سوره‌ بروج

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

سوره بروج هشتاد و پنجمین سوره قرآن که در سالهای نخست بعثت نازل شده‌است.

---

البروج، نام هشتاد و پنجمین سوره قرآن در «مصحف امام »،که در سالهای نخست بعثت نازل شده و از نظر زمانی سوره ۲۷ است، با یک رکوع، ۲۲ آیه، ۱۰۹ کلمه و ۴۵۸ حرف. در اولین آیه سوره، به آسمان «ذات البروج » قسم یاد شده، و نام سوره مأخوذ از همین آیه است.

۱.۱ - روایت ابن مردویه

ابن مردویه از جابربن عبدالله نقل کرده است که از پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلم پرسیدند: بروج چیست ؟ وی فرمود: الکواکب، یعنی ستارگان. به همین دلیل، مجاهد و برخی از مفسّران مفهوم آن را ستارگان یا ستارگان بزرگ دانسته اند (طبری، ذیل بروج آیه ۱). به گفته برخی دیگر، مراد از بروج، در این آیه، نقاط گردش ستارگان و منازل دوازدهگانه خورشید و ماه است (راغب اصفهانی، ذیل «برج »).

۱.۲ - نظر ابن عباس

ابن عباس (ذیل بروج آیه ۱) بر این عقیده بوده است که این آیه به قصرهایی در آسمان اشاره دارد. مفرد آن «برج » است که به هر چیز بلند و نمایان گفته می شود و برجهای یک شهر، قلعه‌های بالای دیوار آن است. قصر و کاخ را نیز به دلیل بلندی و نمایانی آن، برج می گویند (مرتضی زبیدی، ذیل «برج »). هیئت قدیم هم مسیر گردش ماهانه قمر و سالانه خورشید را به دوازده بخش کرده که هر یک را برج می‌نامیدند. طباطبائی ، با توجه به معنای لغوی کلمه برج، تفسیر آن را به منازل خورشید و ماه که احتمالا متاثر از علم نجوم بوده است، بی دلیل دانسته و معتقد است که بروج در این آیه به جایگاه ستارگان، و نه خود آنها، اشاره دارد.

۱.۳ - در تفسیر دو قسم دیگر در این سوره

در این سوره همچنین دو سوگند دیگر وجود دارد که در تفسیر آن، چند قول مطرح و روایات مختلف نقل شده است که عبارت اند از: الیوم الموعود، شاهد و مشهود.

۱.۴ - نظر زمخشری

به گفته زمخشری (ذیل بروج )، وقتی مشرکان مکه مسلمانان را مورد شکنجه‌های گوناگون قرار می دادند، خدای تعالی در این سوره به مسلمانان صبر و استحکام تلقین کرد و خاطر نشان ساخت که اقوام پیشین نیز مؤمنان را بسیار اذیّت می کردند و همیشه میان کفر و ایمان کشاکش بوده است؛ اما بالاخره مؤمنان به پیروزی می رسند و در آخرت، به پاداش ایمان و کارهای نیک، وارث بهشت خواهند بود و بر عکس، برای کسانی که به مردان و زنان مؤمن اذیت می رسانند و تایب هم نمی شوند، آتش سوزان جهنم آماده است.

۱.۵ - اشارات سوره بروج

در این سوره، به اصحاب اخدود اشاره شده و عاقبت اقوام فرعون و ثمود برای مومنان مثال آورده شده است تا ایمان و ایقان خود را محکم نگاه دارند، همچنین جنبه های متعدد جلال و جمال خدای تعالی ـ بطش شدید، ابداء و اعاده، مغفرت و ود، عرش مجید، قدرت کامله، قرآن مجید، لوح محفوظ و امثال آن ـ بیان شده است. بنابر احادیث، پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه وآله وسلّم این سوره را در نمازهای ظهر و عصر و عشا تلاوت می کرد و طبق روایتی از امام صادق علیه السلام، خواندن این سوره که سوره پیامبران است، نتایج ارجمندی در روز قیامت خواهد داشت.

---

خواندن سوره ی بروج در نماز هاى واجب، مستحب است.

---

• ابن عباس، تنویر المقباس من تفسیر ابن عباس، لابی طاهر محمدبن یعقوب فیروزآبادی، در مجمع التفاسیر، استانبول ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
• ابن منظور، لسان العرب، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲، ذیل «برج ».
•امیرعلی، تفسیر مواهب الرحمن ،ج ۳۰،ص ۲۸۲ـ ۳۱۳.
• محمدبن اسماعیل بخاری جعفی، صحیح البخاری، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، ذیل بروج.
• محمدبن عیسی ترمذی، سنن الترمذی، استانبول ۱۴۰۱/۱۹۸۱، ذیل بروج .
• حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمد سیدکیلانی، تهران، تاریخ مقدمه ۱۳۳۲ ش .
• محمودبن عمر زمخشری، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت.
• محمدبن علی شوکانی، فتح القدیر، بیروت، ذیل بروج.
• محمد حسین طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت ۱۳۹۴/۱۹۷۴.
• فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، چاپ هاشم رسولی محلاتی و فضل الله یزدی طباطبائی، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ذیل بروج.
• محمدبن جریر طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت ۱۴۰۰ـ۱۴۰۳/ ۱۹۸۰ـ۱۹۸۳.
• محمدبن عمر فخررازی، التفسیر الکبیر، قاهره، چاپ افست تهران .
• محمدبن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، قاهره ۱۳۸۷/۱۹۶۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ ش.
• محمدباقربن محمدتقی مجلسی، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
• محمدبن محمد مرتضی زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ عبدالستار احمد فراج، کویت ۱۳۸۵/۱۹۶۵.

---