روز عید قربان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عید قربان، عید اضحی، حج اکبر، عید خون یا یوم التردید یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان، مصادف با روز دهم
ماه ذی حجه و از روزهایی که روزه گرفتن در آن
حرام است. در این روز باید حجاج به
منی رفته و اعمال عید قربان را به جا آورند که از جمله آن اعمال قربانی کردن است. اگرچه برگزار کردن مراسم قربانی بر زائران
کعبه و در
مراسم حج واجب است، ولی بسیاری از مسلمانان در سراسر جهان در این روز، مراسم
قربانی را انجام داده و این روز را
جشن می‌گیرند و روز تعطیلی در
ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی است.
مطابق
آیات قرآن و روایات وارده
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) مامور شد پسرش
حضرت اسماعیل (علیه‌السلام) را برای تقرب به
خداوند و امتثال امر الهی قربانی کند، اما وقتی حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) خواست پسرش را قربانی کند،
جبرئیل قوچی را برای آن حضرت آورده و آنرا به جای اسماعیل قربانی کرد، و این سنت قربانی از این روخداد باقی مانده است.
برای شب و روز عید قربان آداب و اعمالی را در کتب فقهی و ادعیه ذکر کرده‌اند؛
زیارت امام حسین (علیه‌السّلام)،
شب زنده‌داری،
غسل از اعمال شب عید و قربانی کردن، اقامه
نماز عید قربان، توسعه دادن بر
خانواده در خوراک و مانند آن، خواندن
دعای ندبه از اعمال روز عید ذکر شده است. از احکام و آداب عید قربان در باب‌های طهارت، صلات، صوم و حج کتب فقهی سخن گفته‌اند.
از نظر لغوی، «قربانی» از لفظ «قربان» گرفته شده است. هر چیزی که وسیله قرب و نزدیکی به
خداوند متعال باشد، به آن قربانی می‌گویند. حال آن چیز ذبح حیوان باشد یا صدقات دیگر.
«
عید» از کلمه «عود» به معنای بازگشت است، بازگشت از زندان نفس و خرافات به سوی خدا، بازگشت از تسلط اهریمن به سوی خدای رحمت.
«عید قربان»، به معنای بازگشت انسان به مقام تقرب الهی است که این مقام در سایه مبارزه با هواهای نفسانی و در پرتو
تهذیب،
خودسازی و بهره‌گیری از فرصت‌های ناب به دست می‌آید.
روز دهم
ماه ذی الحجه مصادف با عید قربان از بزرگ‌ترین عیدهای مسلمانان است، یادآور فداکاری و ایثار ابراهیم در راه رضای معبود و تسلیم و ایمان اسماعیل در قربانگاه.
نام دیگر عید قربان، عید اضحی و عید خون، از اعیاد بزرگ اسلامی و مصادف با دهم ماه ذی حجه است. روز اثبات تسلیم در برابر امر الهی، روز آزمایش و امتحان
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) و
حضرت اسماعیل (علیه‌السلام) که از آن سربلند بیرون آمدند.
«فَلَمّا اَسْلَما وَتَلّهُ لِلجَبینِ وَنادَیناهُ اَنْ یا اِبراهیم، قد صدّقت الرّؤیا انّا کذلک نجزِی المحسنین؛
...هان ای ابراهیم به خوبی انجام وظیفه کردی و ما نیکوکاران را این چنین پاداش خواهیم داد.»
یکی از نام‌های عید قربان، «حج اکبر» است. هر چند در اثبات این نام بر این روز اختلاف نظرهایی وجود دارد، ولی در حقیقت این عید برای مسلمانان، مانند تصویری زیبا از حجی بزرگ است؛ زیرا
حج، آیینه طاعت و
بندگی و سجود در پیشگاه معبود است و مگر عید قربان پیامی جز این ارزش‌ها دربردارد. در حقیقت، می‌توان تمامی مناسک حج را در قربانی شدن بر آستان پروردگار خلاصه کرد.
در
لغت‌نامه دهخدا، به نقل از
مهذب الاسماء، عید قربان، حج اکبر، عید اَضحی و عید گوسفندکُشان معنا شده است. در ریشه عید اَضحی مواردی بیان شده که یکی از آن موارد، معنای لغوی «اَضحیه» است. «اَضحیه» به حیوانی گفته می‌شود که در روز دهم ذی الحجه قربانی شود.
نام دیگر روز عید قربان را «یوم التردید» گفته‌اند. نقل است حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) در شب هشتم ذی الحجه خواب دید که فرشته‌ای بالای سرش ایستاده است و می‌گوید: «ای ابراهیم! پروردگار تو می‌فرماید فرزند خود را برای من قربانی کن! » آن حضرت وحشت‌زده از خواب بیدار شد و در حیرت بود که این خوابی شیطانی یا
وحی الهی بوده است. از این‌رو، این روز را «یوم التردید» نیز گفته‌اند.
از
انس بن مالک روایت شده است: «هنگامی که
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به
مدینه آمدند، مردم مدینه در دو روز خاص به شادی و تفریح مشغول می‌شدند و آن دو روز را جشن می‌گرفتند. پیامبر به آنان فرمود: «خداوند به جای آن دو روز، دو روز بهتر برای شما قرار داده است؛ روز
عید فطر و روز عید قربان».
ام سلمه از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) روایت کرده است: «هرگاه هلال ماه ذی الحجه را دیدید و قصد قربانی کردن داشتید، تا حیوانی را قربانی نکرده‌اید، قسمتی از مو، ناخن و موهای زاید خود را کوتاه نکنید».
از اعمال این روز،
نظافت،
استعمال بوی خوش،
مسواک زدن و غسل کردن است؛ مانند کارهایی که در
روز جمعه تاکید شده است.
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز عید قربان، پیش از نماز چیزی نمی‌خورد تا از نماز برمی‌گشت.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز عید، از راهی به مصلا می‌رفتند و از راه دیگر بازمی‌گشتند.
نماز عید دو رکعت است که به شیوه مخصوصی خوانده می‌شود و پیامبر خدا بر خواندن آن بسیار تاکید کرده است.
کسانی که به نماز عید که به صورت جماعت برگزار می‌شود، نرسند و همچنین زنانی که در خانه هستند، می‌توانند نماز عید را فرادا بخوانند. در صورت نرسیدن به نماز جماعت در روز عید، تعداد رکعات نماز و چگونگی آن تغییری نمی‌کند.
جبیر بن نضیر روایت می‌کند: هنگامی که
اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در روز عید همدیگر را دیدار می‌کردند، به یکدیگر می‌گفتند: «تَقَبَّلَ اللهُ مِنّا و مِنْک؛ خداوند از ما و شما قبول کند».
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «همانا خداوند بلند مرتبه به من وحی کرد که در برابر یکدیگر فروتن باشید تا یکی بر دیگری ستم و تجاوز نکند و فخر و
تکبر نورزد».
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «بخورید و بیاشامید، بپوشید و به یکدیگر
صدقه دهید، ولی
اسراف نکنید و تکبر نورزید».
کسی که می‌خواهد روزی‌اش افزون شود و بقیه عمرش پر خیر و برکت باشد، باید
صله رحم به جا آورد.
وقت نماز عید قربان، از اول آفتاب روز عید است تا ظهر.
مستحب است نماز عید قربان را پس از بلند شدن آفتاب بخوانند.
نماز عید قربان دو رکعت است. نمازگزار در رکعت اول پس از خواندن
حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید و پس از هر تکبیر یک
قنوت بخواند. پس از آن به
رکوع برود و دو
سجده به جا بیاورد. رکعت دوم نماز چهار تکبیر و قنوت دارد.
مستحب است نمازگزار پس از نماز، قدری از گوشت قربانی بخورد.
مستحب است نمازگزار پیش از نماز عید غسل کند و دعاهای پیش از نماز و پس از آن را که در کتاب‌های دعا آمده است، بخواند.
مستحب است در نماز عید بر زمین سجده کنند و در حال گفتن تکبیرها، دست‌ها را بلند کنند و نماز را بلند بخوانند.
احکام و آداب خاصی در روایات و فقه اسلامی، درباره روز و شب عید قربان وارد شده است.
زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در شب عید
مستحب مؤکد است،
چنان‌که این شب از بهترین زمان‌ها برای
دعا و استجابت آن می‌باشد.
از واجبات شب عید بر حاجی
بیتوته در
مشعر الحرام است.
از
امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده که از پدرانش چنین نقل فرمودند:
«
امام علی (علیه‌السلام) دوست داشت چهار شب از سال، خود را فارغ نماید، شب اول
رجب،
شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان» ممکن است منظور از فراغت، فراغت برای عبادت در آن با زنده نگهداشتن آن باشد. بلکه به قرینه احادیث مشابه ظاهراً منظور همین است. زنده نگهداشتن آن عبارت از فارغ ساختن نفس، قلب و اعضای بدن در خدمت به خداوند متعال است، به این صورت که دل او در یاد خدا بوده، بدنش مشغول فرمانبرداری و عبادت خدا بوده و در طول شب هیچ چیزی حتی مناجات، او را از خداوند غافل ننماید، مگر اینکه مشغول شدن به این مناجات نیز برای خدا و به خاطر او باشد، که این مطلب اولین درجه مراقبت می‌باشد. در شب و روز عید زیارت امام حسین (علیه‌السلام) مستحب است.
بسیار انجام دادن کارهای نیک
قربانی کردن در غیر
منی و تقسیم کردن گوشت آن میان فقرا
گزاردن نماز عید در
عصر غیبت و خوردن از گوشت قربانی پس از نماز عید مستحب است،
چنان‌که غسل کردن در روز عید مستحب مؤکد می‌باشد و آغاز وقت آن
طلوع فجر است،
لیکن در اینکه پایان وقت آن، قبل از خروج برای نماز عید است یا زوال خورشید و یا غروب آفتاب، اختلاف می‌باشد.
نماز عید در عصر حضور و حاکمیت امام (علیه‌السّلام)
واجب است.
روزه گرفتن در روز عید قربان
حرام است.
توسعه دادن بر
خانواده در خوراک و مانند آن
و خواندن
دعای ندبه در روز عید مستحب است.
مسافرت کردن در روز عید پس از طلوع خورشید و پیش از گزاردن نماز عید در صورت وجوب آن حرام و در غیر این صورت
مکروه است.
بنابر قول مشهور ، گفتن تکبیرات به گونه‌ای که وارد شده مستحب است. جایگاه آن برای غیر حاضر در منی، پس از هر یک از ده نماز واجب می‌باشد که نخستین آن، نماز ظهر روز عید و آخرین آن، نماز صبح روز دوازدهم است و برای حاضر در منی، پس از هر یک از پانزده نماز واجب که نخستین آن، نماز ظهر روز عید و آخرینش نماز صبح روز سیزدهم است.
وقوف در مشعر الحرام از طلوع فجر تا طلوع خورشید روز عید بر حاجی واجب است،
چنان‌که بر حاجی واجب است روز عید قربان
جمره عقبه را رمی و پس از آن قربانی کند و سپس
حلق یا
تقصیر نماید.
از آداب روز عید قربان، قربانی کردن در راه خدا می‌باشد.
چون شب هشتم
ذی الحجه (
یوم الترویه) فرا رسید، حضرت ابراهیم (علیه‌السّلام) بعد از انجام وظائف عبادی، سر بر بالین استراحت نهاد و در خواب به او ندا شد: «ای خلیل گر تشنه وصال مائی برخیز و با کارد تیز فرزند دلبند خود را قربانی کن!» ابراهیم (علیه‌السّلام) از هیبت این خطاب بیدار شده و با خود گفت آیا این امر رحمانی است یا
وسوسه شیطان؟
شب عرفه نیز همان خواب را دید و در شب نحر (عید قربان) نیز همین خواب را دید و یقین او زیاد شد و صبح روز عید قربان ابراهیم خلیل با همسرش
هاجر وداع کرده و با اسماعیل از خانه به سوی منی روی نهادند. وقتی به منی رسیدند، جریان خواب خود را به فرزندش بازگو کرد و اسماعیل در واکنش به این سخن پدر چنین گفت: ای پدر بزرگوار من اگر هزار جان داشتم، همه را به فرمان الهی قربان می‌کردم و تسلیم امر الهی می‌شدم.
ابراهیم چون در منی به
جمره اول رسید،
شیطان آمد که او را تعرض کند، هفت سنگ به سوی او انداخت و در
جمره دوم و سوم هم هفت سنگ پرتاب کرد. این رمی جمرات ثلث از جمله مناسک حج شد. پس هنگامی که پدر و پسر حکم خدا را گردن نهادند، ابراهیم پیشانی پسر را بر زمین نهاد و تیغ تیز بر حلق او گذارد اما ذره‌ای از پوست و گوشت و رگ او بریده نشد و سرانجام از طرف حق سبحانه و تعالی ندا آمد که عمل ابراهیم مقبول درگاه ما شد و آنرا پسندیدیم.
در
قرآن و در
عهد عتیق، نخستین قربانی، قربانی
هابیل و
قابیل بیان شده است. نقل است قربانی قابیل از نوبرانه محصولات کشاورزی‌اش بود که بر اساس روایات، چندان دندان‌گیر نبوده و قربانی هابیل، گوسفندی درشت و عالی از گله‌اش بود.
دومین قربانی در تاریخ دینی انسان، پس از طوفان
نوح بوده، چنان‌که در سِفْر تکوین آمده است: «و پس (از فرو نشستن طوفان)، نوح قربانگاهی را از برای خداوند بر پا کرد و از هر بهیمه‌ای طاهر و از هر مرغ پاک، گرفته، قربانی‌های سوختنی بر آن مذبح تقریب نمود».
حضرت ابراهیم که به معنای «پدر عالی» است، از
پیامبران اولوالعزم الهی و از بنیان‌گذاران
خانه کعبه و مناسک حج به شمار می‌رود که از جمله این مناسک، همان قربانی کردن است.
حضرت ابراهیم، جدّ مشترک
قوم یهود و
مسلمانان، یعنی پدر مؤمنان نیز هست. در حقیقت، سنت قربانی کردن در
دین اسلام و تا حدودی در دین یهود از حرکت این پیامبر بزرگ تاریخ سرچشمه گرفته است، با این تفاوت که در اسلام آن قربانی، اسماعیل معرفی شده و در عهد عتیق،
اسحاق که از بطن
ساره، همسر اول ابراهیم بوده، است. اسحاق، از پیامبران الهی و پدر
حضرت یعقوب و نیای بزرگ قوم
بنی اسرائیل است.
ذبح قربانی برای تقرب به
پروردگار، از زمان
حضرت آدم (علیه‌السّلام) شروع شد وقتی که دو فرزندش هابیل، قوچی و قابیل، مقداری گندم را به عنوان قربانی به بارگاه خداوند تقدیم کردند. در
قرآن مجید این واقعه تاریخی بازگو شده و آمده است: «وقتی که (هابیل و قابیل) قربانی تقدیم کردند، از یکی (هابیل) پذیرفته شد و از دیگری (قابیل) پذیرفته نشد».
پس از آن، این عمل در تمام ادیان آسمانی به عنوان یک عبادت و در مناسبت‌ها و مواقع خاص به عنوان یک دستور و آیین برجای ماند.
در اسلام، قربانی کردن، از سنت‌های الهی در حج است که موجب تقرب به خداوند می‌شود. در
زمان جاهلیت، قربانی کردن مرسوم بود، ولی قربانی آنها نیز مانند لبیک و نمازشان آمیخته به
شرک و
کفر بود. شیوه آنها هنگام قربانی کردن آن بود که کعبه را به خون قربانی می‌آلودند و قسمتی از گوشت آن را بر خانه کعبه می‌آویختند تا خداوند آن را بپذیرد.
دین اسلام حرمت خاصی به قربانی بخشید و پس از تبیین ضرورت احترام به آموزه‌های الهی، در طرد سنت زشت جاهلی و برای بیان تقربی که حاصل قربانی است، می‌فرماید: «نه گوشت‌ها و نه خون‌های آنها هرگز به خدا نمی‌رسد، آنچه به او می‌رسد، پرهیزکاری شماست».
بر اساس این آیه، آنچه از اعمال به خداوند می‌رسد، باطن و روح عمل است. «قربانی» نیز مانند اعمال و مناسک دیگر نفسی به نام
تقوا دارد و قداست و تعالی قربانی از همین تقواست، نه از گوشت و خون آن.
حضرت امام سجاد (علیه‌السّلام) حقیقت قربانی را این‌گونه بیان می‌کند: «حج‌گزار و قربانی کننده، با تمسک به حقیقت پرهیزکاری، گلوی دیو طمع را می‌برد و او را می‌کشد».
شاید به دلیل همین تقوای ارزشمند نهفته در قربانی است که عید قربان را «حج اکبر» خوانده‌اند.
پنجمین عمل
حج تمتع و دومین عمل منا برای کسی که در حج تمتع است، قربانی کردن است. قربانی کردن، طبق نص صریح آیاتی از
سوره حج، نشانه تقوا و فداکاری در راه بینوایان و فقراست.
این روز که روز دهم ذی الحجه است و در تقویم عینی و ذهنی مسلمانان عید خوانده می‌شود، به نوعی یادآور همان سربلندی ابراهیم (علیه‌السّلام) در
آزمایش الهی است. سربلندی در آزمایش الهی در ذبح عزیزترین فرد زندگی مادی، یعنی فرزندش. قربانی، نشانه‌ای از پیروزی فرمان الهی و اطاعت معشوق بر امور اخلاقی و سنت‌هایی جز خواست اوست. البته این سرّی پیچیده است که کسانی چون
غزالی،
ویلیام اکامی و
کی یرکگور در آن، با نگاه به اخلاق مبتنی بر امر الهی می‌نگرند.
در روز عید قربان، حاجیان حج تمتع با انجام دادن مراسم قربانی، از احرام خارج می‌شوند و کسانی که توان خرید قربانی را ندارند، باید سه روز در حج و هفت روز پس از بازگشت
روزه بگیرند.
به عید قربان از دیدگاه‌های خاصی توجه شده است که زیباترین آن دیدگاه عرفان درباره این عید است، زیرا به گفته
تهانوی در
کشاف، «عید از تجلی جمال به هر روش که باشد...، بر قلب سالک عاید می‌شود» و عید قربانی که در تعبیری دیگر، همان کشتن
نفس اماره معرفی شده، تجلی جلالی جمال الهی است. حج‌گزار که در تماشای این سیر الهی است، می‌خواهد از احرام خارج شود و بار دیگر چون مهمانی از راه دور به طبیعت مادی ما پا گذارد.
منی محلی است که حجاج صبح عید قربان جهت انجام اعمال آن به آنجا وارد می‌شوند.
۱)
رمی جمره؛
۲) قربانی؛
۳) حلق و تقصیر.
قربانی، پس از رمی جمره عقبه انجام می‌گیرد. معنی قربان و قربانی، هر عملی که انسان به وسیله آن بخواهد خود را به رحمت الهی نزدیک کند. خداوند در
قرآن مجید راجع به قربانی چنین می‌فرماید: «والبدن جعلناها لکم من شعائر الله
»
«بدن و بدنه» به منزله شتران قربانی است.
یعنی این قربانیان را قرار دادیم، چون جزو شعائر الهی است، یعنی این قربانی‌ها از شعارهای دینی می‌باشد.
واجب است بر کسی که حج تمتع به جا می‌آورد، ذبح یک هدی یعنی یک
شتر یا یک
گاو و یا یک
گوسفند، البته قربانی شتر افضل است و پس از آن گاو بهتر است. قربانی سایر حیوانات غیر از سه حیوان مذکور کافی نیست.
حجاج در روز عید قربان اولین چیزی که می‌خورند، باید (مستحب موکد است) از گوشت قربانی باشد. و احتیاط مستحب آن است که ذبیحه را سه قسمت کند. قسمتی را هدیه و یک قسمت را صدقه و قدری را هم بخورد و صدقه را به مؤمنین بدهد و خوردن قدری از قربانی مطلوب است.
امام سجاد (علیه‌السّلام) برای روز عید قربان، دعایی با مضامینی زیبا دارد که پس از توصیف پروردگار متعال، درخواست‌های خویش را از قاضیَ الحاجات تمنا می‌کند و خاضعانه و خاشعانه به راز و نیاز با معبود خود می‌پردازد و به درگاه الهی عرض می‌کند:
«خداوندا! این روز، با برکت و میمون است و مسلمانان در هر جای زمین تو در آن اجتماع دارند. سؤال کننده و خواهنده و امیدوار و ترسنده حضور دارند و تو ناظر بر حاجت‌هایشان هستی. پس به جود و کرمت و آسانی مسئلتم نزد تو، از حضرتت می‌خواهم که بر محمد و آلش درود فرستی!
ای پروردگار ما که پادشاهی زیبنده توست و سپاس، حضرت تو را سزد و خدایی جز تو نیست! بردبار و بزرگوار و مهربان و دارای عطای گسترده‌ای و خداوند جلال و اکرام و پدیدآورنده آسمان و زمینی. هرچه میان بندگان مؤمنت قسمت کرده‌ای از
خیر یا
عافیت یا
برکت یا هدایت یا توفیق طاعت، یا خیری که به
اهل ایمان انعام می‌کنی و به سبب آن به سوی خودت هدایتشان می‌کنی یا در پیشگاهت مقام آنان را بلند می‌سازی، یا به پاداش آن، خیر دنیا و آخرت را به آنان می‌بخشی، از تو می‌خواهم که بهره و نصیب مرا از آن فراوان کنی.
الهی! نیازم را به درگاه تو آورده‌ام و بار
فقر و تهی دستی خود را بر در خانه‌ات نهاده‌ام. من به مغفرت و
رحمت تو مطمئن‌ترم تا به کار و عمل خود و آمرزش و رحمتت از
گناهان من گسترده‌تر است....
الهی! هرکس برای حرکت به سوی مخلوقی به امید صله و بخشش و عطای او مهیا شد و باربست و آماده سفر شد و مهیا شدن امروز من و بار بستنم، مهیا شدنم به امید
عفو و صله و درخواست عطای تو، به سوی توست. بارالها! بر محمد و آلش درود فرست و این امید را از من مگیر!
... خدای من! اگر بلندم کنی، کیست که پستم کند؟ اگر پستم کنی، کیست که بلندم کند؟ اگر گرامی‌ام داری، کیست که خوارم سازد و اگر خوارم کنی، کیست که بزرگم کند؟
(پروردگارا!) من به این حقیقت رسیده‌ام که در حکم تو ستمی و در عذابت عجله‌ای نیست، زیرا کسی شتاب می‌کند که از فوت وقت بترسد و کسی به ستم نیازمند است که ناتوان است و تو‌ای خدای من! از آن بسیار بالاتری.
بارالها! بر محمد و آل او درود فرست و مرا هدف بلا و نشانه عقوبت مساز و مرا مهلت ده. اندوهم را پایان بخش و از لغزشم درگذر و به مصیبتی از پس مصیبتی گرفتارم مساز!
(خداوندا!) در این روز از غضب تو امان می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا ایمن ساز!
از تو هدایت می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و هدایتم فرما!
از تو رحمت می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و بر من رحمت آر!
از تو بی‌نیازی می‌طلبم، پس بر محمد و آلش درود فرست و بی نیازم کن!
از تو روزی می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و روزیم مرحمت کن!
از تو کمک می‌جویم، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و یاری‌ام کن!
از تو بر معاصی گذشته‌ام آمرزش می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و مرا بیامرز!
از تو
عصمت می‌خواهم، پس بر محمد و آلش درود فرست و عصمتم ده، زیرا اگر اراده تو تعلق گیرد، هرگز به عملی که تو آن را نمی‌پسندی، بازنگردم. مرا به آنچه از آن عطا می‌کنی، سعادتمند ساز و از فضل خودت بر آن بیفزای، زیرا تو توانگری و آن را به خیر و نعمت آخرت پیوسته ساز، ای مهربان‌ترینِ مهربانان!»
مسلمانان جهان، عید قربان را از یک تا چهار روز جشن می‌گیرند، بهترین لباس‌های خود را می‌پوشند و پس از انجام دادن عبادت‌های مخصوص این روز، به دید و بازدید و شادمانی می‌پردازند. اگرچه برگزار کردن مراسم قربانی بر زائران
کعبه و در مراسم باشکوه حج واجب است، ولی بسیاری از مسلمانان در سراسر
جهان در این روز، گوسفند، گاو یا شتری را به یاد سنت ابراهیم خلیل، قربانی و گوشت آنرا میان همسایگان و مستمندان تقسیم می‌کنند.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (علیهم‌السلام)، ج۵، ص۵۲۴، برگرفته از مقاله «عید قربان». •
طیبه عطایی، سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عید قربان»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۲/۰۸. •
فاطره ذبیح زاده و فاطمه پهلوان علی آقا پایگاه اطلاع رسانی حوزه، برگرفته از مقاله «عید سعید قربان»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۱/۰۲/۱۱.
