گمراهی بنی اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
گروهی از مردم عصر
موسی علیه‌السّلام یعنی
بنی اسرائیل، با
پرستش گوساله زرین، راه
ضلالت و
گمراهی را در پیش گرفتند.
بنی اسرائیل با
پرستش گوساله زرین گمراه شدند.
واتخذ قوم موسی من بعده من حلیهم عجلا جسدا... «
قوم موسی بعد (از رفتن) او (به میعادگاه
خدا)، از زیورهای خود گوساله ای ساختند جسد بی جانی که صدای
گوساله داشت........» ولما سقط فی ایدیهم وراوا انهم قد ضلوا... «و هنگامی که حقیقت به دستشان افتاد، و دیدند گمراه شده اند، گفتند: «اگر پروردگارمان به ما رحم نکند، و ما را نیامرزد، بطور قطع از زیانکاران خواهیم بود!»
فاخرج لهم عجلا... «و برای آنان مجسمه گوساله‌ای که صدایی همچون صدای گوساله (واقعی) داشت پدید آورد.....» قالوا لن نبرح علیه عـکفین حتی یرجع الینا موسی «ولی آنها گفتند: «ما هم چنان گرد آن می گردیم (و به پرستش گوساله ادامه می دهیم) تا موسی به سوی ما بازگردد!» قال یـهـرون ما منعک اذ رایتهم ضلوا. « (موسی) گفت: «ای
هارون! چرا هنگامی که دیدی آنها گمراه شدند.»
" جسدا له خوار" دلالت دارد بر اینکه گوساله مزبور جاندار نبوده بلکه تنها صدای گوساله را داشته است.
این
آیه داستان
گوساله پرستی بنی اسرائیل را ذکر می کند، و تفصیل آن بطوری که در
سوره طه آمده این است که: بعد از رفتن موسی علیه‌السّلام به
میقات پروردگار، بنی اسرائیل از دیر آمدنش به تنگ آمدند و
سامری از ناشکیبایی ایشان استفاده نمود و آنان را بفریفت، به این طریق که زینت آلات ایشان را گرفت و از آن
مجسمه گوساله‌ای ریخت که مانند سایر گوساله‌ها صدا می کرد، و آن را
معبود ایشان خواند و گفت: این است
اله شما و اله موسی. بنی اسرائیل هم گفته او را پذیرفته و در برابر آن به
سجده درآمدند و آن را معبود خود پنداشتند.
گروهی از مردم عصر موسی علیه‌السّلام بنی اسرائیل در راههای
ضلالت و
گمراهی سیر می‌کردند.
ساصرف عن ءایـتی الذین یتکبرون فی الارض بغیر الحق وان یروا کل ءایة لایؤمنوا بها وان یروا سبیل الرشد لایتخذوه سبیلا وان یروا سبیل الغی یتخذوه سبیلا... «بزودی کسانی را که در روی
زمین بناحق
تکبر می ورزند، از (
ایمان به)
آیات خود، منصرف می سازم! آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه ای را ببینند، به آن ایمان نمی آورند اگر راه
هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی کنند و اگر طریق گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می کنند! (همه اینها) بخاطر آن است که آیات ما را
تکذیب کردند، و از آن
غافل بودند!» (مصداق مورد نظر برای «و ان یروا سبیل الغی...» با توجه به آیات پیشین، بنی اسرائیل است.)
امتحان الهی با هلاکت
برگزیدگان بنی اسرائیل در میقات، زمینه ساز گمراهی گروهی از بنی اسرائیل شد.
واختار موسی قومه سبعین رجلا لمیقـتنا فلمآ اخذتهم الرجفة قال رب لو شئت اهلکتهم من قبل وایی اتهلکنا بما فعل السفهآء منآ ان هی الا فتنتک تضل بها من تشآء وتهدی من تشآء... «موسی از قوم خود، هفتاد تن از مردان را برای میعادگاه ما برگزید و هنگامی که
زمین لرزه آنها را فرا گرفت (و
هلاک شدند)، گفت: «پروردگارا! اگر می خواستی، می‌توانستی آنها و مرا پیش از این نیز هلاک کنی! آیا ما را به آنچه سفیهان مان انجام داده اند، (مجازات و) هلاک می کنی؟! این، جز
آزمایش تو، چیز دیگر نیست که هر کس را بخواهی (و مستحق بدانی)، به وسیله آن گمراه می سازی و هر کس را بخواهی (و شایسته ببینی)، هدایت می کنی! تو ولی مایی، و ما را بیامرز، بر ما رحم کن، و تو بهترین آمرزندگانی.»
تکذیب
آیات الهی از جانب بنی اسرائیل، موجب ضلالت و گمراهی آنان شد.
ساصرف عن ءایـتی الذین یتکبرون فی الارض بغیر الحق وان یروا کل ءایة لایؤمنوا بها وان یروا سبیل الرشد لایتخذوه سبیلا وان یروا سبیل الغی یتخذوه سبیلا ذلک بانهم کذبوا بـایـتنا... «بزودی کسانی را که در روی زمین بناحق تکبر می ورزند، از (ایمان به) آیات خود، منصرف می سازم! آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه ای را ببینند، به آن ایمان نمی آورند اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی کنند و اگر طریق گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می کنند! (همه اینها) بخاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند!»
رویگردانی بنی اسرائیل از
حق و گرایش آنان به
باطل، باعث گمراهی آنان شد.
واذ قال موسی لقومه یـقوم لم تؤذوننی وقد تعلمون انی رسول الله الیکم فلما زاغوا ازاغ الله قلوبهم والله لایهدی القوم الفـسقین. « (به یاد آورید) هنگامی را که موسی به قومش گفت: «ای قوم من! چرا مرا
آزار می دهید با اینکه می دانید من فرستاده
خدا به سوی شما هستم؟! » هنگامی که آنها از حق منحرف شدند، خداوند قلوبشان را منحرف ساخت و خدا
فاسقان را هدایت نمی کند!»
گمراهی بنی اسرائیل با تقاضای بی جا از موسی علیه‌السّلام بود.
ام تریدون ان تسـلوا رسولکم کما سئل موسی من قبل ومن یتبدل الکفر بالایمـن فقد ضل سواء السبیل. «آیا می خواهید از
پیامبر خود، همان تقاضای (نامعقولی را) بکنید که پیش از این، از موسی کردند؟! (و با این بهانه جویی‌ها، از ایمان آوردن سر باز زدند.) کسی که
کفر را به جای ایمان بپذیرد، از راه مستقیم (
عقل و
فطرت) گمراه شده است.»
اشتباه نشود
اسلام هرگز از پرسشهای علمی و سؤالات منطقی و همچنین تقاضای
معجزه برای پی بردن به حقانیت دعوت
پیامبر ص جلوگیری نمی کند چرا که راه درک و فهم و ایمان همین ها است، ولی گروهی بودند که برای نرفتن زیر بار دعوت پیامبر ص سؤالات بی اساس و
معجزات اقتراحی را بهانه قرار می دادند، و با اینکه پیامبر ص به اندازه کافی دلیل و معجزه در اختیارشان قرار داده بود، هر یک از راه می رسید پیشنهاد خارق عادت جدیدی می کرد، در حالی که می دانیم
اعجاز و خارق عادات بازیچه این و آن نیست، به مقداری لازم است که اطمینان به صدق گفته های پیامبر ص ایجاد کند و گرنه پیامبر ص یک خارق العاده گر نیست که گوشه‌ای بنشیند و هر کس بیاید و پیشنهاد معجزه‌ای مطابق میل و سلیقه خویش کند.
از این گذشته گاهی تقاضاهای نامعقولی همچون دیدن خدا با
چشم، و یا ساختن
بت می کردند. در واقع
قرآن می خواهد به مردم هشدار دهد که اگر شما دنبال چنین تقاضای نامعقول بروید، بر سرتان همان خواهد آمد که بر سر قوم موسی آمد.
سامری، عامل گمراهی بنی اسرائیل در غیاب موسی علیه‌السّلام بود.
قال فانا قد فتنا قومک من بعدک واضلهم السامری. «فرمود: «ما قوم تو را بعد از تو، آزمودیم و سامری آنها را گمراه ساخت!»
غفلت بنی اسرائیل از آیات الهی، موجب نپذیرفتن راه رشد و تعالی و مایه گمراهی آنان بود.
ساصرف عن ءایـتی الذین یتکبرون فی الارض بغیر الحق وان یروا کل ءایة لایؤمنوا بها وان یروا سبیل الرشد لایتخذوه سبیلا وان یروا سبیل الغی یتخذوه سبیلا ذلک بانهم کذبوا بـایـتنا وکانوا عنها غـفلین. «بزودی کسانی را که در روی زمین بناحق تکبر می ورزند، از (ایمان به) آیات خود، منصرف می سازم! آنها چنانند که اگر هر آیه و نشانه ای را ببینند، به آن ایمان نمی آورند اگر راه هدایت را ببینند، آن را راه خود انتخاب نمی کنند و اگر طریق گمراهی را ببینند، آن را راه خود انتخاب می کنند! (همه اینها) بخاطر آن است که آیات ما را تکذیب کردند، و از آن غافل بودند!»
غیبت و جدایی موسی علیه‌السّلام از قوم بنی اسرائیل، زمینه ساز گمراهی آنان بود.
قال فانا قد فتنا قومک من بعدک واضلهم السامری. «فرمود: «ما قوم تو را بعد از تو، آزمودیم و سامری آنها را گمراه ساخت!»
فسق بنی اسرائیل، از عوامل گمراهی آنان بود.
واذ قال موسی لقومه یـقوم لم تؤذوننی وقد تعلمون انی رسول الله الیکم فلما زاغوا ازاغ الله قلوبهم والله لایهدی القوم الفـسقین. « (به یاد آورید) هنگامی را که موسی به قومش گفت: «ای قوم من! چرا مرا آزار می دهید با اینکه می دانید من فرستاده خدا به سوی شما هستم؟! » هنگامی که آنها از حق منحرف شدند، خداوند قلوبشان را منحرف ساخت و خدا فاسقان را هدایت نمی کند!»
بی توجهی بنی اسرائیل به هشدارهای
هارون علیه السلام، زمینه
انحراف و
گوساله پرستی آنان شد.
قال فانا قد فتنا قومک من بعدک واضلهم السامری «فرمود: «ما قوم تو را بعد از تو، آزمودیم و سامری آنها را گمراه ساخت!» ولقد قال لهم هـرون من قبل یـقوم انما فتنتم به وان ربکم الرحمـن فاتبعونی واطیعوا امری. «و پیش از آن، هارون به آنها گفته بود: «ای قوم من! شما به این وسیله مورد آزمایش قرار گرفته اید! پروردگار شما
خداوند رحمان است! پس، از من پیروی کنید، و فرمانم را
اطاعت نمایید!» (در جمله «و لقد قال لهم هارون من قبل» احتمال داده شده که هارون علیه‌السّلام قبل از اقدام سامری به گمراه کردن بنی اسرائیل به آنان هشدار داده است.)
حرف" فاء" در جمله" فانا قد فتنا قومک" برای تعلیل است و مطلبی را که از مفهوم سیاق بر می آید تعلیل می کند، زیرا از قول موسی که گفت: " هم اولاء علی اثری" فهمیده می شود که مردمش در هنگام بیرون آمدنش وضع خوبی داشته اند، و پیش آمدی که مایه دلواپسی موسی در غیبتش باشد پیش نیامده بود، و چون از ناحیه آنان خاطرش جمع بوده خطاب شده که خیلی خاطر جمع نباش ما بعد از آمدنت آنان را آزمودیم، درست از
امتحان در نیامدند و گمراه شدند.
گمراهی بنی اسرائیل با شکستن پیمانهای الهی همراه بود.
ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل... فمن کفر بعد ذلک منکم فقد ضل سواء السبیل «خدا از بنی اسرائیل
پیمان گرفت...... اما هر کس از شما بعد از این
کافر شود، از راه راست منحرف گردیده است.» فبما نقضهم میثـقهم لعنهم وجعلنا قلوبهم قـسیة یحرفون الکلم عن مواضعه... «ولی بخاطر
پیمان شکنی، آنها را از
رحمت خویش دور ساختیم و دلهای آنان را سخت و سنگین نمودیم سخنان (خدا) را از موردش
تحریف می کنند و بخشی از آنچه را به آنها گوشزد شده بود، فراموش کردند....»
در این آیه اشاره به پیمان شکنی بنی اسرائیل و عواقب این پیمان شکنی می کند و می‌فرماید: " چون آنها پیمان خود را نقض کردند ما آنها را طرد کردیم و از رحمت خود دور ساختیم و دلهای آنها را سخت و سنگین نمودیم". (فبما نقضهم میثاقهم لعناهم و جعلنا قلوبهم قاسیة). در حقیقت آنها به جرم پیمان شکنی با این دو
مجازات،
کیفر دیدند، هم از رحمت خدا دور شدند، و هم افکار و قلوب آنها متحجر و غیر قابل انعطاف شد.
سپس آثار این
قساوت را چنین شرح میدهد: " آنها کلمات را تحریف می‌کنند و از محل و مسیر آن بیرون می برند".
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «گمراهی بنی اسرائیل».
