آثار مرثیه سرایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
فرهنگ تشیع مرثیه سرایی و مدح ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است
و شعر و شاعر، منزلت
و جایگاه بلندپایه دارد
و شاعران
و مدیحه سرایانی که در راستای تبیین اندیشه
معصومان والاگهر
و اشاعه
فضیلت و اخلاق، شعر می‌سرایند
و شعرشان رویکرد ولایی
و معنوی دارد به عنوان تاییدشدگان
و الهام یافتگان روح قدسی یاد شده‌اند.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «ان من الشعر لحکمة» همانا برخی از اشعار
حکمت است.
مرثیه سرایی و مدح اهل بیت (علیهم‌السّلام) علاوه بر اینکه از تعظیم شعائر الهی است، دارای آثار
و فواید فرهنگی، دینی، مذهبی، اخلاقی، اجتماعی
و سیاسی است که ذیلا به برخی از آنها می‌پردازیم:
مرثیه سرایان، الگوهای جاودانه در
تاریخ و جریانات آموزنده مهم
و مستمر در سراسر
زندگی بشر را احیاء می‌کنند. مرثیه سرایی در خصوص
ائمه اطهار احیاء پاکیها
و مبارزه با ظالمان
و بیدادگران جامعه است
و در طول تاریخ ظالمان
و بیدادگران با مرثیه سرایی
و مجالس مرتبط با ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) مخالف بوده‌اند
و سعی داشتند که مرثیه سرایی را به تعطیلی بکشانند
و یا به گونه‌ای از مسیر الهی آن را منحرف سازند تا فواید
و آثار آن را از بین ببرند چون از آثار آن در
هراس بودند.
مرثیه از جمله عواملی است که می‌تواند
فرهنگ را حفظ
و منتقل کند خصوصاً فرهنگ
عاشورا به وسیله مرثیه زنده مانده است. فرهنگ می‌تواند به فکر
و نهضت امام حسین (علیه‌السّلام) تجسم بخشد
و حق را برای همگان واضح
و روشن کند. مرثیه سرایی تبیین زوایای زندگی ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) است
و در این راستا مرثیه سرایی نشان دهنده فضیلتهای خاندان پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) است.
مدح
و مرثیه سرایی منجر به تبیین اهداف
و برنامه‌های زندگی ائمه اطهار است به ویژه مرثیه سرایی پیرامون
حادثه عاشورا و کربلا مخاطب خود را با اهداف آن
امام همام هر چه بیشتر آشنا می‌سازد
و احیای
امر به معروف و نهی از منکر است. در مرثیه سرایی
شعائر تقویت می‌شود
و برای
مسلمانان و همه جهانیان حق از
باطل جدا شده
و از ممزوج شدن حق
و باطل در بستر
زمان جلوگیری می‌کند. مرثیه‌ها
و سرودهای انقلابی عامل تقویت
روحیه شیعیان
و حفظ
مکتب است که
شهادت طلبی،
ایمان به
ولایت و ائمه اطهار، عدالت محوری، امر به معروف
و نهی از منکر
و مبارزه با
فساد را ترویج می‌کند.
مدح اهل بیت (علیهم‌السّلام) ظلم ستیزی
و توجه به ارزشهای اسلامی
و پیوستگی
و اتحاد مسلمین
و احیاء اندیشه «
آل الله» را در بردارد
و آرمانها
و قوانین اسلامی را تثبیت می‌کند.
مرثیه سرایی یکی از راه‌های پاسداشت ارزشها است، دفاع از
مرام اهل بیت
و ذکر مصائب آنها نوعی
فرهنگ سازی است. «ادبیات آل الله»، عنوان یک سلسله آثار ادبی ـ در قالبهای گوناگون ـ می‌تواند باشد که همخط
و همخون با «اهل بیت (علیهم‌السّلام)» باشد، چهره پرفضیلت آنان را معرفی کند، جهات الگویی این خاندان را روشن سازد، حماسه‌های پرشور
و عرفان ناب
و اخلاق والا
و‌اندیشه‌های تابناکشان را به قلم آورد
و بسراید، غبار بی خبری
و ماسک انحراف
و تحریف را در معرفی سیمایشان بزداید
و پیشینه بلندآوازه
و سراسر افتخار اینگونه ادبیات مکتبی
و ولایی را به امروزیان بازگو کند.
مرثیه
و مدح اهل بیت فرهنگ متعالی
شیعه را به توده‌های شیفته اهل بیت (علیهم‌السّلام) منتقل می‌کند
و اگر
شعر و مرثیه پر مضمون
و برخوردار از عمق
و با پشتوانه‌ای از مطالعه
و شناخت باشد، به هواداران «آل الله» رشد فکری می‌دهد.
سهم بزرگی که مدیحه سرایان
و شاعران عالم
و اندیشمند
و اهل مطالعه بر گردن
امت محمدیه دارند فراموش شدنی نیست
و مرثیه‌هایی که با الهام از مطالعه
و معلومات
و آگاهی از
معارف دین باشد به همان میزان که پرمغز است احیاگر
اندیشه و فرهنگ اهل بیت (علیهم‌السّلام) است.
پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) در فضیلت سرودن شعر درباره خاندان رسالت می‌فرماید: «من قال فینا بیت شعر بنا الله له بیتاً فی الجنه»
امروزه مدح
و مرثیه
و شعر خوب، محکم، زیبا، دلنشین
و جذاب درباره اهل بیت پیامبر مثل دوران سلطه فرهنگی سیاسی
امویان و عباسیان «
جهاد» است
و دارای فضیلت بسیار.
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) شاعران را ترغیب می‌کردند که در
رثاء سیدالشهداء شعر بسرایند.
زید شحام می‌گوید:
با گروهی از اهالی
کوفه در خدمت
حضرت صادق (علیه‌السّلام) بودیم که
جعفر بن عفان وارد شد، امام به او توجه
و اکرام کرد
و او را نزدیک خود نشاند
و فرمود: ...به من
خبر رسیده که در رثای
حسین (علیه‌السّلام) شعر می‌گویی! عرض کرد: آری، فدایت شوم. فرمود: پس بخوان
و چون جعفر مرثیه خواند، امام
و حاضران گریستند
و آن حضرت به حدی
گریه کرد که
اشک بر
محاسن مبارکش جاری شد، آنگاه فرمود به خدا سوگند فرشتگان مقرّب الهی در اینجا حضور یافتند
و مرثیه تو را برای امام حسین (علیه‌السّلام) شنیدند
و بیش از ما گریستند، همانا
خداوند متعال بهشت را با همه نعمتهایش برای تو
واجب ساخت
و گناهانت را آمرزید. آنگاه فرمود: ای جعفر، می‌خواهی بیشتر بگویم؟ عرض کرد: آری، سرور من. فرمود: هر که در رثای حسین (علیه‌السّلام) شعری می‌گوید یا بگوید قطعاً خدای متعال بهشت را بر او واجب می‌سازد
و او را می‌آمرزد.
شیعه چهارده قرن برای
امامان خود
مجلس عزا به پا می‌کند، مظلومیت
و غربت آن حوادث شکننده را باز می‌گوید. این سوگواریها
و ذکر مراثی زمینه ساز انس
و الفت
و یگانگی با محتوای حادثه،
و نفرت نسبت به قساوت پیشه‌گان
و بیدادگران است
و مؤثرترین روش در
انتقال فرهنگ
کربلا و احیاء ارزشهای انسانی ذکر مراثی
و سوگواری برای
شهدای کربلا و ائمه طاهرین است.
سوگواری
و ذکر مراثی زمینه ساز تلطیف عواطف
و سلامت درون است
و بیانگر نفرت از
ستم و ستمگران است. مرور شخصیت
و خاندان رسول الله (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) باعث اتصال به ارزشهای الهی می‌گردد
و فاصله‌ها از نظرگاه تاریخی با خاندان پیامبر (صلیاللهعلیه
وآلهوسلّم) کم می‌شود
و این کم کردن
و برداشتن فاصله‌ها در یگانگی
و همسویی
و همراهی با اهل بیت (علیهم‌السّلام) بسیار مؤثر است
و همین
باور و فرهنگ باعث شده است که شیعه عاشقانه
و سوگوارانه با به پا ساختن مجلس عزا
و ذکر مراثی اباعبدالله
و اهل بیت (علیهم‌السّلام) به تبیین افکار
و اندیشه‌های بزرگان
دین بپردازد.
پیروزی
انقلاب اسلامی ایران نیز در سایه ذکر مصائب
و مراثی اهل بیت
و شهدای کربلا صورت گرفت
و رزمندگان در دوران هشت سال
دفاع مقدس، در هر موقعیت
و مناسبتی، حتی در پیروزیها نام
و یاد اباعبدالله
و حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) را فراموش نمی‌کردند
و شب‌های عملیات ذکر اباعبدالله توان می‌بخشید.
مرثیه
و سوگواری
و زیارت عاشورای ابا عبدالله (علیه‌السّلام)، برپایی مجالس
عزاداری و سرودهایی که به هنگام اعزام نیروها نام
و یاد اباعبدالله محور
و مدار اصلی آنها بود.
مراثی
و نوحه‌های دفاع مقدس افزون بر
اندوه و حزن، لحن حماسی
و هیجانی داشت
و نقش برانگیزانندگی
و مهیج برای حضور در جبهه‌ها یا شرکت در عملیات‌ها را ایفا می‌کرد.
با توجه به مطالبی که بیان شد می‌توان نتیجه گرفت که مدح
و مرثیه سرایی در خصوص
اهل بیت (علیهم‌السّلام) علاوه بر اجر معنوی
و اخروی که دارد
و در ردیف
جهاد در راه خدا است، موجب می‌شود که ارزشهای انسانی
و الهی زنده شود، اهداف
ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) تبیین شود
و چهره پر فضیلت آنها شناسانده شود
و از همه مهمتر فرهنگ شهادت طلبی احیاء می‌شود
و جوامع اسلامی را در مقابل ظالمان
و طغیانگران
بیمه می‌کند.
و مرثیه سرایی در طول هشت سال دفاع مقدس از عوامل
مقاومت و پایداری رزمندگان اسلام بود.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «آثار مرثیه سرایی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۴/۲۶.
