• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تجمّل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تجمّل، مبحثی در فقه و حدیث به معنای زینت دادن است.




تجمل در لغت به معنای خود را زینت دادن و آراستن است، و به صورت اسمی به معنای وسایل آرایش و آنچه موجب نشان دادن شأن و شکوه باشد.
[۱] «تجملات»، دهخدا، ذیل «تجمل»، لغت نامه.




این واژه در قرآن کریم نیامده، اما از واژه های هم ریشه با آن یک بار جمال و هفت بار جمیل آمده است.
بعلاوه، در قرآن به بلامانع بودن استفاده از زینت تصریح و به زینت کردن هنگام عبادت  توصیه شده است، کما اینکه به جلال و شکوه تجمل آمیز و آراستگی برخی پیامبران نیز اشاره شده است.



سیره پیامبر اکرم و ائمه علیهم‌السلام نیز مؤید این است که تجمل به خودی خود ناپسند نیست و حتی ممدوح است.
درباره پیامبر اکرم نقل کرده‌اند که همیشه عطر می‌زد، به طوری که از بوی خوشش شناخته می‌شد
[۱۴] ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)، ج۱، قسم ۲، ص۹۹.
و در سفر ، شانه و آیینه و روغن برای  موی  سر و مسواک و سرمه به همراه داشت،
[۱۵] ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)، ج۱، قسم ۲، ص۱۶۹ـ۱۷۰.
انگشتر نقره  به دست می‌کرد و عبای خز و لباسهای نقشدار و زیبا می‌پوشید.
[۱۶] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۵.
از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است که خداوند تجمل را و این‌که انسان خود را زیبا نشان دهد، دوست دارد و زندگی نکبت بار و آشفته را دشمن می‌دارد، زیرا خداوند وقتی به بنده اش نعمتی عطا می‌کند، دوست دارد که اثر آن را در زندگی او ببیند.
امام صادق درباره چگونگی تجمل، به لباس پاکیزه و بوی خوش و خانه زیبا و تمیز اشاره کرده اند.  
همچنین وقتی شخصی از ایشان درباره کسی پرسید که لباسهای فاخر زیادی دارد و خود را با آن‌ها می‌آراید (یتجمّلُ بِها)، حضرت او را مسرف ندانست و آیه ۷ سوره طلاق را تلاوت فرمود.
[۱۹] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۲۲.

ائمه علیهم‌السلام در هنگام عبادت زینت  می‌کرده‌اند و لباسهای خوب می‌پوشیده‌اند.
[۲۰] محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، ج۲، ص۱۴، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰ـ۱۳۸۱، چاپ افست تهران.
[۲۱] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۴، ص۴۵۵.


۳.۱ - توصیه‌های ائمه به تجمل


توصیه‌های ائمه معصومین به تجمل در کتب روایی، تحت عناوین مختلفی نظیر «الزّیّ و التجمل»، «اظهار التجمل و کراهة التَّباؤس»، «التجمل و اظهار النعمة» و نیز «التّطیّب و التنظیف» و «الطهارة» آمده است.
در احادیث آمده است که تجمل، حزن و اندوه را از بین می‌برد و سبب ذلت دشمن و قطع طمع از مسلمانان  می‌شود.
[۲۳] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۴.


۳.۲ - تأکید بر تجمل


به تجمل در موارد و مواقعی توصیه و تأکید شده است، از جمله تجمل زن و شوهر برای یکدیگر،
[۲۵] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۱.
تجمل در وقت عبادت
[۲۶] محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۱۸۹، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
بجز زمان حج که باید بدون تشریفات بود،
[۲۷] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۴۲ـ۴۴۴.
[۲۸] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۶۸.
[۲۹] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۶۸.
تجمل برای برادر دینی خود    و تجمل در مقابل دشمنان.
[۳۲] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۲.


۳.۳ - نهی از تجمل


تجمل در همه وقت و همه حال پسندیده نیست و در موارد خاصی از آن نهی شده است، از جمله تجمل از راه حرام،
[۳۳] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۶. 
   تجمل نامتناسب و ناهماهنگ با وضع اجتماعی و اقتصادی زمان،
[۳۵] حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۸.
تجملی که سبب شهرت شود،   تجملی که منجر به اسراف گردد،
[۳۹] حرّعاملی، وسائل الشیعة، ج ۵، ص ۲۱ـ۲۲.
تجمل هنگام مصیبت، تجملی که سبب تشبّه مردان به زنان یا برعکس و نیز تشبّه به کفار شود
[۴۲] محمد بن اسماعیل بخاری جعفی، صحیح البخاری، ج۷، ص۵۵، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۴۳] حرّعاملی، وسائل الشیعة، ج ۴، ص ۳۸۵.
و تجملی که متناسب وضع مالی شخص نباشد.



(۱) قرآن.
(۲) ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت).
(۳) محمد بن اسماعیل بخاری جعفی، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
(۴) حرّ عاملی، وسائل الشیعة.
(۵) دهخدا، لغت نامه.
(۶) محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰ـ۱۳۸۱، چاپ افست تهران.
(۷) محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
(۸) کلینی، ‌اصول الکافی.
(۹) مجلسی، ‌بحارالانوار.


 
۱. «تجملات»، دهخدا، ذیل «تجمل»، لغت نامه.
۲. سوره نمل:آیه ۶۰    .
۳. سوره یوسف:آیه ۱۸    .
۴. سوره یوسف:آیه ۸۳    .
۵. سوره حجر:آیه ۸۵    .
۶. سوره احزاب:آیه ۲۸    .
۷. سوره احزاب:آیه ۴۹    .
۸. سوره معارج:آیه ۵    .
۹. سوره مزّمّل:آیه ۱۰    .
۱۰. سوره اعراف:آیه ۳۱     ـ۳۲.
۱۱. سوره ص:آیه ۳۵    .
۱۲. سوره نحل:آیه ۱۲۲    .
۱۳. سوره یوسف:آیه ۱۰۱    .
۱۴. ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)، ج۱، قسم ۲، ص۹۹.
۱۵. ابن سعد، الطبقات الکبری (بیروت)، ج۱، قسم ۲، ص۱۶۹ـ۱۷۰.
۱۶. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۵.
۱۷. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۰۰.    
۱۸. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۴۳.    
۱۹. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۲۲.
۲۰. محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، ج۲، ص۱۴، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰ـ۱۳۸۱، چاپ افست تهران.
۲۱. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۴، ص۴۵۵.
۲۲. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۴۴.    
۲۳. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۴.
۲۴. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۷۵.    
۲۵. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۱.
۲۶. محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج۲، ص۱۸۹، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۲۷. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۴۲ـ۴۴۴.
۲۸. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۶۸.
۲۹. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۴۶۸.
۳۰. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۲۹۸.    
۳۱. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۸۰.    
۳۲. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۱۲.
۳۳. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۶. 
۳۴. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۰۵.    
۳۵. حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج۵، ص۸.
۳۶. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۴۵.    
۳۷. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۱۳۳۱۴.    
۳۸. کلینی، ‌اصول الکافی، ج۶، ص۴۴۳.    
۳۹. حرّعاملی، وسائل الشیعة، ج ۵، ص ۲۱ـ۲۲.
۴۰. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۰۷.    
۴۱. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۲۹۶.    
۴۲. محمد بن اسماعیل بخاری جعفی، صحیح البخاری، ج۷، ص۵۵، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۴۳. حرّعاملی، وسائل الشیعة، ج ۴، ص ۳۸۵.
۴۴. مجلسی، ‌بحارالانوار، ج۷۶، ص۳۰۷ ۳۰۸.    




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تجمل»، شماره۳۳۰۲.    



جعبه ابزار