پیامبر در مدینه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از زمان
هجرت پیامبر به
مدینه تا
رحلت ایشان که ده
سال به طول انجامید
حوادث مختلفی اتفاق افتاد.
پیش از
هجرت پیامبر به مدینه، تنی چند از
اصحاب به
یثرب رفته و در
قبا سکونت کردند. سپس
رسول خدا صلی الله علیه وآله در آغاز ماه
ربیع الاول راهی یثرب شد. مردم
مسلمان شده یثرب، بی صبرانه
انتظار ورود آن حضرت را داشتند و از ایشان در
قبا استقبال کردند. آنگاه مسلمانان واقعی مدینه، طی ده سال با
خلوص تمام از وی و
آرمان های آن حضرت
دفاع کردند. در اینجا خلاصه ای از حوادث این ده سال را می آوریم:
نخستین
اقدام پیامبر(صلی الله علیه وآله) در
مدینه، ساختن
مسجد بود؛ جایگاهی که افزون بر مرکزیت عبادی، مرکزیت فرهنگی، سیاسی و اداری نیز داشت؛ و یکی از تکیه گاه‌های اصلی
اسلام در میان مسلمانان بود.
دومین اقدام آن حضرت، ایجاد یک
پیمان عمومی میان
مسلمانان مدینه بود. در این
معاهده که همه مسلمانان برای اجرای آن
متعهد شدند و با رسول خدا(صلی الله علیه وآله)
بیعت کردند،
حاکمیت برای
خدا و رسولش شناخته شد و بخشی از
قوانین حقوقی و جزایی اسلام به عنوان
قانون تثبیت گردید.
سومین اقدام رسول خدا(صلی الله علیه وآله)، ایجاد
پیمان برادری میان مسلمانان بود. آن حضرت مسلمانان را با یکدیگر
برادر کرد تا نسبت به هم ارتباط و پیوند نزدیکتری داشته باشند. و از میان مسلمانان،
علی بن ابی طالب(علیه السلام) را به عنوان برادر خود برگزید.
روشن بود که یکی از مسائل مهم پس از
هجرت، درگیری
مدینه با
مکه خواهد بود؛ زیرا نه
پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) حاضر بود از مکه چشم پوشی کند و نه
اشراف مکه تحمّل اسلام و تسلّط آن بر شهرهایی مانند مدینه را داشتند، به ویژه که در سال دوم هجرت،
قبله اسلام از
بیت المقدس به سوی مکه تغییر کرد و نشان داد که مسلمانان این شهر را از دست نخواهند داد.
سرانجام، مسلمانان
حمله به
کاروان های قریش را ـ که از مکه به راه می افتاد و از نزدیکی مدینه می گذشت و به
سمت شمال؛ یعنی
شامات می رفت ـ آغاز کردند. آنان به این وسیله
جبران مصادره اموالشان را، که در مکه گذاشته بودند، کردند.مهم ترین حمله، حمله ای بود که به
جنگ بدر منتهی شد.
در
رمضان سال دوم، مسلمانان به قصد حمله به کاروان قریش حرکت کردند. قریش که متوجه حمله شده بودند،
سپاهی را از مکه به سوی مسلمانان
اعزام کردند. دو سپاه در نزدیکی
چاه های بدر با یکدیگر درگیر شدند و در نتیجه، بسیاری از
سران شرک به
قتل رسیدند. از میان
رؤسای قریش، تنها
ابوسفیان به سلامت ماند و آن هم به این دلیل بود که در بدر حضور نداشت.
در سال سوم، مشرکان به
تلافی غزوه بدر به
مدینه حمله کردند. آنها
شهر را دور زدند و از سمت شمال در دامنه
کوه احد مستقر شدند. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز همراه یارانش که کمتر از یک سوم
دشمن بودند، به
منطقه احد وارد شدند. در جنگی که صورت گرفت، ابتد
مسلمانان غلبه کردند، اما
غفلت آنان سبب شد تا ضربه ای کاری از مشرکان بخورند، گرچه مشرکان نتوانستند
اسلام را از میان ببرند.
در سال پنجم، مشرکان
پیمان اتحادی بر
ضد ّ رسول خدا(صلی الله علیه وآله)
امضا کردند و
سپاه احزاب را تشکیل دادند و به مدینه
یورش بردند. پیش از حمله آنان مسلمانان
خندقی در قسمت شمالی شهر، جایی که امکان ورود دشمن از آن ناحیه وجود داشت، کندند. دشمن در پشت خندق زمین گیر شد و پس از گذشت بیست روز، در حالی که برخی از
پهلوانان آنها که از خندق عبور کرده بودند، کشته شدند، با
سرشکستگی مدینه را ترک کردند. در واقع، این آخرین
زورآزمایی مشرکان در برابر مسلمانان بود که به شکست انجامید.
در سال ششم
هجرت، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به قصد انجام
عمره و به همراه بیش از یک هزار و پانصد تن از
اصحاب راهی
مکه شد. مشرکان اعلام کردند که مانع از ورود رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به مکه خواهند شد. آن حضرت راه خود را کج کرد و در
حدیبیه ـ که در مسیر
جدّه است ـ متوقف شد. آنگاه نماینده‌ای به داخل شهر فرستاد، اما با دیر شدن بازگشت او، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) با
اصحاب بیعت کرد تا در برابر مشرکان
مقاومت کنند. این بیعت را بیعت رضوان نامیدند. نماینده رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بازگشت و پس از آمدن نماینده مشرکان،
صلح حدیبیه به امضا رسید. بر اساس این
معاهده،
جنگ به مدت ده سال متوقف شد و مقرر گردید که از سال بعد از آن، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و اصحابش بتوانند برای انجام عمره سه روز را در مکه بسر برند.
در سالهای ششم و هفتم،
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به شاهان و
رؤسای قبایل بزرگ
نامه نوشت و آنان را به
اسلام دعوت کرد. همچنین، در سال هفتم برای نخستین بار پس از
هجرت، با
اصحاب راهی مکه شد و سه روز را برای انجام عمره در شهر بسر برد.
در سال هشتم، مشرکان پیمان را شکستند و برخلاف
معاهده حُدَیْبیه رفتار کردند و
پیامبر(صلی الله علیه وآله) که در پی فرصتی برای فتح مکه بود، سپاه عظیمی را روانه این شهر کرد و خود فرماندهی آن را برعهده گرفت. شهر با مقاومت بسیار محدودی که از سوی برخی جوانان خودسر مکه به عمل آمد، فتح شد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به
مسجدالحرام درآمد، بت ها را شکست و آنگاه به داخل
کعبه رفت و آثار
شرک را از آنجا زدود.
امام علی(علیه السلام)
سهم مهمی در شکستن
بتهای نصب شده بر روی کعبه داشت.
بدین ترتیب، بیست و یک سال بعد از
بعثت و هشت سال پس از
هجرت،
مکه در
تصرف کامل مسلمانان قرار گرفت و
بلال بر بام کعبه ندای
اذان سر داد. پس از آن،
شورش قبیله هوازن در
حُنَین نیز خاموش شد.
در سال نهم،
حج با حضور اکثریت مسلمان و اقلیّت
مشرک که دیگر
قدرتی نداشتند، برگزار شد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) از علی(علیه السلام) خواست تا
آیات اول
سوره برائت را که در
اعلام برائت از شرک بود در روز
حج اکبر ـ
روز عرفه ـ بر مردم بخواند. در این پیام،
خدا و
رسول از شرک و مشرکان اعلام
بیزاری کرده و از آنها خواسته بودند تا در یک فرصت چهارماهه،
تصمیم نهایی خود را برای پذیرش
اسلام یا
مقاومت در برابر آن بگیرند. بدین سان، شرک تا چندی پس از آن به طور کامل از میان رفت. همچنین، در سال نهم، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) سپاهی به
تبوک فرستاد که توانست قبایل حدود شامات را آرام سازد.
در سال دهم، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نخستین حج خود را به همراه بیش از یکصد هزار تن از پیروان خویش انجام داد. در این
مراسم بود که
آیین حج از سوی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) به طور کامل
تشریع و
تشریح شد. آن حضرت ضمن
خطبه ای که به خطبه
حَجّة الوداع (حج آخرین) معروف است،
نصایح فراوانی به مردم کرد.
آن حضرت در بازگشت از
سفر حج، در روز
هجدهم ذیحجه، در
غدیر خم، علی(علیه السلام) را به
جانشینی خود برگزید و همه مسلمانان نیز به این عنوان با آن حضرت
پیمان بستند و البته گروهی چه زود این
عهد و پیمان الهی را شکستند!
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هفتاد روز پس از
غدیر، در حالی که چند روز دچار
بیماری و
تب شدید بود، در ۲۸
صفر سال یازدهم
هجرت به
لقای پروردگارش شتافت؛ و این در حالی بود که از وضعیت داخلی
جامعه اسلامی بیمناک بوده و آشکار بود که از آینده
امت در نگرانی بسر می‌برد. با این حال، آن حضرت، طی بیست و سه سال تلاش در
مکه و
مدینه،
بنیانگذار یکی از مهم ترین
ادیان توحیدی و آخرین آنها برای
بشر بود که امروزه میلیون ها نفر بدان
ایمان دارند و به
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و جای جای قدم های او در مکه و مدینه
عشق می‌ورزند و هر ساله به عشق
زیارت قبرش، به سوی مدینه می شتابند.
آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۸۴-۱۸۷، رسول جعفریان.
