مستحب است تا سه روز برای خانواده داغ دیده غذا بفرستند.
[۴] مهذب الأحکام ج۴، ص۲۰۵-۲۰۶.

وظیفه زن در استحاضه متوسطه انجام دادن یک غسل و در استحاضه کثیره انجام دادن سه غسل در هر روز (شبانه روز) است.
کمترین زمان حیض سه روز و بیشترین آن ده روز است.
زن پرستار کودکی که تنها یک لباس دارد و آن نیز در روز بارها با ادرار بچه نجس میشود و امکان شستن هر بار آن وجود ندارد، بنابر مشهور میتواند در هر شبانه روز یک بار آن را بشوید و نمازهایش را با آن بخواند و نیازی به تکرار شستن نیست.
[۱۰] العروة الوثقی ج۱، ص۲۱۳.

نماز گزاردن بر قبر میّتی که بر او نماز میت خوانده‏اند، برای کسانی که حضور نداشته‏اند، بنابر قول مشهور تا یک شبانه روز جایز است.
[۱۲] مصباح الهدی ج۶، ص۳۹۳-۳۹۴.


۲.۲ - شبانه روز در باب صلات


نماز واجب بر مکلف در شبانه روز هفده رکعت است.
[۱۳] کشف الغطاء ج۳، ص۲۴۱.


اقامت مسافر با ده روز ماندن در یک جا به قصد اقامت تحقق مییابد.
مراد از ده روز، ده روز تمام با شبهای میان آنها است و شبهای اول و آخر جزء آن به شمار نمیرود؛ از این رو، ماندن ده روز و نُه شب برای کسی که از آغاز روز (طلوع فجر یا طلوع خورشید، بنابر اختلاف دیدگاهها) قصد اقامت ده روز کرده، کفایت میکند.

۲.۳ - شایط وجوب زکات فطره


بنابر آنچه از برخی قدما نقل شده است، زکات فطره بر کسی که مالک قوت یک شبانه روز خویش باشد، واجب است.

۲.۴ - کمترین زمان اعتکاف


کمترین زمان اعتکاف سه روز است و شبهای دوم و سوم جزء این سه روز به شمار میرود، ولی بنابر قول مشهور شب اول جزء آن نیست.
محرمات اعتکاف در طول شبانه روز بر معتکف حرام است.

۲.۵ - مدت زمان مزبانی


کمترین مدت مرزبانی سه روز با دو شب میانی آن و بیشترین زمان آن چهل روز با شبهای میانی آن است.

۲.۶ - شبانه روز در باب تجارت


خیار تأخیر ثمن با گذشت سه روز از معامله برای فروشنده ثابت میشود.
به قول مشهور، خیار حیوان تا سه روز از زمان معامله برای خریدار ثابت است.
چنانچه کسی کالایی بفروشد که بیشتر از یک شبانه روز نمیماند، در صورتی که خریدار آن را تحویل نگرفته و بهای آن را نپرداخته باشد، فروشنده تا شب صبر نموده، با دخول شب حق خیار پیدا میکند.
کسیکه حیوانی شیرده خریده، برای آگاهی از مقدار شیردهی آن میتواند تا سه روز حیوان را بدوشد. چنانچه شیر دوشیده شده در هر روز کمتر از مقدار آن هنگام معامله باشد، میتواند با استفاده از حق خیار معامله را فسخ کند.
حداحتکار بنابر قول برخی، در ایام گرانی، سه روز و به گاه ارزانی چهل روز است.

۲.۷ - شبانه روز در باب نکاح


از جمله شرایط تحقق رضاع، شیردادن به کودک در طول یک شبانه روز کامل است.

۲.۸ - استبرا حیوان نجاستخوار


بنابر قول مشهور، استبرای شتر نجاست خوار چهل روز، گاو بیست روز، گوسفند ده روز، مرغابی پنج روز، مرغ سه روز
[۲۹] مهذب الأحکام ج۲۳، ص۱۳۸.

و ماهی یک شبانه روزاست.

۲.۹ - شبانه روز در باب شفعه


از شرایط ثبوت حقّ شفعه، توانایی صاحب حق (شفیع) بر پرداخت ثمن به خریدار است؛ لیکن چنانچه شفیع مدعی عدم حضور ثمن نزد خود باشد، تا سه روز به او مهلت داده میشود.

۲.۱۰ - شبانه روز در باب لقطه


گوسفندی که در آبادی پیدا شده، سه روز آن را نگه میدارند و با پیدا نشدن صاحب آن، آن را فروخته و پولش را صدقه میدهند.

۲.۱۱ - شبانه روز در باب حدود


فرد مصلوب را نباید بیش از سه روز بر چوبه دار رها کنند.
پیش از اعدام مرد مرتد ملی باید از او خواسته شود که توبه کند. به قول برخی، مهلتی که جهت توبه به او میدهند سه روز است.


 
۱. العروة الوثقی ج۲، ص۱۶    
۲. مهذب الأحکام ج۳، ص۳۵۵-۳۵۶.
۳. العروة الوثقی ج۲، ص۱۲۴.    
۴. مهذب الأحکام ج۴، ص۲۰۵-۲۰۶.
۵. جواهر الکلام ج۳، ص۳۱۴    
۶. جواهر الکلام ج۳، ص۳۲۱    
۷. جواهر الکلام ج۳، ص۳۲۹    
۸. جواهر الکلام ج۳، ص۱۴۷.    
۹. جواهر الکلام ج۶، ص۲۳۱    
۱۰. العروة الوثقی ج۱، ص۲۱۳.
۱۱. العروة الوثقی ج۲، ص۱۰۷    
۱۲. مصباح الهدی ج۶، ص۳۹۳-۳۹۴.
۱۳. کشف الغطاء ج۳، ص۲۴۱.
۱۴. العروة الوثقی ج۲، ص۲۴۴.    
۱۵. جواهرالکلام ج۱۴، ص۳۰۳.    
۱۶. العروة الوثقی ج۳، ص۴۷۸.    
۱۷. جواهرالکلام ج۱۴، ص۳۱۱.    
۱۸. مختلف الشیعة ج۳، ص۲۶۱.    
۱۹. جواهر الکلام ج۱۷، ص۱۶۶-۱۶۸.    
۲۰. جواهر الکلام ج۱۷، ص۲۰۴-۲۰۵.    
۲۱. جواهر الکلام ج۲۱، ص۴۱-۴۲.    
۲۲. جواهر الکلام ج۲۳، ص۵۱-۵۲.    
۲۳. جواهر الکلام ج۲۳، ص۲۳.    
۲۴. جواهر الکلام ج۲۳، ص۶۰.    
۲۵. جواهر الکلام ج۲۳، ص۲۶۷.    
۲۶. جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۸۳-۴۸۴.    
۲۷. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۸۶.    
۲۸. تحریر الوسیلة ج۲، ص۱۵۹.    
۲۹. مهذب الأحکام ج۲۳، ص۱۳۸.
۳۰. جواهر الکلام ج۳۶، ص۲۶۰.    
۳۱. جواهر الکلام ج۳۷، ص۲۸۳.    
۳۲. جواهر الکلام ج۳۸، ص۲۵۱.    
۳۳. جواهر الکلام ج۴۱، ص۵۹۰.    
۳۴. جواهر الکلام ج۴۱، ص۶۱۲-۶۱۳.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۹۷-۶۰۰.    




جعبه ابزار