عیال (خام)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عِیال، افراد تحت سرپرستی
انسان ، خانواده است.
عیال جمع «عَیِّل» در
لغت به معنای نیازمند و فقیر آمده است.
مقصود از عیال انسان، کسانی اند که تحت تکفّل و سرپرستی او قرار داشته و نان‌خور وی به شمار می‌روند؛ خواه
نفقه و خرجی آنان بر انسان واجب باشد، مانند
همسر و فرزندان و یا
واجب نباشد.
از عنوان یاد شده در بابهای
صلات ،
زکات ،
خمس ،
حج ،
جهاد ،
دین ،
نکاح و
کفّارات سخن گفته‌اند.
مسافرت کردن برای
شکار به منظور تأمین
آذوقه عیال جایز است و در نتیجه در چنین سفری
نماز چهار رکعتی قصر و
روزه افطار می‌شود.
زکات فطره کسانی که در غروب آخر
ماه رمضان عیال و نان‌خور انسان به شمار می‌روند؛
بالغ باشند یا نابالغ؛
آزاد یا برده؛
مسلمان یا
کافر ، با فراهم بودن شرایط بر او (معیل) واجب است.
چنانچه پیش از
غروب آفتاب آخر ماه رمضان کسی به عیال انسان افزوده شود، مانند آنکه بچه‌ای متولد گردد، زکات فطره او واجب است.
ملاک در
حرمت زکات فطره غیر سید بر
سید آن است که زکات دهنده (معیل) غیر سید باشد؛ از این رو، کسی که عیالش سید است، اما خود او
هاشمی نیست، نمی‌تواند زکات فطره آنان را به هاشمی بدهد و در صورت عکس، جایز است.
خمس درآمد حاصل از کسب و
تجارت ، پس از کسر هزینه‌های سالانه خود و عیالش در حدّ شأنشان، پرداخت می‌شود.
در تحقق
استطاعت علاوه بر مخارج حج، داشتن مخارج عیال تا زمان بازگشت از حج لازم است.
آیا علاوه بر آن، حج‌گزار باید توانایی اداره زندگی خود و خانواده‌اش را پس از بازگشت از حج داشته باشد؛ به گونه‌ای که به سبب هزینه کردن مال خود در حج، پس از مراجعت، بیم ابتلا به
تنگدستی نداشته باشد یا نه؟ مسئله اختلافی است. بیشتر فقها آن را
شرط می‌دانند.
بردن یا فرستادن عیال به حج، هرچند با صرفه‌جویی در هزینه‌های زندگی یا
قرض کردن،
مستحب است.
مستحب است
سر‌پرست خانواده هنگام
سفر دو رکعت نماز بخواند و برای عیال خود
دعا کند و آنان را به
خدا بسپارد.
بر
فقیر (ناتوان از تأمین مخارج خود و عیالش)
جهاد واجب نیست.
به تصریح برخی، مستحب است بدهکار برای ادای
دین ، بر خود و خانواده‌اش در صورت رضایت آنان در زندگی و
معیشت سخت بگیرد.
توسعه بر
خانواده در
مسکن و نیز هزینه‌های جاری زندگی؛ بویژه در شب و روز
جمعه و اعیاد، همچون
عید فطر و
قربان ، مستحب است؛
چنان که کار کردن به منظور توسعه بر خانواده استحباب دارد.
خوردن گوشت
عقیقه بر پدر و مادر و اعضای خانواده، حتی قابله در صورتی که جزء عیال محسوب گردد،
مکروه است.
کسی که
قسم خود را شکسته است، باید ده فقیر را از متوسط آنچه به عیال خود می‌خوراند
اطعام کند، یا ده بینوا را بپوشاند و یا یک
برده را
آزاد کند و در صورت ناتوانی سه روز روزه بگیرد.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بيت عليهم‌السلام، ج۵، ص۵۱۵، برگرفته از مقاله «عیال ».
