سوره قصص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سوره قصص سوره
حضرت موسی علیه‌السّلام و
فرعون و بیست و هشتمین
سوره قرآن است.
در این
سوره، داستان‌هایی از
ولادت حضرت موسی تا
نبوت و مبارزه اش با فرعون و
نجات بنی اسرائیل از استضعاف و نیز زراندوزی
قارون و سرنوشت
تلخ او بیان شده است.
این سوره که در دوره سختی و
رنج مسلمانان (حدود سال یازدهم
بعثت) نازل شده، مقایسه‌ای است با سختی‌های بنی اسرائیل در
جنگ فرعون، و
پیروزی و وراثت
زمین، و
شکست طاغوت‌ها را نوید می‌دهد. در آیه ۴ این سوره چنین آمده است: «می‌خواهیم منت گذاریم بر آنان که در زمین،
ضعیف داشته شدند و آنان را
پیشوا و
وارث قرار دهیم».
در تفسیر البرهان روایت شده است
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به امیرمؤمنان
علی و
فاطمه و
حسنین علیه‌السّلام نظر کرد و گریست و فرمود: «ایشانند مستضعفان».
ابن ابی الحدید در شرح
نهج البلاغه ذیل این آیه می‌گوید عالمان اهل تسنن می‌گویند این آیه اشاره‌ای است به امامی که
مالک زمین و مسلط بر ممالک خواهد شد.
داستان حضرت موسی علیه‌السّلام و فرعون در این سوره نقش نمادین خود را در نشان دادن
مبارزه دائم
حق و
باطل و
پیروزی نهایی حق، به خوبی ایفا می‌کند.
کلمه «قصص» در آیه ۲۵ آمده است؛ آن جا که
قصه دختر شعیب نزد
پدر از کمک موسی علیه‌السّلام به آن‌ها برای کشیدن
آب از
چاه برای
گوسفندان شعیب را بازگو می‌کند و نام سوره از آن گرفته شده است.
بدین سان، غرض این سوره
وعده جمیل به مؤمنین است، مؤمنینی که در
مکه قبل از
هجرت به
مدینه عده اندکی بودند که مشرکین و فراعنه
قریش ایشان را ضعیف و ناچیز می‌شمردند، و اقلیتی که در مکه در بین این طاغیان در سخت‌ترین شرایط به سرمی بردند و
فتنه‌ها و
شداید سختی را پشت سر می‌گذاشتند، خدای تعالی در این سوره به ایشان وعده می‌دهد که به زودی بر آنان منت نهاده و پیشوایان مردم قرارشان می‌دهد، و آنان را وارث همین فراعنه می‌کند، و در زمین مکنتشان می‌دهد، و به طاغیان قومشان آنچه را که از آن بیم داشتند، نشان می‌دهد.
به همین منظور، برای این مؤمنین این قسمت از داستان موسی و فرعون را خاطرنشان می‌سازد که موسی را در شرایطی خلق کرد که فرعون در اوج قدرت بود و بنی اسرائیل را
خوار و
زیردست کرده بود که
پسر بچه هایشان را می‌کشت و زنانشان را
زنده می‌گذاشت، آری
خداوند در چنین شرایطی موسی را آفرید و مهم تر آنکه او را در
دامن دشمنش یعنی خود فرعون پرورش داد، تا وقتی که به حد رشد رسید، آن گاه او را از شر فرعون نجات داد و از بین فرعونیان به سوی
مدین روانه اش نمود، و پس از مدتی به عنوان
رسالت دوباره به سوی ایشان بر گردانید، با معجزاتی آشکار تا آنکه فرعون و لشکریانش تا آخرین نفر را
غرق کرده و بنی اسرائیل را وارث آنان نمود، و
تورات را بر موسی نازل فرمود، تا
هدایت و
بصیرت برای
مؤمنین باشد.
و عین همین
سنت را در میان مؤمنین به
اسلام جاری خواهد کرد، و ایشان را به ملک و
عزت و
سلطنت خواهد رسانید، و رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را دوباره به
وطن باز خواهد گردانید.
آن گاه از این داستان منتقل می‌شود به بیان این که در
حکمت خدا لازم است که از جانب خودش کتابی نازل کند، تا دعوت حق آن جناب نیز
کتاب داشته باشد.
سپس سخنان طعن آمیز
مشرکین را که در باره دعوت قرآن زده‌اند که: چرا به وی آنچه به موسی داده شد، ندادند؟ نقل فرموده و از آن پاسخ می‌دهد، و نیز علت
ایمان نیاوردن آنان را نقل نموده به این که اگر به تو ایمان بیاوریم و هدایت تو را پیروی کنیم قدرت ما از ما سلب می‌شود، و از آن پاسخ می‌دهد، و به این منظور داستان قارون و فرو رفتنش در زمین را برایشان مجسم می‌سازد. گفته شده: این سوره به طوری که سیاق آیاتش شهادت می‌دهد
مکی است.
۱. این سوره ۸۸ یا ۸۷ آیه، ۱۴۴۱ کلمه و ۵۸۰۰ یا ۵۹۳۳ حرف دارد.
۲. در ترتیب نزول، چهل و نهمین و در قرآن بیست و هشتمین سوره است.
۳. پس از
سوره نحل و پیش از
سوره اسراء و پیش از هجرت در مکه نازل شد؛ به جز آیات ۵۲ تا ۵۵ که مدنی است. گفته‌اند آیه ۸۵ این سوره در «
جحفه» و در اثنای هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل شد.
۴. از نظر کمیت، از سوره‌های مثانی و شامل حدود یک
حزب از قرآن است.
۵. چهاردهمین سوره‌ای است که با حروف
مقطعه آغاز شده است.
۶. طبق قولی در این سوره یک
آیه منسوخ وجود دارد.
۱. داستان حضرت موسی علیه‌السّلام و فرعون؛
۲. داستان
ازدواج موسی علیه‌السّلام با دختر شعیب؛
۳. داستان موسی و هارون علیه‌السّلام ؛
۴. داستان قارون؛
۵. نوید
حکومت حق و
عدل برای
مستضعفان.
