آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن، تفسیری است ناتمام به
زبان عربی، شامل ۳ سوره اول
قرآن مجید یعنی
فاتحة الکتاب،
بقره،
آل‌عمران و قسمت کمی از سوره نساء، تألیف محمدجواد بن حسن بلاغی نجفی ( ۱۲۸۰- ۱۳۵۲ ق / ۱۸۶۳- ۱۹۳۳ م)، مفسر،
فقیه و متکلم شیعی امامی.
بلاغی، انگیزه و چگونگی نگارش این
تفسیر را در نامه‌ای به شاگرد خود، میرزا علی اردوبادی غروی، بدین شرح بیان کرده است:
« به توفیق خدا... از ذی‌حجه ۱۳۴۹ ق (آوریل ۱۹۳۱ م) به تألیف تفسیری درباره
قرآن کریم، موافق اصول
علم و
مذهب شیعه شروع کردم، زیرا که من دیدم اهم تفاسیر نزد ما، مثل تبیان و
مجمع البیان، در لغت و صرف کلمه و قرائات، و تفاسیر امثال عطا و مجاهد... و اشباههم بسیار بیانات کرده‌اند و... بحرانی...
احادیث را بدون تحقیقی در آنها نقل می‌کند و در مزایای
قرآن شریف بیاناتی نمی‌نماید.» با توجه به این دید انتقادی است که خود به پرداختن تفسیری دست می‌زند تا در عین اختصار، حق مطلب را در تبیین و تفسیر مفاهیم و معارف قرآنی ادا کند.
این تفسیر دارای مقدمه‌ای است که مطالبی بدین شرح در آن بررسی شده است:حقیقت
اعجاز، دلالت آن بر حقانیت پیامبران، تنوع
معجزات، فلسفه فرستادن قرآن به عنوان یک
معجزه برای اعراب جاهلی، امتیاز قرآن بر دیگر معجزات از جهات گوناگون ( تاریخی، استدلالی، نداشتن تضاد و تناقض، تشریع یک نظام اجتماعی عادلانه، اشتمال آن بر
اخلاق و
علم غیب و جز آن)،
چگونگی جمع‌آوری قرآن در یک
مصحف و زمان آن، عدم
تحریف لفظی قرآن به ویژه از دیدگاه
شیعه امامی، اختلاف قرائات، نیاز به
تفسیر قرآن و شرایط و شئون آن، نقد تفسیرهایی چون
الدّر المنثور و کشاف ، بحث عام و خاص و ادراک عقلی و قلبی.
تفسیر آلاء الرحمن مشتمل بر مطالب متنوعی است که از جمله آنهاست: بقاء نفس پس از
مرگ،
شفاعت،
جبر و اختیار،
تعدد زوجات در اسلام،
محکمات و متشابهات، وضع انجیل‌ها، نبوّت مسیح،
امر به معروف و
نهی از منکر ، میراث کلاله، مسائل عول و
تعصیب، میراث پیامبر ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله،
ازدواج موقت ، حرمت می‌گساری و سابقه آن در ادیان پیشین،
تیمم و
وضو .
مؤلف این تفسیر از بحث‌های خشک علمی، لغوی، منطقی، فلسفی و کلامی پرهیز کرده است، ولی گاهی، با بهره‌گیری از
روش مزجی در زمینه‌های گوناگون، از
فلسفه و لغت و
روایات برای تبیین یک مفهوم استفاده کرده است.
مفسران پس از وی در ایران از پژوهشهای او بهره گرفته‌اند. مؤلف برخی از مآخذی را که در نگاشتن این تفسیر مورد استفاده وی بوده، در مقدمه یاد کرده است. از این تفسیر مجموعا ۲ جزء در یک مجلد چاپ شده است که تا آیه ۵۷ از سوره ۴ (
نساء ) را شامل است. در پایان، جزء دوم آیه ۶ از سوره ۵ (
مائده ) نیز تفسیر شده است. چاپ اول این تفسیر در ۱۳۵۱ ق / ۱۹۳۳ م در صیدا (لبنان) انجام یافته است.
۱. بلاغی، محمدجواد، آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة الوجدانی، جم، شریعتی.
۲. محمدتقی، تفسیر نوین، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۵۸ ش، صص۳۶، ۳۷ (مقدمه).
۳. مشار، خانبابا، فهرست چاپی عربی، ص۵، معرفت، محمد هادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، مهر، ۱۳۹۶ ق، ۱ / ید.
۴. واعظ خیابانی، علی، علماء معاصرین، به کوشش محمد باقر آقا خویی کلکته‌چی، تهران، مطبعه اسلامیه، ۱۳۶۶ ق، صص۱۶۳- ۱۶۴.
نرم‌افزار جامع التفاسیر.
