تفسیر روایی لغات سوره ماعون
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
(اَ رَاَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ) آیا کسی را که [
روز] جزا را
دروغ می خواند دیدی.
•
«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الرَّمَادِیِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ، عَنْ اَبِیهِ، عَنْ جَدِّهِ (صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ اَجْمَعِینَ)، فِی قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ: (اَ رَاَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ) قَالَ بِوَلَایَهًِْ اَمِیرِ‌الْمُؤْمِنِینَ علی (علیه‌السّلام).»عبدالله رمادی از
امام رضا (علیه‌السّلام) از پدران بزرگوارش (علیه‌السّلام) روایت کرده است که ایشان درباره کلام خداوند عزّوجلّ
(اَرَاَیْتَ الَّذِی یُکَذِّبُ بِالدِّینِ) فرمود: «یعنی به
ولایت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام)».
(فَذَلِکَ الَّذِی یَدُعُّ الْیَتِیمَ) این همان کس است که یتیم را بسختی می‌راند.
•
«ابن‌عبّاس (یَدُعُّ الْیَتیمَ) ایْ یَدْفَعُهُ عَنْ حَقِّهِ.»ابن عبّاس گوید:
(یَدُعُّ الْیَتِیمَ) یعنی با ستم و خشونت و ناتوان‌کردن او، حقّ او را پایمال می‌کند.
(وَ لَا یَحُضُّ عَلَی طَعَامِ الْمِسْکِینِ) و به خوراک دادن بینوا ترغیب نمی‌کند.
•
«علی‌بن‌ابراهیم: (وَ لَا یَحُضُّ عَلَی طَعَامِ الْمِسْکِینِ) اَیْ لَا یَرْغَبُ فِی طَعامِ الْمِسْکِینِ.»علیّ بن ابراهیم گوید:
(وَ لا یَحُضُّ عَلی طَعامِ الْمِسْکینِ) یعنی به اطعام
مسکین رغبتی ایجاد نمی‌کنند.
(الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ) که از نمازشان غافلند.
•
«عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَال سَاَلْتُ عَبْداً صَالِحاً (علیه‌السّلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ (الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) قَالَ هُوَ التَّضْیِیعُ.»محمّد بن فضیل گوید: از عبدصالح
امام موسی کاظم (علیه‌السّلام) درباره کلام خداوند عزّوجلّ
(الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ) پرسیدم. ایشان فرمود: «ضایع‌کردن حقّ
نماز است».
•
«عن ابی بصیر و محمد بن مسلم، عن ابی عبدالله (علیه‌السّلام) قال: قال امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) لَیْسَ عَمَلٌ اَحَبَّ اِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الصَّلَاهًِْ فَلَا یَشْغَلَنَّکُمْ عَنْ اَوْقَاتِهَا شَیْءٌ مِنْ اُمُورِ الدُّنْیَا فَاِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذَمَّ اَقْوَاماً فَقَالَ (الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) یَعْنِی اَنَّهُمْ غَافِلُونَاسْتَهَانُوا بِاَوْقَاتِهَا.»ابا بصیر و
محمد بن مسلم از
امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده‌اند که: ایشان از
امام علی (علیه‌السّلام) نقل کرده است که فرمود: هیچ عملی نزد خداوند دوست داشتنی‌تر از نماز نیست، پس مبادا که هیچ کاری از کارهای دنیا شما را از
نماز اوّل وقت باز دارد. خداوند عزّوجلّ اقوامی را نکوهید و فرمود:
(الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ) یعنی کسانی که از روی
غفلت نسبت به
اوقات نماز سهل‌انگاری می‌کنن د.
•
«فِقْهُ الرِّضَا: قَالَ (علیه‌السّلام) حَافِظُوا عَلَی مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ فَاِنَّ الْعَبْدَ لَا یَاْمَنُ الْحَوَادِثَ وَ مَنْ دَخَلَ عَلَیْهِ وَقْتُ فَرِیضَهًٍْ فَقَصَّرَ عَنْهَا عَمْداً مُتَعَمِّداً فَهُوَ خَاطِئٌ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ (فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ • الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) یَقُولُ عَنْ وَقْتِهِمْ (وَقْتِهَا) یَتَغَافَلُونَ وَ اعْلَمْ اَنَّ اَفْضَلَ الْفَرَائِضِ بَعْدَ مَعْرِفَهًِْ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ وَ اَوَّلَ الصَّلَوَاتِ الظُّهْرُ وَ اَوَّلَ مَا یُحَاسَبُ الْعَبْدُ عَلَیْهِ الصَّلَاهًُْ فَاِنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلَاهًُْ صَحَّتْ لَهُ مَا سِوَاهَا وَ اِنْ رُدَّتْ رُدَّتْ مَا سِوَاهَا وَ اِیَّاکَ اَنْ تَکْسَلَ عَنْهَا اَوْ تَتَوَانَی فِیهَا اَوْ تَتَهَاوَنَ بِحَقِّهَا اَوْ تُضَیِّعَ حَدَّهَا وَ حُدُودَهَا اَوْ تَنْقُرَهَا نَقْرَ الدِّیکِ اَوْ تَسْتَخِفَّ بِهَا اَوْ تَشْتَغِلَ عَنْهَا بِشَیْءٍ مِنْ عَرَضِ الدُّنْیَا اَوْ تُصَلِّیَ بِغَیْرِ وَقْتِهَا.»فقه الرّضا:
امام رضا (علیه‌السّلام) فرمود: «بر اوقات نمازها مراقبت کنید؛ زیرا بنده از حوادث ایمن نیست، و کسی که وقت
نماز واجب بر او وارد شود و عمداً کوتاهی نماید خطاکار است و کلام خداوند که فرمود:
(فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ • الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) شاملش می‌شود، و مقصود کسانی است که از
وقت نماز غفلت می‌کنند، و بدان که پس از معرفت خداوند بهترین
واجبات،
نمازهای پنجگانه است، و اوّلین نمازها
نماز ظهر است، و اوّلین چیزی که بنده به خاطر آن مورد حساب واقع می‌گردد
نماز است؛ پس اگر نماز او صحیح بود غیر آن هم صحیح است و اگر رد شد غیر آن هم رد می‌شود، و مبادا نسبت به نماز تنبلی یا سستی کنی یا حقّ آن را کم بشماری یا حدود و احکام آن را ضایع سازی یا مثل خروس نوک به زمین بزنی یا آن را سبک بشماری و یا خود را از نماز به چیزی دنیایی مشغول کنی یا نماز را در غیر وقتش بجا آوری».
•
«علیّ‌بن‌ابراهیم: (الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) قَالَ: عَنَی بِهِ التَّارِکِینَ لِاَنَ کُلَ اِنْسَانٍ یَسْهُو فِیَ الصَّلَاهًْ.»علیّ‌بن‌ابراهیم:
(هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ) منظور، ترک کنندگان نماز است؛ چراکه نماز از یاد هر انسانی می‌رود.
•
«عَنْ اَبِی‌اُسَامَهًَْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَال سَاَلْتُ اَبَاعَبْدِ‌اللَّهِ (علیه‌السّلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ (الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ) قَالَ هُوَ التَّرْکُ لَهَا وَ التَّوَانِی عَنْهَا.»از
زید شحام روایت شده است که از امام صادق (علیه‌السّلام) درباره کلام خداوند عزّوجلّ:
(الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ) پرسیدم و ایشان فرمود: «منظور، ترک‌کردن نماز و سستی‌ورزیدن در آن است».
(وَ یَمْنَعُونَ الْمَاعُونَ) و از [
دادن]
زکات [
و وسایل و مایحتاج خانه] خودداری می‌ورزند.
•
«عَنْ اَبِی‌بَصِیرٍ قَال قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ (وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ) قَالَ هُوَ الْقَرْضُ یُقْرِضُهُ وَ الْمَعْرُوفُ یَصْطَنِعُهُ وَ مَتَاعُ الْبَیْتِ یُعِیرُهُ وَ مِنْهُ الزَّکَاهًْ فَقُلْتُ لَهُ اِنَّ لَنَا جِیرَاناً اِذَا اَعَرْنَاهُمْ مَتَاعاً کَسَرُوهُ وَ اَفْسَدُوهُ فَعَلَیْنَا جُنَاحٌ اِنْ نَمْنَعْهُمْ فَقَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ اِنْ تَمْنَعُوهُمْ اِذَا کَانُوا کَذَلِک.»ابوبصیر گوید:
امام صادق (علیه‌السّلام) درباره کلام خداوند عزّوجلّ:
(وَ یَمْنَعُونَ المَاعُونَ) فرمود: «
قرض است که به دیگری دهند و
احسان است که در حقّ دیگری کنند و اثاث خانه است که به
عاریه دهند و
زکات هم از جمله آن است». به ایشان عرض کردم: «اگر همسایه‌هایی داشته باشیم که چون کالایی را به ایشان عاریه دهیم، آن را بشکنند و تباه کنند، در صورت دریغ کردن کالا از آنان، گناهی بر ما هست»؟ ایشان فرمود: «نه، اگر چنین باشند، چون از آنان دریغ کنید، گناهی بر شما نیست».
•
«الصّادق (علیه‌السّلام): اَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ (وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ) قَالَ الْقَرْضُ تُقْرِضُهُ وَ الْمَعْرُوفُ تَصْنَعُهُ وَ مَتَاعُ الْبَیْتِ تُعِیرُهُ.»امام صادق (علیه‌السّلام):
(و یَمْنَعُونَ الْماعُون) آن، قرض است که به دیگری دهی و احسان است که در حقّ دیگری کنی و اثاث خانه است که به عاریه دهی.
•
«الرّسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): اَنَّ رَجُلًا سَاَلَهُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ (وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ • الَّذِینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ) قَالَ لَا یُعَاتِبُ اللَّهُ الْمُشْرِکِینَ اَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ (فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ • الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ • الَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ • وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ) اَلَا اِنَّ الْمَاعُونَ الزَّکَاهًُْ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بِیَدِهِ مَا خَانَ اللَّهَ اَحَدٌ شَیْئاً مِنْ زَکَاهًِْ مَالِهِ اِلَّا مُشْرِکٌ بِاللَّهِ.»از
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل شده که شخصی از او در مورد این سخن خداوند: وای بر مشرکان! همان‌ها که
زکات را نمی‌پردازند، و
آخرت را منکرند!. سؤال کرد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «خدواند مشرکان را سرزنش نمی‌کند، آیا این سخن پروردگار را نشنیده‌ای که می‌فرماید:
(فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ• الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ• الَّذِینَ هُمْ یُرَاؤُونَ• وَ یَمْنَعُونَ المَاعُونَ)، بدانید که «ماعون» همان
زکات است. سپس فرمود: «سوگند به کسی که جان محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در دست اوست، جز
مشرک به خدا کسی دیگر در
ادای زکات مال خویش
خیانت نمی‌کند».
ویکی فقه.
