• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جعده بنت اشعث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جعده‌ بنت‌ أشعث‌، همسر امام‌ حسن‌ مجتبی‌ علیه‌السلام‌ است، که‌ ایشان‌ را مسموم‌ کرد و به‌ شهادت‌ رساند.




بنا بر نقل‌ ابوالفرج‌ اصفهانی‌ نام‌های‌ سکینه‌، عایشه‌ و شَعْثاء نیز برای‌ او گزارش‌ شده‌ اما وی‌ نامصحیح‌ او را جعده‌ دانسته‌ است‌.



از تاریخولادت‌ و وفات‌ او اطلاعی‌ در منابع‌ نیامده‌ است‌.



پدرش‌، أشْعَث‌ بن قَیس‌ کِنْدی‌ (متوفی‌ ۴۰ یا ۴۱)، از مشاهیر نخستین‌ دهه‌های‌ صدر اسلام‌ و مادرش‌، اُمّ فَرْوَه‌، خواهر ابوبکر بود.
[۲] ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۸، ص۱۸۱.


۳.۱ - آزاد شدن اشعث بدست ابوبکر


هنگام‌ اسیرشدن‌ أشعث‌ در واقعه رِدَّه‌ در سال‌ یازدهم‌ هجرت‌، ابوبکر او را آزاد کرد و خواهر خود را به‌ ازدواج‌ او در آورد.
[۳] محمد بن عمر واقدی‌، کتاب‌ الرِدَة، ج۱، ص۳۱۹، چاپ‌ محمود عبداللّه‌ ابوالخیر، عمان‌.
[۴] طبری‌، تاریخ‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۳۳۹.




به‌ نوشته بلاذری
[۵] احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۲، ص۳۶۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
، جعده‌ با نیرنگپدرش‌ به‌ ازدواج امام‌ حسن‌ مجتبی‌ علیه‌السلام‌ در آمد.
گزارشابن‌عساکر از این‌ ماجرا، می‌رساند که‌ او زنی‌ زیبا بوده‌ است‌.
[۶] احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۹، ص۱۳۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.




در منابع‌، فرزندی‌ از جعده‌ برای‌ امام‌ حسن‌ گزارش‌ نشده‌ است‌.



عموم‌ منابع‌ از نقش‌ جعده‌ در به‌ شهادت‌ رساندن‌ امام‌ حسن‌ یاد کرده‌اند.
[۸] ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب‌ فی‌ معرفة الاصحاب‌، ج۱، ص۳۸۹، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، (قاهره‌) ۱۳۸۰/۱۹۶۰.

در بیش‌تر منابعشیعی‌ آمده‌ است‌ که‌ معاویه‌ با وعده مالِ بسیار و ازدواج‌ با یزید، جعده‌ را تطمیع‌ کرد تا شوهرش‌، امام‌ حسن‌، را زهر دهد و او نیز چنین‌ کرد و بر اثر آن‌ امام‌ به‌ شهادت‌ رسید
[۱۲] علی‌ بن عیسی‌ اربلی‌، کشف‌ الغمة فی‌ معرفة الائمة، ج۲، ص۱۳۸ـ۱۳۹، بیروت‌ ۱۴۰۵/۱۹۸۵.

به‌ گزارش‌ طبرِسی‌ ، معاویه‌ زهر را برای‌ جعده‌ فرستاده‌ بوده‌ است‌.

۶.۱ - ناکامی جعده در ازدواج با یزید


پس‌ از کارگرافتادن‌ زهر، معاویه‌ به‌ وعده مالی‌ که‌ به‌ جعده‌ داده‌ بود وفا کرد، ولی‌ به‌ ازدواج او با یزید رضایت‌ نداد و به‌ او گفت‌ که‌ می‌ترسد فرزندش‌، یزید، را نیز مانند حسن‌ بن علی‌ به‌ قتل‌ برساند.
[۱۵] مسعودی‌، مروج‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۱۸۲.

بنا به‌ نقل‌ بعضی‌ از منابع‌، سم‌ دادن‌ جعده‌ به‌ امام‌ حسن‌ علیه‌السلام‌، به‌ تحریک‌ و دستور یزید بن معاویه‌ بوده‌ است‌.



جعده‌ پس‌ از زهر دادن‌ به‌ امام‌ حسن‌ علیه‌السلام‌، مورد لعن‌ و نفرین‌ حضرت‌ قرار گرفت‌.



شاعر شیعی‌، قیس‌ بن عمرو بن مالک‌، معروف‌ به‌ نجاشی‌ (متوفی‌ ح ۴۰)، در نکوهش‌ جعده‌ قصیده‌ای‌ سروده‌ است‌.
[۲۰] مسعودی‌، مروج‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۱۸۲.
[۲۱] یوسف‌ بن عبدالرحمان‌ مزّی‌، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال‌، ج۶، ص۲۵۳، چاپ‌ بشار عوّاد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲.




به‌ گزارش‌ سَخاوی
[۲۲] محمد بن عبدالرحمان‌ سخاوی‌، التحفة اللطیفة فی‌ تاریخ‌ المدینة الشریفة، ج۱، ص۲۸۳، بیروت‌ ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
به‌ نقل‌ از ابن‌عبدالبرّ، جعده‌ به‌ سببکینه‌ای‌ که‌ به‌ امام‌ حسن‌ داشت‌، او را مسموم‌ کرد و این‌ دشمنی‌ با خاندانعلی‌ علیه‌السلام‌ در میان‌ خانواده‌اش‌ نیز وجود داشت‌، چنانکه‌ در روایتی‌ از امام‌ صادق‌ علیه‌السلام‌ به‌ آن‌ اشاره‌ شده‌ است‌.



جعده‌ پس‌ از امام‌ حسن‌ مجتبی‌ علیه‌السلام‌ دو بار ازدواج‌ کرد.

۱۰.۱ - یعقوب‌ بن طلحه بن عبیداللّه‌


نخست‌ با یعقوببن طلحه بن عبیداللّه‌
[۲۴] احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۹، ص۱۳۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
که‌ برای‌ او سه‌ پسر به‌ نام‌‌های‌ اسماعیل‌، اسحاق‌ و ابوبکر به‌دنیا آورد، اسماعیل‌ و اسحاق‌ به‌ هنگام‌ حیاتپدر از دنیا رفتند.
[۲۵] ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۵، ص۱۲۳.


۱۰.۲ - عباس‌ بن عبداللّه‌ بن عباس


دومین‌ بار پس‌ از کشته‌ شدن‌ یعقوب‌ بن طلحه‌ (متوفی‌ ۶۳) در واقعه حَرّه‌
[۲۶] ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۳، قسم‌ ۱، ص۱۵۲.
، با عباسبن عبداللّه بن عباس (فرزند ارشد ابن‌ عباس مشهور) ازدواج‌ کرد و برای‌ او پسری‌ به‌ نام‌ محمد و دختری‌ به‌ نام‌ قَریبه به‌ دنیا آورد که‌ از این‌ دو نیز نسلی‌ باقی‌ نماند.
[۲۷] ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۵، ص۲۳۱.

در گزارش‌ها آمده‌ که‌ قریشیان‌ به‌ هنگام‌ مشاجره‌ با فرزندان‌ جعده‌، آنان‌ را «بَنی‌ مُسِمَّةِ الازْواج‌» (فرزندان‌ زنی‌ که‌ همسرانش‌ را مسموم‌ می‌کند) خطاب‌ می‌کردند.




(۱) ابن‌ ابی‌الحدید، شرح‌ نهج‌البلاغة، چاپ‌ محمدابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌ ۱۳۸۵ـ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.
(۲) ابن‌ سعد، طبقات (لیدن‌).
(۳) ابن ‌شهر آشوب‌، مناقب‌ آل‌ ابی‌طالب، نجف‌ ۱۹۵۶.
(۴) ابن‌ عبدالبرّ، الاستیعاب‌ فی‌ معرفة الاصحاب‌، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، (قاهره‌) ۱۳۸۰/۱۹۶۰ .
(۵) ابن‌ عساکر، تاریخ‌ مدینة دمشق‌، چاپ‌ علی‌ شیری‌، بیروت‌ ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۶) ابن‌ کثیر، البدایة و النهایة، چاپ‌ علی‌ شیری‌، بیروت‌ ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
(۷) ابوالفرج‌ اصفهانی‌، مقاتل‌ الطّالبیین‌، چاپ‌ کاظم‌ مظفر، نجف‌ ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۰۵.
(۸) علی‌ بن عیسی‌ اربلی‌، کشف‌ الغمة فی‌ معرفة الائمة، بیروت‌ ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
(۹) احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
(۱۰) محمد بن عبدالرحمان‌ سخاوی‌، التحفة اللطیفة فی‌ تاریخ‌ المدینة الشریفة، بیروت‌ ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
(۱۱) احمد بن علی‌ طبرسی‌، الاحتجاج، چاپ‌ محمدباقر موسوی‌ خرسان‌، نجف‌ ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ‌ افست‌ قم‌.
(۱۲) طبری‌، تاریخ‌ (بیروت‌).
(۱۳) سعید بن هبةاللّه‌ قطب‌ راوندی‌، الخرائج‌ و الجرائح‌، قم‌ ۱۴۰۹.
(۱۴) کلینی‌، کافی.
(۱۵) یوسف‌ بن عبدالرحمان‌ مزّی‌، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال‌، چاپ‌ بشار عوّاد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۱۶) مسعودی‌، مروج‌ (بیروت‌).
(۱۷) محمد بن محمد مفید، الارشاد فی‌ معرفة حجج‌ اللّه‌ علی‌العباد، قم‌ ۱۴۱۳.
(۱۸) محمد بن عمر واقدی‌، کتاب‌ الرِدَة، چاپ‌ محمود عبداللّه‌ ابوالخیر، عمان‌.


 
۱. ابوالفرج‌ اصفهانی‌، مقاتل‌ الطّالبیین‌، ج۱، ص۳۱، چاپ‌ کاظم‌ مظفر، نجف‌ ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۰۵.    
۲. ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۸، ص۱۸۱.
۳. محمد بن عمر واقدی‌، کتاب‌ الرِدَة، ج۱، ص۳۱۹، چاپ‌ محمود عبداللّه‌ ابوالخیر، عمان‌.
۴. طبری‌، تاریخ‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۳۳۹.
۵. احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۲، ص۳۶۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
۶. احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۹، ص۱۳۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
۷. ابوالفرج‌ اصفهانی‌، مقاتل‌ الطّالبیین‌، ج۱، ص۳۱، چاپ‌ کاظم‌ مظفر، نجف‌ ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۰۵.    
۸. ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب‌ فی‌ معرفة الاصحاب‌، ج۱، ص۳۸۹، چاپ‌ علی‌ محمد بجاوی‌، (قاهره‌) ۱۳۸۰/۱۹۶۰.
۹. ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۸، ص۴۷، چاپ‌ علی‌ شیری‌، بیروت‌ ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
۱۰. محمد بن محمدمفید، الارشاد فی‌ معرفة حجج‌ اللّه‌ علی‌العباد، ج۲، ص۱۶، قم‌ ۱۴۱۳.    
۱۱. ابن‌شهر آشوب‌، مناقب‌ آل‌ ابی‌طالب، ج۳، ص۲۰۲، نجف‌ ۱۹۵۶.    
۱۲. علی‌ بن عیسی‌ اربلی‌، کشف‌ الغمة فی‌ معرفة الائمة، ج۲، ص۱۳۸ـ۱۳۹، بیروت‌ ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
۱۳. احمد بن علی‌ طبرسی‌، الاحتجاج، ج۲، ص۱۳، چاپ‌ محمدباقر موسوی‌ خرسان‌، نجف‌ ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ‌ افست‌ قم‌.    
۱۴. ابوالفرج‌ اصفهانی‌، مقاتل‌ الطّالبیین‌، ج۱، ص۴۸، چاپ‌ کاظم‌ مظفر، نجف‌ ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۰۵.    
۱۵. مسعودی‌، مروج‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۱۸۲.
۱۶. احمد بن علی‌ طبرسی‌، الاحتجاج، ج۲، ص۱۳، چاپ‌ محمدباقر موسوی‌ خرسان‌، نجف‌ ۱۳۸۶/۱۹۶۶، چاپ‌ افست‌ قم‌.    
۱۷. ابن‌ابی‌الحدید، شرح‌ نهج‌البلاغة، ج۱۶، ص۱۱، چاپ‌ محمدابوالفضل‌ ابراهیم‌، قاهره‌ ۱۳۸۵۱۳۸۷/ ۱۹۶۵۱۹۶۷، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.    
۱۸. ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ج۸، ص۴۷، چاپ‌ علی‌ شیری‌، بیروت‌ ۱۴۰۸/۱۹۸۸.    
۱۹. سعید بن هبة اللّه‌ قطب‌ راوندی‌، الخرائج‌ و الجرائح‌، ج۱، ص۲۴۲، قم‌ ۱۴۰۹.    
۲۰. مسعودی‌، مروج‌ (بیروت‌)، ج۳، ص۱۸۲.
۲۱. یوسف‌ بن عبدالرحمان‌ مزّی‌، تهذیب‌ الکمال‌ فی‌ اسماء الرجال‌، ج۶، ص۲۵۳، چاپ‌ بشار عوّاد معروف‌، بیروت‌ ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۲۲. محمد بن عبدالرحمان‌ سخاوی‌، التحفة اللطیفة فی‌ تاریخ‌ المدینة الشریفة، ج۱، ص۲۸۳، بیروت‌ ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
۲۳. کلینی‌، الکافی، ج۸، ص۱۶۷.    
۲۴. احمد بن یحیی‌ بلاذری‌، انساب‌ الاشراف‌، ج۹، ص۱۳۹، چاپ‌ محمود فردوس‌العظم‌، دمشق‌ ۱۹۹۶ـ۲۰۰۰.
۲۵. ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۵، ص۱۲۳.
۲۶. ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۳، قسم‌ ۱، ص۱۵۲.
۲۷. ابن‌سعد، طبقات (لیدن‌)، ج۵، ص۲۳۱.
۲۸. ابوالفرج‌ اصفهانی‌، مقاتل‌ الطّالبیین‌، ج۱، ص۴۸، چاپ‌ کاظم‌ مظفر، نجف‌ ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۰۵.    
۲۹. محمد بن محمدمفید، الارشاد فی‌ معرفة حجج‌ اللّه‌ علی‌العباد، ج۲، ص۱۶، قم‌ ۱۴۱۳.    




دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جعده بنت اشعث»، شماره۴۶۹۲.    




جعبه ابزار