وقف (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
توقف بر یک کلمه و جدا ساختن آن از کلمه بعد را وقف گویند.
«وقف» به معنای توقف و درنگ است و در اصطلاح
تجوید ، جدا ساختن یک کلمه از کلمه بعد را وقف می‌گویند. در مقابل وقف «وصل»، و بین وقف و
وصل «سکته» است. «وصل» آن است که هنگام
قرائت ، بدون مکث و درنگ، کلمه به کلمات بعدی متصل شود. گاهی از وصل، به «اِدراج» تعبیر می‌شود.
هنگام وقف، صدا و نَفَس هر دو قطع می‌شوند و نَفَس، تازه می‌شود؛ همین فایده وقف است. چون خواندن یک
سوره یا
آیه به یک نَفَس دشوار است، برای تازه کردن نَفَس، وقف می‌تواند مفید باشد. در وصل، هیچ یک از این دو عمل انجام نمی‌گیرد؛ ولی در
سکته ، صدا قطع می‌شود و بدون این که نَفَس، تازه شود، قرائت قرآن پس از مکثی کوتاه ادامه می‌یابد. بنابراین، سکته همان حالتی است که امروز آن را مکث کوتاه نامیده‌اند و علامت آن ویرگول (،) است.
وقف به اعتبارات گوناگون دارای اقسامی است که عبارتند از:
وقف اختیاری ؛
وقف اضطراری ؛
وقف اختباری ؛
وقف انتظاری ؛
وقف ابدال ؛
وقف تام ؛
وقف شبه تام ؛
وقف اتم ؛
وقف اثبات ؛
وقف حسن ؛
وقف احسن ؛
وقف کافی ؛
وقف اکفی ؛
وقف غفران ؛
وقف معانقه ؛
وقف اشمام ؛
وقف ادغام ؛
وقف اسکان ؛
وقف روم ؛ ….
در مقام
حصر انواع وقف، تقسیمات متعددی طرح شده است:
ابن جَزَری در یک تقسیم کلی، وقف را بر دو قسم دانسته است: اختیاری و اضطراری. ملاک این تقسیم، اضطرار قاری (مثل قطع نَفَس) و عدم اضطرار وی برای وقف بر یک موضع است. اقسام سه، چهار، پنج و هشتگانه‌ای که در ادامه آمده، همگی از اقسام وقف اختیاری است، و ملاک آنها ارتباط یا عدم ارتباط لفظی و معنایی میان دو بخش کلام است.
ابن انباری وقف را بر سه وجه دانسته است: تام، حَسَن و قبیح.
عده‌ای وقف را بر چهار قسم دانسته‌اند: تام، کافی، حَسَن و قبیح.
سجاوندی برای وقف پنج مرتبه قائل شده است: لازم، مطلق، جائز، مجوَّز و مرخَّص.
برخی هشت صورت برای وقف ترسیم کرده‌اند: تام، شبه تام، ناقص، شبه ناقص، حَسَن، شبه حَسَن، قبیح و شبه قبیح.
وقف سکون، وقف رَوم، وقف اِشمام، وقف اِبدال، وقف نقل، وقف ادغام، وقف حذف، وقف اثبات، وقف الحاق.
وقف اختیاری ؛
وقف اضطراری .
فرهنگ‌نامه علوم قرآني، برگرفته از مقاله «وقف».
