تخییر ابتدایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تخيير ابتدايى به معنی
تخيير قبل از گزينش و مقابل
تخيير استمرارى است. با اختيار يك طرف در مقام عمل،
تخيير، زوال پيدا كرده و همان طرف گزينش شده
تعيّن مىيابد. از اين عنوان در
اصول فقه مباحث دوران
نوع تكليف بين
وجوب و
حرمت،
تعارض دو
دليل و عدم
امكان جمع بين آنها سخن گفته شده و در ابواب مختلف فقه نيز نظير
اجتهاد و تقليد،
صلات و
تجارت از آن سخن به میان آمده است.
تخيير ابتدايى به معنی
مخيّر بودن
مكلّف در انتخاب يكى از اطراف
تخيير قبل از هرگونه گزينش و مقابل
تخيير استمرارى است. با اختيار يك طرف در مقام عمل،
تخيير، زوال پيدا كرده و همان طرف گزينش شده تعيّن مىيابد. از اين عنوان در
اصول فقه و نيز ابواب مختلف
فقه نظير
اجتهاد و تقليد،
صلات و
تجارت سخن گفته شده است.
در دوران نوع تكليف بين
وجوب و
حرمت و نيز در موارد
تعارض دو دليل و عدم امكان جمع بين آنها، مكلّف در عمل به يكى از آن دو، مخيّر است.
تخيير در اوّلى عقلى و در دومى شرعى است.
آيا
تخيير يادشده،
تخيير ابتدايى است؟ يعنى با اختيار يك طرف از سوى مكلّف، همان تعيّن مىيابد، يا استمرارى؟ (عدم تعيّن يك طرف با گزينش آن) مسئله اختلافى است.
[اصطلاحات الاصول صفحه۱۰۲ و۱۰۳
]
دو
مجتهد ى كه از نظر شرايط
مرجعيت تقليد با يكديگر برابرند، مكلّف در
تقليد از هريك مخيّر است. در اينكه
تخيير ياد شده ابتدايى است و مكلّف پس از
تقليد از يكى، حقّ عدول به ديگرى ندارد و يا استمرارى، اختلاف است. بر قول اوّل، نقل
اجماع شده است.
نمازگزار در
ركعت سوم و چهارم نمازهاى سه و چهار ركعتى بين خواندن حمد و
تسبيح مخيّر است؛ ليكن در ابتدايى يا استمرارى بودن آن اختلاف است. بنابر قول به ابتدايى بودن، با شروع در يكى عدول به ديگرى جايز نيست.
بنابر قول
مشهور،
خريدار اگر در كالاى خريدارى شده عيبى بيابد بين
فسخ عقد و امضاى آن بدون دريافت
ارش يا با
ارش، مخيّر است، اين تخيير ابتدايى است.
کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام جلد۲ صفحه۴۰۹ و۴۰۵؛ تالیف شده توسط جمعى از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمى شاهرودى.