انسان و طبیعت (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

خلقت طبیعت و مواهب آن برای بهره‌مندی انسان است. و خداوند نیازهای مادی انسان را از طریق طبیعت برطرف می‌کند، همچنین زینت و روزی انسان از طریق طبیعت برطرف می‌شود.

---

خداوند، برطرف کننده همه نیازهای مادی انسان در طبیعت است:
هو الذی خلق لکم ما فی الارض جمیعا... او خدايى است كه همه آنچه را (از نعمت‌ها) در زمين وجود دارد، براى شما آفريد.
والانعـم خلقها لکم فیها دفء ومنـفع ومنها تاکلون• ولکم فیها جمال حین تریحون وحین تسرحون• وتحمل اثقالکم الی بلد لم تکونوا بــلغیه الا بشق الانفس... • والخیل والبغال والحمیر لترکبوها وزینة ویخلق ما لاتعلمون• هو الذی انزل من السمآء مآء لکم منه شراب ومنه شجر فیه تسیمون• ینبت لکم به الزرع والزیتون والنخیل والاعنـب ومن کل الثمرت... • وسخر لکم الیل والنهار والشمس والقمر والنجوم مسخرت بامره... • وما ذرا لکم فی الارض مختلفا الونه ان فی ذلک لایة لقوم یذکرون• وهو الذی سخر البحر لتاکلوا منه لحما طریا وتستخرجوا منه حلیة تلبسونها وتری الفلک مواخر فیه ولتبتغوا من فضله... • والقی فی الارض روسی ان تمید بکم وانهـرا وسبلا... • وعلـمـت وبالنجم هم یهتدون• وان تعدوا نعمة الله لاتحصوهآ...
و چهارپایان را آفرید در حالی که در آنها، برای شما وسیله پوشش، و منافع دیگری است و از گوشت آنها می‌خورید!، و در آنها برای شما زینت و شکوه است به هنگامی که آنها را به استراحتگاه‌شان باز می‌گردانید، و هنگامی که (صبحگاهان) به صحرا می‌فرستید!، آنها بارهای سنگین شما را به شهری حمل می‌کنند که جز با مشقت زیاد، به آن نمی‌رسیدید پروردگارتان رؤوف و رحیم است (که این وسایل حیات را در اختیارتان قرار داده)! همچنین اسب‌ها و استرها و الاغ‌ها را آفرید تا بر آنها سوار شوید و زینت شما باشد، و چیزهایی می‌آفریند که نمی‌دانید. و بر خداست که راه راست را (به بندگان) نشان دهد اما بعضی از راه‌ها بیراهه است! و اگر خدا بخواهد، همه شما را (به اجبار) هدایت می‌کند (ولی اجبار سودی ندارد). او کسی است که از آسمان، آبی فرستاد، که نوشیدن شما از آن است و (همچنین) گیاهان و درختانی که حیوانات خود را در آن به چرا می‌برید، نیز از آن است. خداوند با آن (آب باران)، برای شما زراعت و زیتون و نخل و انگور، و از همه میوه‌ها می‌رویاند مسلما در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است. او شب و روز و خورشید و ماه را مسخر شما ساخت و ستارگان نیز به فرمان او مسخر شمایند در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند! (علاوه بر این،) مخلوقاتی را که در زمین به رنگ‌های گوناگون آفریده نیز مسخر (فرمان شما) ساخت در این، نشانه روشنی است برای گروهی که متذکر می‌شوند!، او کسی است که دریا را مسخر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخورید و زیوری برای پوشیدن (مانند مروارید) از آن استخراج کنید و کشتی‌ها را می‌بینی که سینه دریا را می‌شکافند تا شما (به تجارت پردازید و) از فضل خدا بهره گیرید شاید شکر نعمتهای او را بجا آورید!، و در زمین، کوه‌های ثابت و محکمی افکند تا لرزش آن را نسبت به شما بگیرد و نهرها و راه‌هایی ایجاد کرد، تا هدایت شوید.، و (نیز) علاماتی قرار داد و (شب هنگام) به وسیله ستارگان هدایت می‌شوند.، و اگر نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز نمی‌توانید آنها را احصا کنید خداوند بخشنده و مهربان است!

والله جعل لکم من بیوتکم سکنا وجعل لکم من جلود الانعـم بیوتا تستخفونها یوم ظعنکمویوم اقامتکم ومن اصوافها واوبارها واشعارهآ اثـثا ومتـعا الی حین• والله جعل لکم مما خلق ظـلـلا وجعل لکم من الجبال اکنـنا وجعل لکم سربیل تقیکم الحر وسربیل تقیکم باسکم کذلک یتم نعمته علیکم لعلکم تسلمون.
و خدا برای شما از خانه هایتان محل سکونت (و آرامش) قرار داد و از پوست چهارپایان نیز برای شما خانه‌هایی قرار داد که روز کوچ کردن و روز اقامتتان، به آسانی می‌توانید آنها را جا به جا کنید و از پشم و کرک و موی آنها، برای شما اثاث و متاع (و وسایل مختلف زندگی) تا زمان معینی قرار داد.
و (نیز) خداوند از آنچه آفریده است سایه‌هایی برای شما قرار داده و از کوه‌ها پناهگاه‌هایی و برای شما پیراهن‌هایی آفریده، که شما را از گرما (و سرما) حفظ می‌کند و پیراهن‌هایی که به هنگام جنگ، حافظ شماست این گونه نعمت‌هایش را بر شما کامل می‌کند، شاید تسلیم فرمان او شوید!

---

اباحه استفاده انسان از مواهب طبیعت، مشروط به اسراف نکردن در آن است:
یـبنیءادم خذوا زینتکم عند کل مسجد وکلوا واشربوا ولاتسرفوا انه لایحب المسرفین• قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبـت من الرزق...
ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و (از نعمت‌های الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد!
بگو: «چه کسی زینت‌های الهی را که برای بندگان خود آفریده، و روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟! » بگو: «اینها در زندگی دنیا، برای کسانی است که ایمان آورده‌اند (اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند ولی) در قیامت، خالص (برای مؤمنان) خواهد بود.».

---

آفرینش طبیعت آسمان‌ها و زمین برای آزمایش انسان است:
وهو الذی خلق السمـوت والارض فی ستة ایام وکان عرشه علی المآء لیبلوکم ایکم احسن عملا...
او كسى است كه آسمانها و زمين را در شش روز (شش دوران) آفريد و عرش (حكومت) او، بر آب قرار داشت (بخاطر اين آفريد) تا شما را بيازمايد كه كداميك عملتان بهتر است! و اگر (به آنها) بگويى: «شما بعد از مرگ، برانگيخته مى‌شويد! «، مسلّماً» كافران مى‌گويند: «اين سحرى آشكار است!»

---

خلقت نظام طبیعت و مواهب آن برای بهره مندی انسان است:
هو الذی خلق لکم ما فی الارض جمیعا...
الله الذی خلق السمـوت والارض وانزل من السمآء مآء فاخرج به من الثمرت رزقا لکم وسخر لکم الفلک لتجری فی البحر بامره وسخر لکم الانهـر• وسخر لکم الشمس والقمر دائبین وسخر لکم الیل والنهار.
خداوند همان كسى است كه آسمانها و زمين را آفريد و از آسمان، آبى نازل كرد و با آن، ميوه‌ها (ى مختلف) را براى روزى شما (از زمين بيرون آورد و كشتى‌ها را مسخّر شما گردانيد، تا بر صفحه دریا به فرمان او حركت كنند و نهرها را (نيز) مسخّر شما نمود. و خورشيد و ماه را كه با برنامه منظّمى در كارند به تسخير شما درآورد و شب و روز را (نيز) مسخّر شما ساخت‌.
الذی جعل لکم الارض مهدا وسلک لکم فیها سبلا وانزل من السمآء مآء فاخرجنا به ازوجا من نبات شتی.
همان خداوندى كه زمين را براى شما محل آسايش قرار داد و راه‌هايى در آن ايجاد كرد و از آسمان، آبى فرستاد!» كه با آن، انواع گوناگون گياهان را (از خاک تيره) برآورديم.‌
وانزلنا من السماء ماء بقدر فاسکنه فی الارض وانا علی ذهاب به لقـدرون• فانشانا لکم به جنت من نخیل واعنـب لکم فیها فوکه کثیرة ومنها تاکلون• وشجرة تخرج من طور سیناء تنـبت بالدهن و صبغ للاکلین• وان لکم فی الانعـم لعبرة نسقیکم مما فی بطونها ولکم فیها منـفع کثیرة ومنها تاکلون• وعلیها و علی الفلک تحملون.
و از آسمان، آبی به اندازه معین نازل کردیم و آن را در زمین (در جایگاه مخصوصی) ساکن نمودیم و ما بر از بین بردن آن کاملا قادریم. سپس به وسیله آن باغ‌هایی از درختان نخل و انگور برای شما ایجاد کردیم باغ‌هایی که در آن میوه‌های بسیار است و از آن می‌خورید! و (نیز) درختی را که از طور سینا می‌روید (درخت زیتون)، و از آن روغن و «نان خورش» برای خورندگان فراهم می‌گردد (آفریدیم)! و برای شما در چهارپایان عبرتی است از آنچه در درون آنهاست (از شیر) شما را سیراب می‌کنیم و برای شما در آنها منافع بسیاری است و از گوشت آنها می‌خورید. و بر آنها و بر کشتی‌ها سوار می‌شوید!

الله الذی جعل لکم الارض قرارا والسماء بناء وصورکم فاحسن صورکم ورزقکم من الطیبـت...
خداوند كسى است كه زمين را براى شما جايگاه امن و آرامش قرار داد و آسمان را همچون سقفى (بالاى سرتان) و شما را صورتگرى كرد، و صورتتان را نيكو آفريد و از چيزهايى پاكيزه به شما روزى داد اين است خداوند پروردگار شما! جاويد و پر بركت است خداوندى كه پروردگار عالميان است!
ونزلنا من السماء ماء مبـرکا فانبتنا به جنت وحب الحصید• والنخل باسقـت لها طـلع نضید• رزقا للعباد...
و از آسمان، آبى پربركت نازل كرديم، و بوسيله آن باغها و دانه‌هايى را كه درو مى‌كند رويانديم، و نخلهاى بلندقامت كه ميوه‌هاى متراكم دارند. همه اينها براى روزى ‌بخشيدن به بندگان است و به وسيله باران سرزمين مرده را زنده كرديم (آرى) زنده شدن مُردگان نيز همين گونه است!
ءانتم اشد خلقا‌ام السماء بنیها• رفع سمکها فسویـها• و اغطش لیلها واخرج ضحـیـها• والارض بعد ذلک دحـیـها• اخرج منها ماءها و مرعـیـها• والجبال ارسـیـها• متـعا لکم ولانعـمکم.
آیا آفرینش شما (بعد از مرگ) مشکل‌تر است یا آفرینش آسمان که خداوند آن را بنا نهاد؟! سقف آن را برافراشت و آن را منظم ساخت، و شبش را تاریک و روزش را آشکار نمود! و زمین را بعد از آن گسترش داد، و از آن آب و چراگاهش را بیرون آورد، و کوه‌ها را ثابت و محکم نمود! همه اینها برای بهره گیری شما و چهارپایانتان است!
فلینظر الانسـن الی طعامه• انا صببنا الماء صبا• ثم شققنا الارض شقا• فانبتنا فیها حبا• وعنبا و قضبا• و زیتونا و نخلا• و حدائق غلبا• وفـکهة وابا• متـعا لکم ولانعـمکم.
انسان باید به غذای خویش (و آفرینش آن) بنگرد! ما آب فراوان از آسمان فرو ریختیم، سپس زمین را از هم شکافتیم، و در آن دانه‌های فراوانی رویاندیم، و انگور و سبزی بسیار، و زیتون و نخل فراوان، و باغهای پر درخت، و میوه و چراگاه، تا وسیله‌ای برای بهره گیری شما و چهارپایانتان باشد.

---

خداوند، تامین کننده زینت‌ها و روزی پاکیزه برای انسان در طبیعت است:
... من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبـت من الرزق قل...
«چه كسى زينت‌هاى الهى را كه براى بندگان خود آفريده، و روزي‌هاى پاكيزه را حرام كرده است؟!».
والله جعل لکم من انفسکم ازوجا وجعل لکم من ازوجکم بنین وحفدة ورزقکم من الطیبـت...
خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما فرزندان و نوه‌هايى به وجود آورد و از پاكيزه‌ها به شما روزى داد آيا به باطل ایمان مى‌آورند، و نعمت خدا را انكار مى‌كنند؟!
ولقد کرمنا بنی ءادم وحملنـهم فی البر والبحر ورزقنـهم من الطیبـت...
ما آدميزادگان را گرامى داشتيم و آنها را در خشكى و دريا، (بر مركب‌هاى راهوار) حمل كرديم و از انواع روزيهاى پاكيزه به آنان روزى داديم و آنها را بر بسيارى از موجوداتى كه خلق كرده‌ايم، برترى بخشيديم.

---

شکرگزاری، فلسفه خلقت مواهب طبیعی برای انسان است:
ولقد مکنکم فی الارض وجعلنا لکم فیها معـیش قلیلا ما تشکرون.
ما تسلّط و مالكيّت و حكومت بر زمين را براى شما قرار داديم و انواع وسايل زندگى را براى شما فراهم ساختيم اما كمتر شكرگزارى مى‌كنيد!
وهو الذی سخر البحر لتاکلوا منه لحما طریا وتستخرجوا منه حلیة تلبسونها وتری الفلک مواخر فیه ولتبتغوا من فضله ولعلکم تشکرون.
او كسى است كه دريا را مسخّر (شما) ساخت تا از آن، گوشت تازه بخوريد و زيورى براى پوشيدن (مانند مرواريد) از آن استخراج كنيد و كشتي‌ها را مى‌بينى كه سينه دريا را مى‌شكافند تا شما (به تجارت پردازيد و) از فضل خدا بهره گيريد شايد شكر نعمت‌هاى او را بجا آوريد!
والبدن جعلنـها لکم من شعـئر الله لکم فیها خیر فاذکروا اسم الله علیها صواف فاذا وجبت جنوبها فکلوا منها واطعموا القانع والمعتر کذلک سخرنـها لکم لعلکم تشکرون. و شترهاى چاق و فربه را (در مراسم حج) براى شما از شعائر الهى قرار داديم در آنها براى شما خير و بركت است نام خدا را (هنگام قربانى كردن) در حالى كه به صف ايستاده‌اند بر آنها ببريد و هنگامى كه پهلوهايشان آرام گرفت (و جان دادند)، از گوشت آنها بخوريد، و مستمندان قانع و فقيران را نيز از آن اطعام كنيد! اين گونه ما آنها را مسخّرتان ساختيم، تا شكر خدا را بجا آوريد.
تبارک الذی جعل فی السماء بروجا وجعل فیها سرجا وقمرا منیرا• وهو الذی جعل الیل و النهار خلفة لمن اراد ان یذکر او اراد شکورا.
جاودان و پر بركت است آن (خدايى) كه در آسمان منزلگاه‌هايى براى ستارگان قرار داد و در ميان آن، چراغ روشن و ماه تابانى آفريد! و او همان كسى است كه شب و روز را جانشين يكديگر قرار داد براى كسى كه بخواهد متذكّر شود يا شكرگزارى كند (و آنچه را در روز كوتاهى كرده در شب انجام دهد و به عكس).
ومن ءایـته ان یرسل الریاح مبشرت ولیذیقکم من رحمته ولتجری الفلک بامره و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون.
و از آيات (عظمت) خدا اين است كه بادها را بعنوان بشارت گرانى مى‌فرستد تا شما را از رحمتش بچشاند (و سيراب كند) و كشتي‌ها بفرمانش حركت كنند و از فضل او بهره گيريد شايد شكرگزارى كنيد.
وءایة لهم الارض المیتة احیینـها واخرجنا منها حبا فمنه یاکلون• لیاکلوا من ثمره وما عملته ایدیهم افلایشکرون.
زمین مرده برای آنها آیتی است، ما آن را زنده کردیم و دانه‌های (غذایی) از آن خارج ساختیم که از آن می‌خورند، تا از میوه آن بخورند در حالی که دست آنان هیچ دخالتی در ساختن آن نداشته است! آیا شکر خدا را بجا نمی‌آورند؟!
الله الذی سخر لکم البحر لتجری الفلک فیه بامره ولتبتغوا من فضله ولعلکم تشکرون.
خداوند همان كسى است كه دريا را مسخّر شما كرد تا كشتي‌ها بفرمانش در آن حركت كنند و بتوانند از فضل او بهره گيريد، و شايد شكر نعمت‌هايش را بجا آوريد.

---