نسخ وجوب به استحباب
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نسخ حکم دالّ بر وجوب چیزی، با
آیه دالّ بر
استحباب را نسخ وجوب به استحباب گویند.
گاهی حکمی استحبابی ناسخ حکم
واجب می‌شود؛ برای مثال،
خداوند در آغاز
سوره مزّمّل به
قیام و
شب زنده‌داری و
تلاوت قرآن در نیمی از
شب یا ثلث آن امر کرد؛ اما در آیه ۲۰ همین
سوره ، آن را با استحباب
قرائت قرآن نسخ کرده است: (... فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ...).
مفسران
قرآن کریم در این که آیه ۲۰ این سوره
ناسخ آیه اول باشد، اختلاف نظر دارند.
علامه طباطبایی رحمة‌الله‌علیه در
المیزان می نویسد: لسان این آیه، تخفیف در قرائت قرآن به میزانی است که میسور و
آسان باشد؛ نه این که حکم قبلی را نسخ و قیام نیمی از شب یا ثلث آن را ممنوع کند.
در
تفسیر نمونه پس از بررسی مدلول دو آیه، چنین نتیجه گیری شده است:
«… حق این است که
ظاهر امر در جمله «فاقرءوا» وجوب است؛ مگر این که گفته شود این امر به
قرینه اجماع بر عدم وجوب، یک امر استحبابی است و نتیجه این می‌شود که در آغاز
اسلام به خاطر وجود شرایطی این
تلاوت و
عبادت شبانه واجب بوده و بعد، هم از نظر مقدار و هم از نظر حکم، تخفیف داده شده و به صورت یک حکم استحبابی (آن هم به مقدار میسور) در آمده است. در روایتی از
امام باقر علیه‌السّلام آمده است که حکم مربوط به دو ثلث از شب یا نیمی از آن یا ثلث آن،
منسوخ شده و به جای آن، (... فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ...) قرار گرفته است».
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «نسخ وجوب به استحباب».
