حکم فسخ
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
به برهم زدن
قرار داد یا عقد
فَسخ گفته می شود.
فسخ در لغت در معانی
نقض ، انداختن، فراموش کردن، جدا کردن و جز آن به کار رفته است؛
لیکن در اصطلاح
فقه ، مراد از آن بر هم زدن عقد است.
تفاوت فسخ با
انفساخ آن است که انفساخ عبارت است از به هم خوردن عقد به سببی از اسباب که فسخ از آن جمله است. بنابر این، فسخ از اسباب انفساخ (انحلال عقد) است.
از احکام آن در باب هایی چون
تجارت و
نکاح سخن گفته اند.
اصل در
عقود ، لزوم و عدم جواز فسخ آن ها است، جز عقودی که به دلیل خاص از این اصل خارج شده اند و جایز می باشند؛ لیکن گاهی فسخ به سببی از اسباب بر
عقود لازم نیز عارض می شود.
سبب های فسخ عبارتند از : اراده دو طرف عقد،
خیار ، جواز عقد، وجود برخی عیوب در
نکاح .
عقد با اراده و رضایت دو طرف به فسخ آن قابل فسخ است که از آن به
اقاله تعبیر می شود.
مهم ترین و رایج ترین سبب فسخ عقود لازم،
خیار فسخ عقد است که یا به سبب شرط آن در ضمن عقد ثابت می شود و از آن به
خیار شرط تعبیر می گردد و یا به سبب زیانی که از ناحیه عقد متوجه یکی از دو طرف آن می شود، مانند
خیار تأخیر ،
خیار مایفسد من یومه و
خیار غبن و یا به سببی دیگر، از قبیل
خیار مجلس و
خیار حیوان .
از اسباب فسخ، جواز عقد و عدم لزوم آن است، مانند
عاریه ،
ودیعه ،
مضاربه و
وکالت . طبیعت این نوع عقود، فسخ پذیری است و هر یک از دو طرف عقد هر زمان که بخواهد می تواند آن را برهم زند (
عقد جایز ).
تمامیت و لزوم عقدی که فضولی انجام داده، مشروط به اجازه مالک یا ولیّ است و در صورت اجازه ندادن و رد کردن، عقد باطل می شود.
دیوانگی،
عنّین یا مجبوب بودن و به قول مشهور، اخته بودن زوج و دیوانگی،
خوره ،
پیسی ،
قَرَن ،
افضا ، نابینایی و
رَتَق در زوجه، عیوب مجوز فسخ عقد نکاح اند.
مهم ترین اثر فسخ، پایان یافتن عقد است. عقد با فسخ پایان یافته و آثار آن برطرف می شود و آنچه از هریک از دو طرف به دیگری منتقل شده به او باز می گردد.
آیا فسخ عقد از زمان
عقد است، به گونه ای که گویا عقدی واقع نشده است و یا از زمان فسخ و آثار عقد تا زمان
فسخ به قوت خود باقی است؟ مسئله محل بحث است
.
البته احکام دیگری بر فسخ عقد مترتب می گردد که در عناوین مناسب، همچون
خیار و
ازدواج مطرح است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۵، ص۶۸۸، برگرفته از مقاله «فسخ».
