نتائج الأفکار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«نتائج الافکار»، تالیف
سید ابراهیم موسوی قزوینی (۱۲۶۲- ۱۲۱۴ ق.) ، به
زبان عربی و در موضوع
علم اصول می‌باشد.
کتاب، شامل یک مقدمه، چند اصل و یک خاتمه می‌باشد و فاقد فصول و ابواب گوناگون است. در مقدمه، به تعریف، فایده و موضوع علم اصول پرداخته شده است. در اصل های متعدد کتاب، به بیان مطالب و مسائل مهم علم اصول رسیدگی شده است. در خاتمه، مباحث
تعادل و
تراجیح ذکر شده است.
بعد از تالیف کتاب «
ضوابط الاصول» توسط مؤلف که در آن به بیان مسائل اصولی و مبانی
احکام شرعی می‌پردازد و در پاسخ به برخی از بزرگان علم اصول می‌باشد، کثیری از شاغلین به
علوم دینی که میل و رغبت به
درک و فهم مطالب اصولی داشتند، برای وصول به نکات پیچیده و دقایق و رسیدن به مسائل اصولی و حقایق، نیازمند این بودند که مسائل علم اصول را با دقت مورد برسی قرار دهند و این موضوع، انگیزه ای شد تا مؤلف با استعانت از
خداوند و بهره گیری از علم و
اجتهاد و تلاشی خستگی ناپذیر خلاصه ای مهم از مسائل علم اصول را در قالب درس بیان نماید؛ خلاصه ای که باعث خلل در مطالب اساسی و سستی در معانی نباشد و نتیجه آن تالیف کتاب «نتائج الافکار» بود. تالیف کتاب (که به وسیله برخی از شاگردان مؤلف جمع آوری شده بود)، در سال (۱۲۳۶ ق.) ، به پایان آمد و در سال (۱۲۵۸ ق.) ، در
بمبئی به چاپ رسید.
مؤلف، پیش از شروع متن کتاب، به حمد و ثنای الهی پرداخته است و پس از آن مقدمه را آغاز نموده است. در مقدمه، تعریف علم اصول را از لحاظ
لغت و
اصطلاح بیان نموده و بعد به فایده علم اصول و سپس به موضوع آن پرداخته است.
پس از مقدمه، مؤلف، مطالب و مسائل مهم علم اصول را در بخش های متعدد آورده است و نام هر بخش را اصل گذارده و مطالب دیگر را مندرج در این اصول قرار داده است. پاره ای از مطالب کتاب با دسته بندی آنها در بخش‌های متعدد به قرار زیر است:
۱. فی المبادی اللغویه: شامل تقسیم لفظ و معنا،
وضع و ارکان آن،
حقیقت شرعیه،
صحیح و
اعم،
تبادر،
مشتق و...
۲. فی الاوامر و النواهی: شامل مباحث
ماده امر،
هیئت امر،
مجاز،
امر عقیب حظر،
مره و تکرار،
اجزاء،
اجتماع امر و نهی و...
۳. فی المنطوق و المفهوم: شامل تعریف
منطوق و
مفهوم،
مفهوم شرط،
مفهوم وصف،
مفهوم غایت و
مفهوم حصر.
۴. فی العام و الخاص: شامل تعریف
عام و
خاص،
مفرد محلی به الف و لام،
مفرد مضاف،
تخصیص و...
۵. فی المطلق و المقید: شامل مباحث تعریف مطلق و
مقید،
اقسام مطلق، شرایط حمل مطلق بر مقید و...
۶. فی الادله الشرعیه: شامل
اجماع،
حجیت کتاب،
دفع ضرر و...
۷. فی الظن: شامل مباحث اصل
حرمت عمل به ظن،
لزوم فحص قبل از عمل به ظن، مقدار فحص، عدم لزوم تحصیل
ظن اقوی و...
۸. فی الادله العقلیه: شامل
حسن و قبح عقلی،
حجیت عقل،
ادراک ثواب و
عقاب توسط عقل و...
۹. فی الاصول العملیه: شامل مباحث
برائت،
احتیاط،
استصحاب، حجیت استصحاب، جریان استصحاب در
احکام ظاهری و
واقعی، لزوم فحص قبل از عمل به استصحاب،
استصحاب در شرایع سابقه و...
۱۰. فی الاجتهاد و التقلید: شامل تعریف و شرایط
اجتهاد ،
صحت عبادت جاهل و
فساد آن، رجوع
مقلد به
مجتهد و...
در پایان، خاتمه را ذکر نموده و عنوان آن را «خاتمه فی التعارض و التعادل و الترجیح» نهاده است. در این خاتمه، مباحثی از قبیل
تعریف تعارض دو دلیل و اقسام آن، معنای تعادل دو دلیل و وجوه محتمل در آن و... مطرح شده است.
کتاب، فاقد هر گونه فصل بندی و باب بندی و پاورقی می باشد. فهرست مطالب موجود در کتاب، در آخر آورده شده است. اولین چاب کتاب در بمبئی بوده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
