تخییر ابتدایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تخيير ابتدايى به معنی
تخییر قبل از گزينش و مقابل
تخییر استمراری است. با
اختيار يك طرف در مقام عمل،
تخییر، زوال پيدا كرده و همان طرف گزينش شده
تعیّن مى‌يابد. از اين عنوان در
اصول فقه مباحث دوران
نوع تکلیف بين
وجوب و
حرمت،
تعارض دو
دلیل و عدم
امکان جمع بين آنها سخن گفته شده و در ابواب مختلف فقه نيز نظير
اجتهاد و تقلید،
صلات و
تجارت از آن سخن به میان آمده است.
تخییر ابتدايى به معنی
مخیّر بودن
مکلّف در انتخاب يكى از اطراف
تخییر قبل از هرگونه گزينش و مقابل
تخییر استمراری است. با
اختيار يك طرف در مقام عمل،
تخییر، زوال پيدا كرده و همان طرف گزينش شده تعيّن مى‌يابد. از اين عنوان در
اصول فقه و نيز ابواب مختلف
فقه نظير
اجتهاد و تقلید،
صلات و
تجارت سخن گفته شده است.
در دوران نوع تكليف بين
وجوب و
حرمت و نيز در موارد
تعارض دو دليل و عدم امكان جمع بين آنها، مكلّف در عمل به يكى از آن دو،
مخيّر است.
تخییر در اوّلى عقلى و در دومى شرعى است.
آيا
تخییر يادشده،
تخییر ابتدايى است؟ يعنى با
اختيار يك طرف از سوى مكلّف، همان تعيّن مى‌يابد، يا استمرارى؟ (عدم تعيّن يك طرف با گزينش آن) مسئله اختلافى است.
[اصطلاحات الاصول صفحه۱۰۲ و۱۰۳
]
دو
مجتهد ى كه از نظر شرايط
مرجعیت تقلید با يكديگر برابرند، مكلّف در
تقلید از هريك
مخيّر است. در اينكه
تخییر ياد شده ابتدايى است و مكلّف پس از
تقلید از يكى، حقّ عدول به ديگرى ندارد و يا استمرارى، اختلاف است. بر قول اوّل، نقل
اجماع شده است.
نمازگزار در
رکعت سوم و چهارم نمازهاى سه و چهار ركعتى بين خواندن حمد و
تسبیح مخيّر است؛ ليكن در ابتدايى يا استمرارى بودن آن اختلاف است. بنابر قول به ابتدايى بودن، با شروع در يكى عدول به ديگرى جايز نيست.
بنابر قول
مشهور،
خریدار اگر در كالاى خريدارى شده عيبى بيابد بين
فسخ عقد و امضاى آن بدون دريافت
ارش يا با
ارش،
مخيّر است، اين
تخيير ابتدايى است.
کتاب فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم السلام جلد۲ صفحه۴۰۹ و۴۰۵؛ تالیف شده توسط جمعى از پژوهشگران زير نظر سيد محمود هاشمى شاهرودى.
