تفکر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اندیشیدن را تفکّر گویند و تفکر،برگرفته از ماده «فکر»، نوعی سیر و مرور بر معلومات حاضر در نزد
انسان ، جهت دستیابی به
مجهول است.
برخی گفته‌اند: فرق بین تفکر و
تذکر این است که تفکر، شناخت شییء است، هرچند هیچ گونه اطلاعی از آن نداشته باشیم؛ ولی تذکر در موردی است که انسان از پیش با آن موضوع آشنا باشد.
در این مدخل از مشتقات «
حجر »، «دبر»، «
رای »، «
عقل »، «فکر»، «
نظر » و هر آنچه مفید معنای تفکر است، استفاده شده است.
آثار تفکر،
اهمیت تفکر،
تفکر در آخرت،
تفکر در آسمان،
زمینه‌های تفکر،
عدم تفکر و
فاقدان تفکر .
توجه به آخرت و مفتون
دنیا نشدن، مقتضای خرد و
اندیشه می باشد.
وما الحیوة الدنیا الا لعب ولهو وللدار الاخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون. زندگی دنیا، چیزی جز بازی و سرگرمی نیست! و سرای آخرت، برای آنها که پرهیزگارند، بهتر است! آیا نمی‌اندیشید؟!
.سپس زندگانى سراى دیگر را با آن مقایسه کرده مى فرماید: ((سراى آخرت براى افراد با
تقوا بهتر است آیا اندیشه و
تعقل نمى کنید)) (و للدار الاخرة خیر للذین یعقون افلا تعقلون ).
زیرا حیاتى است جاویدان و فناناپذیر در جهانى وسیعتر و سطح بسیار بالاتر، در عالمى که سر و کار آن با حقیقت است نه مجاز، و با واقعیت است نه خیال ، در جهانى که نعمتهایش با درد و رنج آمیخته نیست ، و سراسر نعمت خالص است.
توجه به آخرت، اقتضای خرد و اندیشه را دارد.
فخلف من بعدهم خلف ورثوا الکتـب... ودرسوا ما فیه والدار الاخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون.پس از آنها، فرزندانی جای آنها را گرفتند که وارث کتاب (آسمانی،
تورات ) شدند؛ (امّا با این حال،) متاع این دنیای پست را گرفته، (بر اطاعت فرمان
خدا ترجیح می‌دهند) و می‌گویند: «(اگر ما گنهکاریم
توبه می‌کنیم و) بزودی بخشیده خواهیم شد!» اما اگر متاع دیگری همانند آن به دستشان بیفتد، آن را (نیز) می‌گیرند، (و باز حکم خدا را پشت سر می‌افکنند.) آیا پیمان کتاب (خدا) از آنها گرفته نشده که بر خدا (
دروغ نبندند، و) جز
حق نگویند، و آنان بارها آنرا خوانده‌اند؟! و سرای آخرت برای پرهیزگاران بهتر است، آیا نمی‌فهمید؟!
.. افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم ولدار الاخرة خیر للذین اتقوا افلا تعقلون.و ما نفرستادیم پیش از تو، جز مردانی از اهل آبادیها که به آنها
وحی می‌کردیم! آیا (مخالفان دعوت تو،) در
زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چه شد؟! و سرای آخرت برای پرهیزکاران بهتر است! آیا فکر نمی‌کنید؟!
تفکر در آفرینش به همراه نیایش، زمینه استجابت
دعا می باشد.
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار لایـت لاولی الالبـب• الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• فاستجاب لهم ربهم انی لا اضیع عمل عـمل منکم من ذکر او انثی بعضکم من بعض..مسلماً در آفرینش آسمانها و
زمین ، و آمد و رفت
شب و
روز ، نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است. •همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از
عذاب آتش ، نگاه دار! •خداوند، درخواست آنها را پذیرفت؛ (و فرمود:) من عمل هیچ عمل‌کننده‌ای از شما را،
زن باشد یا
مرد ، ضایع نخواهم کرد؛ شما همنوعید، و از جنس یکدیگر! آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه‌های خود بیرون رانده شدند و در راه من آزار دیدند، و
جنگ کردند و کشته شدند، بیقین گناهانشان را می‌بخشم؛ و آنها را در
باغهای بهشتی ، که از زیر درختانش نهرها جاری است، وارد می‌کنم. این پاداشی است از طرف خداوند؛ و بهترین پاداشها نزد پروردگار است. .
رعایت ادب در چگونگی برخورد با
پیامبر صلی الله علیه وآله، از آثار
تعقل و اندیشه می باشد.
ان الذین ینادونک من وراء الحجرت اکثرهم لایعقلون. (ولی) کسانی که تو را از پشت حجره‌ها بلند صدا می‌زنند، بیشترشان نمی‌فهمند!
یاد خدا به همراه تفکر در خلقت آسمانها و زمین، زمینه قرار گرفتن در زمره اولواالالباب می باشد.
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار لایـت لاولی الالبـب• الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار.مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است. •همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از
عذاب آتش ، نگاه دار!
تفکر در خلقت آسمانها و زمین، درپی دارنده اقرار به حقانیت و هدفداری آفرینش می باشد.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار.همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!
او لم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السمـوت والارض وما بینهما الا بالحق واجل مسمی وان کثیرا من الناس بلقای ربهم لکـفرون. آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (
رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!
تفکر در آفرینش آسمانها و زمین، زمینه ایمان به عذاب جهنم می شود.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته وما للظــلمین من انصار.همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! •پروردگارا! هر که را تو (بخاطر اعمالش،) به آتش افکنی، او را خوار و رسوا ساخته‌ای! و برای افراد ستمگر، هیچ یاوری نیست! (آیات یاد شده بیان میکند، که خردمندان اعتقاد به خدا، روز قیامت و پیامبران را از اندیشه و تامل در نشانه‌های الهی به دست آورده‌اند. ).
تفکر در خلقت آسمانها و زمین، زمینه ساز پذیرش دعوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در ایمان به خدا می باشد.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• ربنا اننا سمعنا منادیـا ینادی للایمـن ان ءامنوا بربکم فـامنا ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وکفر عنا سیـاتنا وتوفنا مع الابرار.همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! •پروردگارا! ما صدای منادی (تو) را شنیدیم که به ایمان دعوت می‌کرد که: «به پروردگار خود، ایمان بیاورید!» و ما ایمان آوردیم؛ پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و بدیهای ما را بپوشان! و ما را با نیکان (و در مسیر آنها) بمیران!
تفکر و ژرف نگری، زمینه توجه و ایمان انسان به آخرت می گردد.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته وما للظــلمین من انصار• ربنا وءاتنا ما وعدتنا علی رسلک ولا تخزنا یوم القیـمة انک لا تخلف المیعاد. همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! •پروردگارا! هر که را تو (بخاطر اعمالش،) به آتش افکنی، او را خوار و رسوا ساخته‌ای! و برای افراد ستمگر، هیچ یاوری نیست! •پروردگارا! آنچه را به وسیله پیامبرانت به ما
وعده فرمودی، به ما عطا کن! و ما را در
روز رستاخیز ، رسوا مگردان! زیرا تو هیچ‌گاه از وعده خود، تخلف نمی‌کنی.
او لم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السمـوت والارض وما بینهما الا بالحق واجل مسمی وان کثیرا من الناس بلقای ربهم لکـفرون.آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!
تعقل و اندیشه،در پذیرش دعوت انبیای الهی نقش اساسی دارد.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• ربنا اننا سمعنا منادیـا ینادی للایمـن ان ءامنوا بربکم فـامنا ربنا فاغفر لنا ذنوبنا وکفر عنا سیـاتنا وتوفنا مع الابرار• ربنا وءاتنا ما وعدتنا علی رسلک ولا تخزنا یوم القیـمة انک لا تخلف المیعاد.همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار! •پروردگارا! ما صدای منادی (تو) را شنیدیم که به ایمان دعوت می‌کرد که: «به پروردگار خود، ایمان بیاورید!» و ما ایمان آوردیم؛ پروردگارا! گناهان ما را ببخش! و بدیهای ما را بپوشان! و ما را با نیکان (و در مسیر آنها) بمیران! •پروردگارا! آنچه را به وسیله پیامبرانت به ما وعده فرمودی، به ما عطا کن! و ما را در روز رستاخیز، رسوا مگردان! زیرا تو هیچ‌گاه از وعده خود، تخلف نمی‌کنی.
وما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم من اهل القری افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم ولدار الاخرة خیر للذین اتقوا افلا تعقلون.و ما نفرستادیم پیش از تو، جز مردانی از اهل آبادیها که به آنها وحی می‌کردیم! آیا (مخالفان دعوت تو،) در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چه شد؟! و
سرای آخرت برای پرهیزکاران بهتر است! آیا فکر نمی‌کنید؟!
قالوا بلی قد جاءنا نذیر فکذبنا وقلنا ما نزل الله من شیء ان انتم الا فی ضلـل کبیر• وقالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحـب السعیر.می‌گویند: «آری، بیم‌دهنده به سراغ ما آمد، ولی ما او را تکذیب کردیم و گفتیم: خداوند هرگز چیزی نازل نکرده، و شما در گمراهی بزرگی هستید!»
.
تفکر و تعقل، زمینه ساز پذیرش قرآن می شود.
افلا یتدبرون القرءان ولو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلـفـا کثیرا.آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوی غیر خدا بود، اختلاف فراوانی در آن می‌یافتند.
.به دنبال نکوهشهائى که در آیات قبل از منافقان به عمل آمد، در اینجا به آنها و همه کسانى که در حقانیت
قرآن مجید شک و تردید دارند اشاره کرده مى فرماید: آیا آنها درباره وضع خاص این قرآن اندیشه نمى کنند و نتایج آن را بررسى نمى نمایند این قرآن اگر از ناحیه غیر خدا نازل شده بود حتما تناقضها و اختلافهاى فراوانى در آن مى یافتند، اکنون که در آن هیچگونه اختلاف و تناقض نیست باید بدانند که از طرف خداوند نازل شده است .
او لم ینظروا فی ملکوت السمـوت والارض وما خلق الله من شیء وان عسی ان یکون قد اقترب اجلهم فبای حدیث بعده یؤمنون.آیا در حکومت و نظام آسمانها و زمین، و آنچه خدا آفریده است، (از روی دقت و عبرت) نظر نیفکندند؟! (و آیا در این نیز اندیشه نکردند که) شاید پایان زندگی آنها نزدیک شده باشد؟! (اگر به این
کتاب آسمانی روشن ایمان نیاورند،) بعد از آن به کدام سخن
ایمان خواهند آورد؟!
لقد انزلنا الیکم کتـبـا فیه ذکرکم افلا تعقلون.ما بر شما کتابی نازل کردیم که وسیله تذکّر (و بیداری) شما در آن است! آیا نمی‌فهمید؟!
افلم یدبروا القول‌ام جاءهم ما لم یات ءاباءهم الاولین.آیا آنها در این گفتار نیندیشیدند، یا اینکه چیزی برای آنان آمده که برای نیاکانشان نیامده است؟!
افلا یتدبرون القرءان‌ام علی قلوب اقفالها.آیا آنها در قرآن تدبّر نمی‌کنند، یا بر دلهایشان قفل نهاده شده است؟!
ابزار بهره مندی از
آیات الهی ،
تعقل و خردورزی می باشد.
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار والفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس وما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها وبث فیها من کل دابة وتصریف الریـح والسحاب المسخر بین السماء والارض لایـت لقوم یعقلون. در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در
دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از
مرگ ،
زنده نموده، و انواع
جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که
عقل دارند و می‌اندیشند!
یـایها الذین ءامنوا لا تتخذوابطانة من دونکم لا یالونکم خبالا ودوا ما عنتم قد بدت البغضاء من افوههم وماتخفی صدورهم اکبر قد بینا لکم الایـت ان کنتم تعقلون.ای کسانی که ایمان آورده‌اید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید! آنها از هرگونه شرّ و فسادی در باره شما، کوتاهی نمی‌کنند. آنها دوست دارند شما در
رنج و
زحمت باشید. (نشانه‌های) دشمنی از دهان (و کلام) شان آشکار شده؛ و آنچه در دلهایشان پنهان می‌دارند، از آن مهمتر است. ما آیات (و راه‌های پیشگیری از شرّ آنها) را برای شما بیان کردیم اگر اندیشه کنید!
انما مثل الحیوة الدنیا کماء انزلنـه من السماء فاختلط به نبات الارض مما یاکل الناس والانعـم حتی اذا اخذت الارض زخرفها وازینت وظن اهلها انهم قـدرون علیها‌اتـها امرنا لیلا او نهارا فجعلنـها حصیدا کان لم تغن بالامس کذلک نفصل الایـت لقوم یتفکرون.مثل زندگی دنیا، همانند آبی است که از آسمان نازل کرده‌ایم؛ که در پی آن، گیاهان (گوناگون) زمین -که مردم و چهارپایان از آن می‌خورند- می‌روید؛ تا زمانی که زمین، زیبایی خود را یافته و آراسته می‌گردد، و اهل آن مطمئن می‌شوند که می‌توانند از آن بهره‌مند گردند، (ناگهان) فرمان ما، شب‌هنگام یا در
روز ، (برای نابودی آن) فرامی‌رسد؛ (سرما یا صاعقه‌ای را بر آن مسلّط می‌سازیم؛) و آنچنان آن را درو می‌کنیم که گویی دیروز هرگز (چنین کشتزاری) نبوده است! این گونه، آیات خود را برای گروهی که می‌اندیشند، شرح می‌دهیم!
وهو الذی مد الارض وجعل فیها روسی وانهـرا ومن کل الثمرت جعل فیها زوجین اثنین یغشی الیل النهار ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون. و او کسی است که زمین را گسترد؛ و در آن کوه‌ها و نهرهایی قرار داد؛ و در آن از تمام میوه‌ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه)
شب را بر روز می‌پوشاند؛ در اینها آیاتی است برای گروهی که تفکر می‌کنند!
وفی الارض قطع متجـورت وجنـت من اعنـب وزرع ونخیل صنوان وغیر صنوان یسقی بماء واحد ونفضل بعضها علی بعض فی الاکل ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و در روی زمین، قطعاتی در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند؛ و (نیز) باغهایی از
انگور و زراعت و نخلها، (و درختان
میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه می‌رویند و گاه بر دو پایه؛ (و عجیب‌تر آنکه) همه آنها از یک آب سیراب می‌شوند! و با این حال، بعضی از آنها را از جهت میوه بر دیگری برتری می‌دهیم؛ در اینها نشانه‌هایی است برای گروهی که عقل خویش را به کار می‌گیرند!
ینـبت لکم به الزرع والزیتون والنخیل والاعنـب ومن کل الثمرت ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.خداوند با آن (آب باران)، برای شما
زراعت و
زیتون و
نخل و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند؛ مسلماً در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است.
وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت؛ و
ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند؛ در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند!
ومن ثمرت النخیل والاعنـب تتخذون منه سکرا ورزقـا حسنـا ان فی ذلک لایة لقوم یعقلون.و از میوه‌های درختان نخل و انگور، مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید؛ در این، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که اندیشه می‌کنند!
ثم کلی من کل الثمرت فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلف الونه فیه شفاء للناس ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است، براحتی بپیما! «از درون شکم آنها، نوشیدنی با رنگهای مختلف خارج میشود که در آن،
شفا برای مردم است؛ به یقین در این امر، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند.
کلوا وارعوا انعـمکم ان فی ذلک لایـت لاولی النهی.هم خودتان بخورید؛ و هم چهارپایانتان را در آن به چرا برید! مسلّماً در اینها نشانه‌های روشنی برای خردمندان است!
افلم یهد لهم کم اهلکنا قبلهم من القرون یمشون فی مسـکنهم ان فی ذلک لایـت لاولی النهی.آیا برای هدایت آنان کافی نیست که بسیاری از نسلهای پیشین را (که طغیان و فساد کردند) هلاک نمودیم، و اینها در مسکنهای (ویران شده) آنان راه می‌روند! مسلّماً در این امر، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.
ولقد ترکنا منها ءایة بینة لقوم یعقلون.و از این آبادی نشانه روشنی (و درس عبرتی) برای کسانی که می‌اندیشند باقی گذاردیم!
ومن ءایـته ان خلق لکم من انفسکم ازوجـا لتسکنوا الیها وجعل بینکم مودة ورحمة ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و
رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!
ومن ءایـته یریکم البرق خوفـا وطمعـا وینزل من السماء ماء فیحیی به الارض بعد موتها ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و از آیات او این است که
برق و
رعد را به شما نشان می‌دهد که هم مایه
ترس و هم
امید است (ترس از صاعقه، و امید به نزول
باران )، و از آسمان آبی فرو می‌فرستد که زمین را بعد از مردنش بوسیله آن زنده میکند؛ در این نشانه‌هایی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند!
ضرب لکم مثلا من انفسکم هل لکم من ما ملکت‌ایمـنکم من شرکاء فیما رزقنـکم فانتم فیه سواء تخافونهم کخیفتکم انفسکم کذلک نفصل الایـت لقوم یعقلون.خداوند مثالی از خودتان، برای شما زده است: آیا (اگر مملوک و برده‌ای داشته باشید)، این برده‌های شما هرگز در روزیهایی که به شما داده‌ایم
شریک شما می‌باشند؛ آنچنان که هر دو مساوی بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بیم داشته باشید، آن گونه که در مورد شرکای آزاد خود بیم دارید؟! اینچنین آیات خود را برای کسانی که تعقّل می‌کنند شرح می‌دهیم.
الله یتوفی الانفس حین موتها والتی لم تمت فی منامها فیمسک التی قضی علیها الموت ویرسل الاخری الی اجل مسمی ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.خداوند
ارواح را به هنگام
مرگ قبض میکند، و ارواحی را که نمرده‌اند نیز به هنگام خواب می‌گیرد؛ سپس ارواح کسانی که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه می‌دارد و ارواح دیگری را (که باید زنده بمانند) بازمی‌گرداند تا سرآمدی معیّن؛ در این امر نشانه‌های روشنی است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!
واختلـف الیل والنهار وما انزل الله من السماء من رزق فاحیا به الارض بعد موتها وتصریف الریـح ءایـت لقوم یعقلون.و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن زمین را بعد از مردنش
حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه‌های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند!
وسخر لکم ما فی السمـوت وما فی الارض جمیعـا منه ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.او آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخته؛ در این نشانه‌های (مهمّی) است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!
تفکر و اندیشیدن در آفرینش آسمان و زمین،زمینه ساز تسبیح خداوند می باشد.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار.همانها که
خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از
عذاب آتش، نگاه دار!
تفکر و اندیشه، راهی برای خداشناسی می باشد.
فقلنا اضربوه ببعضها کذلک یحی الله الموتی ویریکمءایـته لعلکم تعقلون. سپس گفتیم: «قسمتی از
گاو را به
مقتول بزنید! (تا زنده شود، و
قاتل را معرفی کند.) خداوند این‌گونه مردگان را زنده میکند؛ و آیات خود را به شما نشان می‌دهد؛ شاید اندیشه کنید!»
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار والفلک التی تجری فی البحر بما ینفع الناس وما انزل الله من السماء من ماء فاحیا به الارض بعد موتها وبث فیها من کل دابة وتصریف الریـح والسحاب المسخر بین السماء والارض لایـت لقوم یعقلون. در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و شد شب و روز، و کشتیهایی که در
دریا به سود مردم در حرکتند، و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده، و با آن، زمین را پس از مرگ، زنده نموده، و انواع جنبندگان را در آن گسترده، و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند، نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که
عقل دارند و می‌اندیشند!
ایود احدکم ان تکون له جنة من نخیل واعناب تجری من تحتها الانهـر له فیها من کل الثمرت واصابه الکبر وله ذریة ضعفاء فاصابها اعصار فیه نار فاحترقت کذلک یبین الله لکم الایـت لعلکم تتفکرون. آیا کسی از شما دوست دارد که باغی از درختان خرما و انگور داشته باشد که از زیر درختان آن، نهرها بگذرد، و برای او در آن (باغ)، از هر گونه میوه‌ای وجود داشته باشد، در حالی که به سن پیری رسیده و فرزندانی (کوچک و) ضعیف دارد؛ (در این هنگام،) گردبادی (کوبنده)، که در آن
آتش (سوزانی) است، به آن برخورد کند و شعله‌ور گردد و بسوزد؟! (همین‌طور است حال کسانی که انفاقهای خود را، با ریا و منت و آزار، باطل می‌کنند.) این چنین خداوند
آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید بیندیشید (و با اندیشه، راه حق را بیابید)!
ان فی خلق السمـوت والارض واختلـف الیل والنهار لایـت لاولی الالبـب• الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار.مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است. •همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!
وهو الذی انشاکم من نفس واحدة فمستقر ومستودع قد فصلنا الایـت لقوم یفقهون.او کسی است که شما را از یک نفس آفرید! و شما دو گروه هستید: بعضی پایدار (از نظر ایمان یا خلقت کامل)، و بعضی ناپایدار؛ ما آیات خود را برای کسانی که می‌فهمند، تشریح نمودیم!
انما مثل الحیوة الدنیا کماء انزلنـه من السماء فاختلط به نبات الارض مما یاکل الناس والانعـم حتی اذا اخذت الارض زخرفها وازینت وظن اهلها انهم قـدرون علیها‌اتـها امرنا لیلا او نهارا فجعلنـها حصیدا کان لم تغن بالامس کذلک نفصل الایـت لقوم یتفکرون.مثل زندگی
دنیا ، همانند آبی است که از آسمان نازل کرده‌ایم؛ که در پی آن، گیاهان (گوناگون) زمین -که مردم و چهارپایان از آن می‌خورند- می‌روید؛ تا زمانی که زمین، زیبایی خود را یافته و آراسته می‌گردد، و اهل آن مطمئن می‌شوند که می‌توانند از آن بهره‌مند گردند، (ناگهان) فرمان ما، شب‌هنگام یا در روز، (برای نابودی آن) فرامی‌رسد؛ (
سرما یا صاعقه‌ای را بر آن مسلّط می‌سازیم؛) و آنچنان آن را درو می‌کنیم که گویی دیروز هرگز (چنین کشتزاری) نبوده است! این گونه، آیات خود را برای گروهی که می‌اندیشند، شرح می‌دهیم!
وهو الذی مد الارض وجعل فیها روسی وانهـرا ومن کل الثمرت جعل فیها زوجین اثنین یغشی الیل النهار ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون. و او کسی است که زمین را گسترد؛ و در آن کوه‌ها و نهرهایی قرار داد؛ و در آن از تمام میوه‌ها دو جفت آفرید؛ (پرده سیاه) شب را بر روز می‌پوشاند؛ در اینها آیاتی است برای گروهی که تفکر می‌کنند!
.چون تفکر در نظامى که بر این عالم جریان دارد و حاکم بر آنست ، و حکم مى کند بر اینکه ابعاض این عالم مربوط بهم و ملایم و سازگار با همند، و همه را روى هم و هر جزئى از اجزاى آن را متوجّه غایتهاى خاص بخود میکند خود کاشف از این است که این نظام بستگى به تدبیر واحد عقلى دارد که در نهایت اتقان و محکمى است.
وفی الارض قطع متجـورت وجنـت من اعنـب وزرع ونخیل صنوان وغیر صنوان یسقی بماء واحد ونفضل بعضها علی بعض فی الاکل ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و در روی زمین، قطعاتی در کنار هم قرار دارد که با هم متفاوتند؛ و (نیز) باغهایی از انگور و زراعت و نخلها، (و درختان میوه گوناگون) که گاه بر یک پایه می‌رویند و گاه بر دو پایه؛ (و عجیب‌تر آنکه) همه آنها از یک آب سیراب می‌شوند! و با این حال، بعضی از آنها را از جهت میوه بر دیگری برتری می‌دهیم؛ در اینها نشانه‌هایی است برای گروهی که عقل خویش را به کار می‌گیرند!
ینـبت لکم به الزرع والزیتون والنخیل والاعنـب ومن کل الثمرت ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.خداوند با آن (آب باران)، برای شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند؛ مسلماً در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است.
وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.او شب و روز و خورشید و ماه را مسخّر شما ساخت؛ و
ستارگان نیز به فرمان او مسخّر شمایند؛ در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند!
ومن ثمرت النخیل والاعنـب تتخذون منه سکرا ورزقـا حسنـا ان فی ذلک لایة لقوم یعقلون.و از میوه‌های درختان نخل و انگور، مسکرات (ناپاک) و روزی خوب و پاکیزه می‌گیرید؛ در این، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که اندیشه می‌کنند!
ثم کلی من کل الثمرت فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلف الونه فیه شفاء للناس ان فی ذلک لایة لقوم یتفکرون.سپس از تمام ثمرات (و شیره گلها) بخور و راه‌هایی را که پروردگارت برای تو تعیین کرده است، براحتی بپیما! «از درون شکم آنها، نوشیدنی با رنگهای مختلف خارج میشود که در آن،
شفا برای مردم است؛ به یقین در این امر، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند.
کلوا وارعوا انعـمکم ان فی ذلک لایـت لاولی النهی.هم خودتان بخورید؛ و هم چهارپایانتان را در آن به چرا برید! مسلّماً در اینها نشانه‌های روشنی برای خردمندان است!
وهو الذی یحیی ویمیت وله اختلـف الیل والنهار افلا تعقلون.و او کسی است که زنده میکند و می‌میراند؛ و رفت و آمد شب و روز از آن اوست؛ آیا اندیشه نمی‌کنید؟!
قال رب المشرق والمغرب وما بینهما ان کنتم تعقلون.(موسی) گفت: «او پروردگار مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو است می‌باشد، اگر شما عقل و اندیشه خود را به کار می‌گرفتید!»
ولقد ترکنا منها ءایة بینة لقوم یعقلون.و از این آبادی نشانه روشنی (و درس عبرتی) برای کسانی که می‌اندیشند باقی گذاردیم!
او لم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السمـوت والارض وما بینهما الا بالحق واجل مسمی وان کثیرا من الناس بلقای ربهم لکـفرون.آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (
رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!
ومن ءایـته ان خلق لکم من انفسکم ازوجـا لتسکنوا الیها وجعل بینکم مودة ورحمة ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.و از نشانه‌های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکّر می‌کنند!
ومن ءایـته یریکم البرق خوفـا وطمعـا وینزل من السماء ماء فیحیی به الارض بعد موتها ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون.و از آیات او این است که برق و
رعد را به شما نشان می‌دهد که هم مایه ترس و هم امید است (ترس از
صاعقه ، و امید به نزول باران)، و از آسمان آبی فرو می‌فرستد که زمین را بعد از مردنش بوسیله آن
زنده میکند؛ در این نشانه‌هایی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند!
ضرب لکم مثلا من انفسکم هل لکم من ما ملکت‌ایمـنکم من شرکاء فیما رزقنـکم فانتم فیه سواء تخافونهم کخیفتکم انفسکم کذلک نفصل الایـت لقوم یعقلون.خداوند مثالی از خودتان، برای شما زده است: آیا (اگر مملوک و برده‌ای داشته باشید)، این برده‌های شما هرگز در روزیهایی که به شما داده‌ایم
شریک شما می‌باشند؛ آنچنان که هر دو مساوی بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بیم داشته باشید، آن گونه که در مورد شرکای آزاد خود بیم دارید؟! اینچنین آیات خود را برای کسانی که تعقّل می‌کنند شرح می‌دهیم.
الله یتوفی الانفس حین موتها والتی لم تمت فی منامها فیمسک التی قضی علیها الموت ویرسل الاخری الی اجل مسمی ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض میکند، و ارواحی را که نمرده‌اند نیز به هنگام خواب می‌گیرد؛ سپس ارواح کسانی که فرمان مرگشان را صادر کرده نگه می‌دارد و ارواح دیگری را (که باید زنده بمانند) بازمی‌گرداند تا سرآمدی معیّن؛ در این امر نشانه‌های روشنی است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!
واختلـف الیل والنهار وما انزل الله من السماء من رزق فاحیا به الارض بعد موتها وتصریف الریـح ءایـت لقوم یعقلون. و نیز در آمد و شد شب و روز، و رزق (و بارانی) که خداوند از آسمان نازل کرده و بوسیله آن زمین را بعد از مردنش حیات بخشیده و همچنین در وزش بادها، نشانه‌های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند!
وسخر لکم ما فی السمـوت وما فی الارض جمیعـا منه ان فی ذلک لایـت لقوم یتفکرون.او آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است همه را از سوی خودش مسخّر شما ساخته؛ در این نشانه‌های (مهمّی) است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!
اعلموا ان الله یحی الارض بعد موتها قد بینا لکم الایـت لعلکم تعقلون.بدانید خداوند زمین را بعد از
مرگ آن زنده میکند! ما آیات (خود) را برای شما بیان کردیم، شاید اندیشه کنید!
لو انزلنا هـذا القرءان علی جبل لرایته خـشعـا متصدعـا من خشیة الله وتلک الامثـل نضربها للناس لعلهم یتفکرون.اگر این قرآن را بر کوهی نازل می‌کردیم، می‌دیدی که در برابر آن خاشع میشود و از خوف خدا می‌شکافد! اینها مثالهایی است که برای مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشید!
پیدایش خشوع و تواضع در برابر قرآن، در پی تعقل و اندیشه در آن می باشد.
لو انزلنا هـذا القرءان علی جبل لرایته خـشعـا متصدعـا من خشیة الله وتلک الامثـل نضربها للناس لعلهم یتفکرون.اگر این قرآن را بر کوهی نازل می‌کردیم، می‌دیدی که در برابر آن خاشع میشود و از
خوف خدا می‌شکافد! اینها مثالهایی است که برای مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشید!
عامل درک حقانیت دین،تفکر و تعقل ذکر شده است.
ومنهم من یستمعون الیک افانت تسمع الصم ولو کانوا لا یعقلون. گروهی از آنان، بسوی تو گوش فرامی‌دهند (؛ امّا گویی هیچ نمی‌شنوند و کرند)! آیا تو می‌توانی سخن خود را به گوش کران برسانی، هر چند نفهمند؟!
.. وانزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم ولعلهم یتفکرون.(از آنها بپرسید که) از دلایل روشن و کتب (پیامبران پیشین آگاهند!) و ما این ذکر (= قرآن)را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن سازی؛ و شاید اندیشه کنند!
ابزار شناسایی دشمن و زمینه پرهیز از آنان،تعقل و اندیشه می باشد.
یـایها الذین ءامنوا لا تتخذوابطانة من دونکم لا یالونکم خبالا ودوا ما عنتم قد بدت البغضاء من افوههم وماتخفی صدورهم اکبر قد بینا لکم الایـت ان کنتم تعقلون.ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید! آنها از هرگونه شرّ و فسادی در باره شما، کوتاهی نمی‌کنند. آنها دوست دارند شما در
رنج و زحمت باشید. (نشانه‌های) دشمنی از دهان (و کلام) شان آشکار شده؛ و آنچه در دلهایشان پنهان می‌دارند، از آن مهمتر است. ما آیات (و راه‌های پیشگیری از شرّ آنها) را برای شما بیان کردیم اگر اندیشه کنید!
راه رهایی از وسوسه‌ها و دامهای شیطان،تعقل و خردورزی ذکر شده است.
الم اعهد الیکم یـبنی ءادم ان لا تعبدوا الشیطـن انه لکم عدو مبین• وان اعبدونی هـذا صراط مستقیم• ولقد اضل منکم جبلا کثیرا افلم تکونوا تعقلون.آیا با شما عهد نکردم ای فرزندان آدم که
شیطان را نپرستید، که او برای شما دشمن آشکاری است؟! •و اینکه مرا بپرستید که راه مستقیم این است؟! •او گروه زیادی از شما را گمراه کرد، آیا اندیشه نکردید؟!
تفکر و خردورزی، مایه شناخت عقل و درایت
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می باشد.
او لم یتفکروا ما بصاحبهم من جنة ان هو الا نذیر مبین.آیا فکر نکردند که همنشین آنها(= پیامبر)هیچگونه (اثری از) جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایی به او می‌دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکاری است (که مردم را متوجه وظایفشان می‌سازد).
قل انما اعظکم بوحدة ان تقوموا لله مثنی وفردی ثم تتفکروا ما بصاحبکم من جنة ان هو الا نذیر لکم بین یدی
عذاب شدید.بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (=
محمّد ) هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر
عذاب شدید (الهی) است!»
تفکر و اندیشه، راهی برای شناخت
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله می باشد.
قل لا اقول لکم عندی خزائن الله ولا اعلم الغیب ولا اقول لکم انی ملک ان اتبع الا ما یوحی الی قل هل یستوی الاعمی والبصیر افلا تتفکرون.بگو: «من نمی‌گویم خزاین خدا نزد من است؛ و من، (جز آنچه خدا به من بیاموزد،) از
غیب آگاه نیستم! و به شما نمی‌گویم من فرشته‌ام؛ تنها از آنچه به من
وحی میشود پیروی می‌کنم.» بگو: «آیا نابینا و بینا مساویند؟! پس چرا نمی‌اندیشید؟!»
او لم یتفکروا ما بصاحبهم من جنة ان هو الا نذیر مبین.آیا فکر نکردند که همنشین آنها
پیامبر هیچگونه (اثری از) جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایی به او می‌دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکاری است (که مردم را متوجه وظایفشان می‌سازد).
قل لو شاء الله ما تلوته علیکم ولا ادرکم به فقد لبثت فیکم عمرا من قبله افلا تعقلون.بگو: «اگر خدا می‌خواست، من این
آیات را بر شما نمی‌خواندم؛ و خداوند از آن آگاهتان نمی‌کرد؛ چه اینکه مدّتها پیش از این، در میان شما زندگی نمودم؛ (و هرگز آیه‌ای نیاوردم؛) آیا نمی‌فهمید؟!»
قل انما اعظکم بوحدة ان تقوموا لله مثنی وفردی ثم تتفکروا ما بصاحبکم من جنة ان هو الا نذیر لکم بین یدی
عذاب شدید.بگو: «شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای
خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (= محمّد) هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر عذاب شدید (الهی) است!»
تفکر، عامل عبرت گرفتن از فرجام اقوام پیشین می باشد.
قد خلت من قبلکم سنن فسیروا فی الارض فانظروا کیف کان عـقبة المکذبین.پیش از شما، سنّت‌هایی وجود داشت؛ (و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهایی داشتند؛ که شما نیز، همانند آن را دارید.) پس در روی زمین، گردش کنید و ببینید سرانجام تکذیب‌کنندگان (
آیات خدا ) چگونه بود؟! («نظر»، گرداندن
چشم و
بصیرت برای درک شیء و دیدن آن است.)
.روى این جهت
قرآن مجید به
مسلمانان دستور مى دهد: ((بروید در روى زمین بگردید و در آثار پیشینیان و ملتهاى گذشته و زمامداران و فراعنه گردنکش و جبار دقت کنید، و بنگرید پایان کار آنها که
کافر شدند، و پیامبران
خدا را تکذیب کردند و بنیان
ظلم و
فساد را در زمین گذاردند، چگونه بود، و سرانجام کار آنها به کجا رسید))؟ (فسیروا فى الارض فانظروا کیف کان عاقبة المکذبین ).
آثار گذشتگان،حوادث پند دهنده اى براى آیندگان است و مردم مى توانند با بهره بردارى از آنها از مسیر حیات و زندگى صحیح آگاه شوند.
الم یروا کم اهلکنا من قبلهم من قرن مکنـهم فی الارض ما لم نمکن لکم وارسلنا السماء علیهم مدرارا وجعلنا الانهـر تجری من تحتهم فاهلکنـهم بذنوبهم وانشانا من بعدهم قرنـا ءاخرین. آیا ندیدند چقدر از اقوام پیشین را هلاک کردیم؟! اقوامی که (از شما نیرومندتر بودند؛ و) قدرتهایی به آنها داده بودیم که به شما ندادیم؛ بارانهای پی‌درپی برای آنها فرستادیم؛ و از زیر (آبادیهای) آنها، نهرها را جاری ساختیم؛ (اما هنگامی که سرکشی و طغیان کردند،) آنان را بخاطر گناهانشان نابود کردیم؛ و جمعیت دیگری بعد از آنان پدید آوردیم.
ولقد استهزئ برسل من قبلک فحاق بالذین سخروا منهم ما کانوا به یستهزءون• قل سیروا فی الارض ثم انظروا کیف کان عـقبة المکذبین.و کسانی که
کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند، اهل دوزخند. •ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! نعمتی را که خدا به شما بخشید، به یاد آورید؛ آن زمان که جمعی (از دشمنان)، قصد داشتند دست به سوی شما دراز کنند (و شما را از میان بردارند)، اما خدا دست آنها را از شما باز داشت! از خدا بپرهیزید! و مؤمنان باید تنها بر خدا
توکّل کنند!
ولا تقعدوا بکل صرط توعدون وتصدون عن سبیل الله من ءامن به وتبغونها عوجـا واذکروا اذ کنتم قلیلا فکثرکم وانظروا کیف کان عـقبة المفسدین.و بر سر هر راه ننشینید که (مردم با ایمان را)
تهدید کنید و
مؤمنان را از راه خدا باز دارید، و با (القای شبهات،) آن را کج و معوج نشان دهید! و به خاطر بیاورید زمانی را که اندک بودید، و او شما را فزونی داد! و بنگرید سرانجام مفسدان چگونه بود!
ثم بعثنا من بعدهم موسی بـایـتنا الی فرعون وملاه فظـلموا بها فانظر کیف کان عـقبة المفسدین.سپس بدنبال آنها (= پیامبران پیشین)
موسی را با آیات خویش به سوی
فرعون و اطرافیان او فرستادیم؛ اما آنها (با عدم پذیرش)، به آن (
آیات )
ظلم کردند. ببین عاقبت مفسدان چگونه بود!
فکذبوه فنجینـه ومن معه فی الفلک وجعلنـهم خلـئف واغرقنا الذین کذبوا بـایـتنا فانظر کیف کان عـقبة المنذرین.امّا آنها او را تکذیب کردند! و ما، او و کسانی را که با او در کشتی بودند، نجات دادیم؛ و آنان را جانشین (و
وارث کافران ) قرار دادیم؛ و کسانی را که آیات ما را تکذیب کردند، غرق نمودیم! پس ببین عاقبت کار کسانی که
انذار شدند (و به انذار الهی اهمیّت ندادند)، چگونه بود!
وما ارسلنا من قبلک الا رجالا نوحی الیهم من اهل القری افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم ولدار الاخرة خیر للذین اتقوا افلا تعقلون.و ما نفرستادیم پیش از تو، جز مردانی از اهل آبادیها که به آنها وحی می‌کردیم! آیا (مخالفان دعوت تو،) در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چه شد؟! و سرای
آخرت برای
پرهیزکاران بهتر است! آیا فکر نمی‌کنید؟!
ولقد بعثنا فی کل امة رسولا ان اعبدوا الله واجتنبوا الطـغوت فمنهم من هدی الله ومنهم من حقت علیه الضلــلة فسیروا فی الارض فانظروا کیف کان عـقبة المکذبین.ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که: «خدای یکتا را بپرستید؛ و از
طاغوت اجتناب کنید!» خداوند گروهی را هدایت کرد؛ و گروهی
ضلالت و گمراهی دامانشان را گرفت؛ پس در روی زمین بگردید و ببینید عاقبت تکذیب‌کنندگان چگونه بود!
افلم یهد لهم کم اهلکنا قبلهم من القرون یمشون فی مسـکنهم ان فی ذلک لایـت لاولی النهی.آیا برای هدایت آنان کافی نیست که بسیاری از نسلهای پیشین را (که طغیان و
فساد کردند) هلاک نمودیم، و اینها در مسکنهای (ویران شده) آنان راه می‌روند! مسلّماً در این امر، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.
وان یکذبوک فقد کذبت قبلهم قوم نوح وعاد وثمود• وقوم ابرهیم وقوم لوط• واصحـب مدین وکذب موسی فاملیت للکـفرین ثم اخذتهم فکیف کان نکیر• فکاین من قریة اهلکنـها وهی ظالمة فهی خاویة علی عروشها وبئر معطـلة وقصر مشید• افلم یسیروا فی الارض فتکون لهم قلوب یعقلون بها او ءاذان یسمعون بها فانها لا تعمی الابصـر ولـکن تعمی القلوب التی فی الصدور.اگر تو را تکذیب کنند، (امر تازه‌ای نیست؛) پیش از آنها قوم
نوح و
عاد و
ثمود (پیامبرانشان را) تکذیب کردند. •و همچنین قوم
ابراهیم و
قوم لوط ؛•و اصحاب مدین (
قوم شعیب )؛ و نیز موسی (از سوی فرعونیان) تکذیب شد؛ امّا من به
کافران مهلت دادم، سپس آنها را مجازات کردم. دیدی چگونه (عمل آنها را) انکار نمودم (و چگونه به آنان پاسخ گفتم)؟! •چه بسیار شهرها و آبادیهایی که آنها را نابود و هلاک کردیم در حالی که (مردمش) ستمگر بودند، بگونه‌ای که بر سقفهای خود فروریخت! (نخست سقفها ویران گشت؛ و بعد دیوارها بر روی سقفها!) و چه بسیار چاه پر آب که بی‌صاحب ماند؛ و چه بسیار قصرهای محکم و مرتفع! •آیا آنان در زمین سیر نکردند، تا دلهایی داشته باشند که حقیقت را با آن درک کنند؛ یا گوشهای شنوایی که با آن (ندای حق را) بشنوند؟! چرا که چشمهای ظاهر نابینا نمی‌شود، بلکه دلهایی که در سینه‌هاست کور میشود.
وجحدوا بها واستیقنتها انفسهم ظـلمـا وعلوا فانظر کیف کان عـقبة المفسدین.و آن را از روی ظلم و سرکشی انکار کردند، در حالی که در دل به آن یقین داشتند! پس بنگر سرانجام
تبهکاران (و مفسدان) چگونه بود!
فانظر کیف کان عـقبة مکرهم انا دمرنـهم وقومهم اجمعین.بنگر عاقبت توطئه آنها چه شد، که ما آنها و قومشان همگی را نابود کردیم؛
قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عـقبة المجرمین.بگو: «در روی زمین سیر کنید و ببینید عاقبت کار
مجرمان به کجا رسید!»
فاخذنـه وجنوده فنبذنـهم فی الیم فانظر کیف کان عـقبة الظــلمین.ما نیز او و لشکریانش را گرفتیم و به دریا افکندیم؛ اکنون بنگر پایان کار ظالمان چگونه بود!
او لم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم کانوا اشد منهم قوة واثاروا الارض وعمروها اکثر مما عمروها وجاءتهم رسلهم بالبینـت فما کان الله لیظلمهم ولـکن کانوا انفسهم یظلمون. آیا در
زمین گردش نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که قبل از آنان بودند چگونه بود؟! آنها نیرومندتر از اینان بودند، و زمین را (برای
زراعت و آبادی) بیش از اینان دگرگون ساختند و آباد کردند، و پیامبرانشان با دلایل روشن به سراغشان آمدند (امّا آنها انکار کردند و
کیفر خود را دیدند)؛ خداوند هرگز به آنان ستم نکرد، آنها به خودشان ستم می‌کردند!
قل سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل کان اکثرهم مشرکین.بگو: «در زمین سیر کنید و بنگرید عاقبت کسانی که قبل از شما بودند چگونه بود؟ بیشتر آنها
مشرک بودند!
او لم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم وکانوا اشد منهم قوة وما کان الله لیعجزه من شیء فی السمـوت ولا فی الارض انه کان علیمـا قدیرا.آیا آنان در
زمین نگشتند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چگونه بود؟! همانها که از اینان قویتر (و نیرومندتر) بودند؛ نه چیزی در آسمانها و نه چیزی در زمین از حوزه قدرت او بیرون نخواهد رفت؛ او دانا و تواناست!
الم یروا کم اهلکنا قبلهم من القرون انهم الیهم لا یرجعون.آیا ندیدند چقدر از اقوام پیش از آنان را (بخاطر گناهانشان) هلاک کردیم، آنها هرگز به سوی ایشان بازنمی‌گردند (و زنده نمی‌شوند)!
فانظر کیف کان عـقبة المنذرین.ولی بنگر عاقبت انذارشوندگان چگونه بود!
ثم دمرنا الاخرین• وانکم لتمرون علیهم مصبحین• وبالیل افلا تعقلون.سپس بقیه را نابود کردیم! •و شما پیوسته صبحگاهان از کنار (ویرانه‌های شهرهای) آنها می‌گذرید... •و (همچنین) شبانگاه؛ آیا نمی‌اندیشید؟!
او لم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین کانوا من قبلهم کانوا هم اشد منهم قوة وءاثارا فی الارض فاخذهم الله بذنوبهم وما کان لهم من الله من واق.آیا آنها روی زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنان بودند چگونه بود؟! آنها در قدرت و ایجاد آثار مهمّ در زمین از اینها برتر بودند؛ ولی خداوند ایشان را به گناهانشان گرفت، و در برابر
عذاب او مدافعی نداشتند!
افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم کانوا اکثر منهم واشد قوة وءاثارا فی الارض فما اغنی عنهم ما کانوا یکسبون.آیا روی زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که پیش از آنها بودند چه شد؟! همانها که نفراتشان از اینها بیشتر، و نیرو و آثارشان در زمین فزونتر بود؛ امّا هرگز آنچه را به دست می‌آوردند نتوانست آنها را بی‌نیاز سازد (و عذاب الهی را از آنان دور کند)!
افلم یسیروا فی الارض فینظروا کیف کان عـقبة الذین من قبلهم دمر الله علیهم وللکـفرین امثــلها.آیا در زمین سیر نکردند تا ببینند عاقبت کسانی که قبل از آنان بودند چگونه بود؟!
خداوند آنها را هلاک کرد؛ و برای
کافران امثال این مجازاتها خواهد بود!
الم تر کیف فعل ربک بعاد• ارم ذات العماد• التی لم یخلق مثلها فی البلـد• وثمود الذین جابوا الصخر بالواد• وفرعون ذی الاوتاد• الذین طغوا فی البلـد• فاکثروا فیها الفساد• فصب علیهم ربک سوط عذاب.آیا ندیدی پروردگارت با قوم «
عاد » چه کرد؟! •و با آن شهر «اِرَم» باعظمت، •همان شهری که مانندش در شهرها آفریده نشده بود! •و قوم «ثمود» که صخره‌های عظیم را از (کنار) درّه می‌بریدند (و از آن
خانه و
کاخ می‌ساختند)! •و فرعونی که قدرتمند و شکنجه‌گر بود، •همان اقوامی که در شهرها طغیان کردند، •و فساد فراوان در آنها به بار آوردند؛ •به همین سبب خداوند تازیانه
عذاب را بر آنان فرو ریخت!
الم تر کیف فعل ربک باصحـب الفیل• الم یجعل کیدهم فی تضلیل• وارسل علیهم طیرا ابابیل• ترمیهم بحجارة من سجیل• فجعلهم کعصف ماکول. آیا ندیدی پروردگارت با فیل سواران (=
لشکر ابرهه که برای نابودی
کعبه آمده بودند) چه کرد؟! •آیا نقشه آنها را در
ضلالت و تباهی قرار نداد؟! •و بر سر آنها پرندگانی را گروه گروه فرستاد، •که با سنگهای کوچکی آنان را هدف قرارمی‌دادند؛ •سرانجام آنها را همچون کاه خورده‌شده (و متلاشی) قرار داد!
تفکر و مطالعه در
آتش و حکمت آن، زمینه عبرت آموزی می باشد.
افرءیتم النار التی تورون• ءانتم انشاتم شجرتها‌ام نحن المنشـون• نحن جعلنـها تذکرة ومتـعـا للمقوین.آیا درباره آتشی که می‌افروزید فکر کرده‌اید؟! •آیا شما درخت آن را آفریده‌اید یا ما آفریده‌ایم؟! •ما آن را وسیله یادآوری (برای همگان) و وسیله زندگی برای مسافران قرار داده‌ایم!
تفکر و تعقل، زمینه ساز عمل کردن تلاوت کنندگان
کتاب آسمانی به گفتار خود می باشد.
اتامرون الناس بالبر وتنسون انفسکم وانتم تتلون الکتـب افلا تعقلون.آیا مردم را به نیکی (و
ایمان به پیامبری که صفات او آشکارا در
تورات آمده) دعوت می‌کنید، اما خودتان را فراموش می‌نمایید؛ با اینکه شما کتاب (آسمانی) را می‌خوانید! آیا نمی‌اندیشید؟!
تفکر و اندیشه، راهی برای شناخت معاد قرار داده شده است.
الذین یذکرون الله قیـمـا وقعودا وعلی جنوبهم ویتفکرون فی خلق السمـوت والارض ربنا ما خلقت هـذا بـطلا سبحـنک فقنا عذاب النار• ربنا انک من تدخل النار فقد اخزیته وما للظــلمین من انصار• ربنا وءاتنا ما وعدتنا علی رسلک ولا تخزنا یوم القیـمة انک لا تخلف المیعاد.همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از
عذاب آتش ، نگاه دار! •پروردگارا! هر که را تو (بخاطر اعمالش،) به آتش افکنی، او را خوار و رسوا ساخته‌ای! و برای افراد ستمگر، هیچ یاوری نیست! •پروردگارا! آنچه را به وسیله پیامبرانت به ما وعده فرمودی، به ما عطا کن! و ما را در
روز رستاخیز ، رسوا مگردان! زیرا تو هیچ‌گاه از وعده خود، تخلف نمی‌کنی.
ویقول الانسـن اءذا ما مت لسوف اخرج حیـا• او لا یذکر الانسـن انا خلقنـه من قبل ولم یک شیــا.انسان می‌گوید: «آیا پس از مردن، زنده (از
قبر ) بیرون خواهم آمد؟!» •آیا انسان به خاطر نمی‌آورد که ما پیش از این او را آفریدیم در حالی که چیزی نبود؟!
او لم یروا کیف یبدئ الله الخلق ثم یعیده ان ذلک علی الله یسیر• قل سیروا فی الارض فانظروا کیف بدا الخلق ثم الله ینشئ النشاة الاخرة ان الله علی کل شیء قدیر.آیا آنان ندیدند چگونه
خداوند آفرینش را آغاز میکند، سپس بازمی‌گرداند؟! این کار برای
خدا آسان است! •بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین‌گونه) جهان
آخرت را ایجاد میکند؛ یقیناً خدا بر هر چیز توانا است!
او لم یتفکروا فی انفسهم ما خلق الله السمـوت والارض وما بینهما الا بالحق واجل مسمی وان کثیرا من الناس بلقای ربهم لکـفرون.آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و
زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (
رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!
وضرب لنا مثلا ونسی خلقه قال من یحی العظـم وهی رمیم• قل یحییها الذی انشاها اول مرة وهو بکل خلق علیم.و برای ما مثالی زد و آفرینش خود را فراموش کرد و گفت: «چه کسی این استخوانها را زنده میکند در حالی که پوسیده است؟!» •بگو: «همان کسی آن را زنده میکند که نخستین بار آن را آفرید؛ و او به هر مخلوقی داناست!
فلینظر الانسـن مم خلق• خلق من ماء دافق• انه علی رجعه لقادر• یوم تبلی السرائر. انسان باید بنگرد که از چه چیز آفریده شده است! •از یک آب جهنده آفریده شده است، •مسلّماً او (= خدائی که انسان را از چنین چیز پستی آفرید) می‌تواند او را بازگرداند! •در آن روز که اسرار نهان (
انسان ) آشکار میشود.
تفکر و
تعقل ، مانع از احتجاجات بی جا و ناصحیح می گردد.
یـاهل الکتـب لم تحاجون فی ابرهیم وما انزلت التورة والانجیل الا من بعده افلاتعقلون.ای اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم، گفتگو و نزاع می‌کنید (و هر کدام، او را پیرو آیین خودتان معرفی می‌نمایید)؟! در حالی که تورات و انجیل، بعد از او نازل شده است! آیا
اندیشه نمی‌کنید؟!
اندیشه و تفکر،مایه نجات انسان از
عذاب جهنم می باشد.
وقالوا لو کنا نسمع او نعقل ما کنا فی اصحـب السعیر.و می‌گویند: «اگر ما گوش شنوا داشتیم یا تعقّل می‌کردیم، در میان
دوزخیان نبودیم!»
. معناى آیه این است که : دوزخیان در پاسخ
فرشتگان مى گویند: اگر ما در دنیا رسولان را در نصایح و مواعظشان اطاعت کرده بودیم ، و یا حجت
حق آنان را تعقل مى کردیم ، امروز در زمره
اهل جهنم نبودیم ، و همانند ایشان در
آتش جاودانه ،
معذب نمى شدیم .
به کارگیری
عقل ، زمینه راهیابی انسان به
توحید و
معارف صحیح الهی می باشد.
افلا یرون الا یرجع الیهم قولا ولا یملک لهم ضرا ولا نفعـا.آیا نمی‌بینند که (این گوساله) هیچ پاسخی به آنان نمی‌دهد، و مالک هیچ گونه سود و زیانی برای آنها نیست؟!
قال افتعبدون من دون الله ما لا ینفعکم شیــا ولا یضرکم• اف لکم ولما تعبدون من دون الله افلا تعقلون.(ابراهیم) گفت: «آیا جز خدا چیزی را می‌پرستید که نه کمترین سودی برای شما دارد، و نه زیانی به شما می‌رساند! (نه امیدی به سودشان دارید، و نه ترسی از زیانشان!) •اف بر شما و بر آنچه جز
خدا می‌پرستید! آیا اندیشه نمی‌کنید (و عقل ندارید)؟!
الم تر ان الله یسجد له من فی السمـوت ومن فی الارض والشمس والقمر والنجوم والجبال والشجر والدواب وکثیر من الناس وکثیر حق علیه العذاب ومن یهن الله فما له من مکرم ان الله یفعل ما یشاء.آیا ندیدی که تمام کسانی که در آسمانها و کسانی که در زمینند برای
خدا سجده می‌کنند؟! و (همچنین)
خورشید و
ماه و
ستارگان و کوه‌ها و درختان و جنبندگان، و بسیاری از مردم! امّا بسیاری (ابا دارند، و) فرمان
عذاب درباره آنان حتمی است؛ و هر کس را خدا خوار کند، کسی او را گرامی نخواهد داشت! خداوند هر کار را بخواهد (و صلاح بداند) انجام می‌دهد!
الم تر الی ربک کیف مد الظـل ولو شاء لجعله ساکنـا ثم جعلنا الشمس علیه دلیلا.آیا ندیدی چگونه پروردگارت سایه را گسترده ساخت؟! و اگر می‌خواست آن را ساکن قرار می‌داد؛ سپس خورشید را بر وجود آن دلیل قرار دادیم!
ضرب لکم مثلا من انفسکم هل لکم من ما ملکت‌ایمـنکم من شرکاء فی ما رزقنـکم فانتم فیه سواء تخافونهم کخیفتکم انفسکم کذلک نفصل الایـت لقوم یعقلون.خداوند مثالی از خودتان، برای شما زده است: آیا (اگر مملوک و برده‌ای داشته باشید)، این برده‌های شما هرگز در روزیهایی که به شما داده‌ایم
شریک شما می‌باشند؛ آنچنان که هر دو مساوی بوده و از تصرّف مستقل و بدون اجازه آنان بیم داشته باشید، آن گونه که در مورد شرکای آزاد خود بیم دارید؟! اینچنین آیات خود را برای کسانی که تعقّل می‌کنند شرح می‌دهیم.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تفکر»
