• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سبقت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



پیشی گرفتن و جلو افتادن را سبقت گویند. از آن به مناسبت در بابهاى صلات، نکاح، احیاء موات و ارث سخن گفته‏اند.








۲.۱ - استحباب پیشی گرفتن در رفتن به مسجد


پیشى گرفتن بر دیگران در رفتن به مسجد مستحب است.

۲.۲ - دو نماز جمعه در فاصله کمتر از سه میلی


از شرایط نماز جمعه، عدم اقامه نماز جمعه‌ای دیگر در فاصله کمتر از سه میلى (یک فرسخ، حدود پنج کیلومتر و نیم) آن است، و گرنه هر دو نماز باطل است، مگر آنکه یکى از دو نماز جمعه پیش از دیگرى اقامه شده باشد، که در این صورت تنها نماز جمعه‏اى که دیرتر شروع شده باطل خواهد بود. ملاک در سبقت یکى بر دیگرى، سبقت در تکبیرة الإحرام است.

۲.۳ - پیشى گرفتن مأمومان از امام جماعت


بنابر قول مشهور، پیشى گرفتن مأمومان از امام جماعت در ذکرهای نماز اشکال ندارد، مگر در تکبیرة الإحرام که باید پس از امام تکبیر بگویند و چنانچه از روى سهو بر امام پیشى بگیرند نمازشان فرادا مى‏شود.
[۶] مستند العروة (الصلاة) ج۵ (قسم ۲)، ص۲۹۶-۲۹۸.

اما در افعال نماز، پیشى گرفتن مأمومان از امام جایز نیست
[۷] مستند العروة (الصلاة) ج۵ (قسم ۲)، ص۲۵۹.

و چنانچه مأمومى از روى عمد بر امام سبقت بگیرد، بنابر قول مشهور، نمى‏تواند دوباره بر گردد؛ بلکه باید صبر کند تا امام جماعت برسد. در این صورت نمازش به جماعت صحیح خواهد بود؛ هرچند مرتکب گناه شده است؛
[۹] مفتاح الکرامة ج۶، ص۱۷۱۸-۱۷۲۰.

اما اگر سبقت مأموم از امام در فعلى از افعال نماز از روى سهو باشد، به قول مشهور باید برگردد و از امام متابعت کند.




۳.۱ - ولایت پدر و جد پدری بر فرزند نابالغ


پدر بر فرزندان نابالغ و نیز بنابر قول مشهور بر دختر بالغ خود ولایت دارد. همچنین است جد پدری؛ از این رو، هر کدام از پدر و جدّ پدرى مى‏تواند براى فرزند نابالغ؛ اعم از دختر و پسر و نیز دختر بالغ، عقد ازدواج با دیگرى را جاری سازد؛ لیکن در صورتى که هر دو به این امر اقدام کنند، عقد هر کدام که زودتر اجرا شده صحیح و دیگرى باطل است.

۳.۲ - زنی که دو نفر را برای تزویج خود وکیل کند


اگر زنی دو نفر را براى تزویج خود وکیل کند و هر یک از آنان، او را به شخصى تزویج نماید، عقدى که نخست اجرا شده صحیح و دومى باطل است.

۳.۳ - مردی که دو نفر را برای عقد زنی برای او وکیل کند


اگر مردی دو نفر را وکیل کرده باشد که زنى را به عقد او در آورند و آنان مادر و دختر و یا دو خواهر را به عقد او در آورده باشند. عقدى که نخست اجرا شده صحیح و دومى باطل است.
[۱۳] مبانى العروة (النکاح) ج۲، ص۳۵۲-۳۵۵.




از راههاى پیدایى حق اولویت- که از آن به حق سبق تعبیر کرده‏اند- پیشى گرفتن در استفاده از مشترکات همچون راهها، مساجد و سایر اماکن عمومی و نیز مباحات اصلی، مانند زمین موات، آب چشمه و رودخانه است که هدف صِرف انتفاع و استفاده از آنها باشد نه تملک.



از نشانه‏هاى تشخیص جنسیت (مرد یا زن بودن) خنثی‏ و در نتیجه، الحاق او به مرد یا زن در مسئله ارث، پیشى گرفتن خروج بول از یکى از دو آلت او است.


 
۱. العروة الوثقی‌ ج۲، ص۴۰۸.    
۲. تذکرة الفقهاء ج۴، ص۵۷-۶۰.    
۳. جواهر الکلام ج۱۱، ص۲۴۵-۲۴۸.    
۴. کتاب الصلاة (شیخ انصاری) ج۲، ص۴۹۹.    
۵. العروة الوثقی‌ ج۳، ص۱۶۲-۱۶۳.    
۶. مستند العروة (الصلاة) ج۵ (قسم ۲)، ص۲۹۶-۲۹۸.
۷. مستند العروة (الصلاة) ج۵ (قسم ۲)، ص۲۵۹.
۸. الحدائق الناضرة ج۱۱، ص۱۴۰.    
۹. مفتاح الکرامة ج۶، ص۱۷۱۸-۱۷۲۰.
۱۰. مدارک الأحکام ج۴، ص۳۲۸.    
۱۱. الحدائق الناضرة ج۱۱، ص۱۴۰.    
۱۲. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۰۸.    
۱۳. مبانى العروة (النکاح) ج۲، ص۳۵۲-۳۵۵.
۱۴. القواعد الفقهیة (مکارم) ج۲، ص۱۳۹.    
۱۵. جواهر الکلام ج۳۹، ص۲۷۸.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۳۷۷-۳۷۹.    





جعبه ابزار