• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حضین بن منذر رقاشی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


حُضَین ‌بن مُنْذِر رَقاشی، از یاران امام علی علیه‌السلام و از اشراف و بزرگان قبیله بَکر بن وائل است.



در منابع، نام او به صورت حُصَین نیز آمده، اما صورت صحیح آن حُضَین است.
[۱] رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶۳۹۷.    
[۲] لسان العرب، ذیل «حضن».    
او به نام یکی از مادربزرگهایش، رِقاشه دختر ضَبیعه، منسوب است.
[۳] جمهرة انساب‌العرب، ص۳۱۷.
کنیه‌های وی را ابومحمد،
[۴] کتاب تهذیب ‌التهذیب، ج۲، ص۳۶۰.
ابوحَفْص
[۵] طبری، ج۶، ص۵۱۱.
و در بیشتر منابع، ابوساسان ضبط کرده‌اند. ابن‌ مَنْجَوَیه (متوفی ۴۲۸)
[۶] رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.
گفته که ابوساسان لقب او و ابومحمد کنیه اوست.


از تاریخ تولد وی اطلاعی نیست. امین
[۷] امین، ج۶، ص۱۹۴.
احتمال داده است که در سال سوم هجری به دنیا آمده باشد. درباره تاریخ مرگ او، اختلاف اندکی در منابع وجود دارد. به نوشته بخاری
[۸] التاریخ‌ الصغیر، ج۱، ص۲۸۲.    
او بعد از سال یکصد هجری، و به نوشته ابن ‌منجویه
[۹] رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.
در سال ۹۹هجری درگذشت. در صحت دو روایتی که در آن حضین یکی از نخستین کسانی ذکر شده که پس از سَقیفه به علی علیه‌السلام پیوسته،
[۱۰] رجوع کنید به اختیار معرفة الرجال، ص۷، ۱۱.
به دلیل سن کم حضین در آن هنگام، تردید شده است.
[۱۱] امین، ج۶، ص۱۹۵.
[۱۲] شوشتری، ج۳، ص۵۶۸.



باتوجه به فتح سمرقند در سال ۹۳ به دست قُتَیبَة بن مُسْلِم و حضور حضین‌ بن منذر در مجلس قتیبه در این سال
[۱۳] رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۹۴۰۰    
و نیز تصریح حضین به نود سالگی خود در آن سال در یکی از سروده‌هایش،
[۱۴] رجوع کنید به امین، ج۶، ص۱۹۴.
حضین احتمالا در جنگ صفّین ۳۴ ساله بوده و بر این اساس گفته ابویقظان سُحَیم‌ بن حفص (متوفی ۱۹۰)، که حضین را در نبرد صفّین نوزده ساله ذکر کرده،
[۱۵] رجوع کنید به ابن ‌منظور، ذیل «حضن».    
نادرست است.


نام سه تن از پسران او، به نامهای ساسان و عیاض (غیاظ) و یحیی، و دو بیت از سروده‌های او خطاب به غیاظ، در منابع آمده است.
[۱۶] برای نمونه رجوع کنید به لسان العرب، ذیل «حضن».    
[۱۷] امین، ج۶، ص۱۹۶.
یحیی از دولتمردان امویان بود که به فرمان ابومسلم، همراه دیگر دولتمردان اموی کشته شد.
[۱۸] رجوع کنید به جمهرة انساب‌العرب، ص۳۱۷.
[۱۹] تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۷.    



در منابع اهل‌سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است.
[۲۰] برای نمونه رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۶.
[۲۱] خویی، ج۶، ص۱۲۶.
حضین از علی علیه‌السلام، عثمان، مُجاشِع ‌بن مسعود و ابوموسی اشعری روایت کرده است و از او فرزندش یحیی، حسن بصری، و عبدالعزیز بن معمر روایت کرده‌اند.
[۲۲] تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۵ ـ۵۵۶.



ابن‌ حجر عسقلانی،
[۲۳] کتاب تهذیب ‌التهذیب، ج۲، ص۳۶۰.
به نقل از ابن‌سعد، آورده که حضین کم حدیث بوده، اما این مطلب نادرست است و گفته ابن‌سعد
[۲۴] الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲.    
درباره ابوسعید قیس رقاشی، غلام حضین، است. ابوالحسن مداینی گفته حضین را درباره مسموم شدن امام حسن علیه‌السلام با دسیسه معاویه، نقل کرده است.
[۲۵] رجوع کنید به شرح نهج‌البلاغة، ج۱۶، ص۱۷.    



برقی
[۲۶] کتاب الرجال، ص۳.
حضین را از یاران و برگزیدگان علی علیه‌السلام یاد کرده، البته کنیه ابوساسان در نقل برقی به ابوسنان تصحیف شده است. حضرت علی علیه‌السلام در جنگ جمل حضین را به فرماندهی پیاده‌نظام قبیله بکربن وائل برگزید.
[۲۷] الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.
[۲۸] نیز رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۸.


۷.۱ - پرچم داری در صفین


در جنگ صفّین، پرچم علی علیه‌السلام در دست وی بود و او به سرپرستی قبیله بکر بن وائل نیز گماشته شد.
[۲۹] رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
این کار یکی از تدبیرهای ارزنده علی علیه‌السلام دانسته شده است.
[۳۰] رجوع کنید به البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۱۰۸.
دلیری و پایداری حضین در جنگ صفّین و اهتزاز موزون پرچمی که در دست داشت، علی علیه‌السلام را به سرودن اشعاری برانگیخت که در منابع مضبوط است.
[۳۱] برای نمونه رجوع کنید به نصربن مزاحم، ص۲۸۹۲۹۰.    
[۳۲] شرح نهج‌البلاغة، ج۵، ص۲۲۶ ۲۲۷.    
رنگ پرچمی که در دست‌ حضین قرار داشته، سرخ یا سیاه بوده است.
[۳۳] رجوع کنید به الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة.
[۳۴] لسان العرب، ذیل «حضن».


۷.۲ - بصیرت حضین در هنگام فتنه


به هنگام دسیسه برافراشتن قرآنها بر نیزه‌ها و بروز اختلاف میان یاران علی علیه‌السلام در جنگ صفّین، حضین از نخستین کسانی بود که با سخنانی کوتاه و شیوا از علی علیه‌السلام دفاع کرد و مردم را به فرمان‌برداری بدون قید و شرط از ایشان فراخواند.
[۳۵] نصربن مزاحم، ص۴۸۵۴۸۶.    
[۳۶] المعیار و الموازنة، ص۱۶۷.    


۷.۳ - انتصاب به عنوان والی حضرت علی


حضرت علی علیه‌السلام، در دوران حکومت خود، حضین را حاکم اصطخر کرد.
[۳۷] تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
[۳۸] تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.



حضین را به شاعری و زبان‌آوری ستوده‌اند.
[۳۹] رجوع کنید به الاکمال فی رفع الارتیاب، ج۲، ص۴۸۱.
[۴۰] تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
ابیات پراکنده‌ای از او در منابع آمده است.
[۴۱] برای نمونه رجوع کنید به البیان‌ و التبیین، ج۲، ص۱۹.
[۴۲] عیون‌ الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱.
[۴۳] شرح نهج‌البلاغة، ج۵، ص۲۴۴.    
امیران اموی در کارهای خود با حضین رایزنی می‌کردند و از او یاری می‌خواستند؛ حضین در برخی سروده‌های خود به این موضوع اشاره کرده است.
[۴۴] رجوع کنید به طبری، ج۶، ص۳۹۵ـ ۳۹۶.
برخی او را به بخل و خسّت نکوهش کرده‌اند.
[۴۵] رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
[۴۶] تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
امین
[۴۷] امین، ج ۶، ص۱۹۵ـ۱۹۶.
این نسبت را از جمله یاوه‌ سراییهای شاعران زیاده‌طلب دانسته است.


• ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵ـ ۱۳۸۷/ ۱۹۶۵ـ۱۹۶۷، چاپ افست بیروت ؛
• ابن ‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب ‌التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵؛
• ابن‌ حزم، جمهرة انساب‌العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ( ۱۹۸۲)؛
• ابن‌سعد، الطبقات الکبری (بیروت)؛
• ابن ‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی‌شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛
• ابن‌ قتیبه، عیون‌ الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت (?۱۹۸۵)؛
• ابن ‌ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان‌بن یحیی معلمی یمانی، بیروت ؛
• ابن ‌مَنْجَوَیه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷؛
• ابن‌ منظور، لسان العرب؛
• محمدبن عبداللّه اسکافی، المعیار و الموازنة فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی ‌بن ابی‌طالب (صلوات‌اللّه علیه)، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت ۱۴۰۲/۱۹۸۱؛
• امین؛
• محمد بن‌ اسماعیل بخاری، التاریخ‌ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶؛
• احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن‌داوود حلّی، کتاب‌الرجال، تهران ۱۳۸۳ش؛
• عمروبن بحر جاحظ، البیان‌ و التبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت (? ۱۳۶۷/ ۱۹۴۸)؛
• خویی؛
• شوشتری؛
• طبری، تاریخ (بیروت)؛
• محمد بن عمر کشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش؛
• یوسف ‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲؛
• محمد بن ‌محمد مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، بیروت۱۴۱۴/۱۹۹۳؛
• نصر بن ‌مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴.

 
۱. ↑ رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶۳۹۷.    
۲. ↑ لسان العرب، ذیل «حضن».    
۳. ↑ جمهرة انساب‌العرب، ص۳۱۷.
۴. ↑ کتاب تهذیب ‌التهذیب، ج۲، ص۳۶۰.
۵. ↑ طبری، ج۶، ص۵۱۱.
۶. ↑ رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.
۷. ↑ امین، ج۶، ص۱۹۴.
۸. ↑ التاریخ‌ الصغیر، ج۱، ص۲۸۲.    
۹. ↑ رجال صحیح مسلم، ج۱، ص۱۳۹.
۱۰. ↑ رجوع کنید به اختیار معرفة الرجال، ص۷، ۱۱.
۱۱. ↑ امین، ج۶، ص۱۹۵.
۱۲. ↑ شوشتری، ج۳، ص۵۶۸.
۱۳. ↑ رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۹۴۰۰    
۱۴. ↑ رجوع کنید به امین، ج۶، ص۱۹۴.
۱۵. ↑ رجوع کنید به ابن ‌منظور، ذیل «حضن».    
۱۶. ↑ برای نمونه رجوع کنید به لسان العرب، ذیل «حضن».    
۱۷. ↑ امین، ج۶، ص۱۹۶.
۱۸. ↑ رجوع کنید به جمهرة انساب‌العرب، ص۳۱۷.
۱۹. ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۷.    
۲۰. ↑ برای نمونه رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۶.
۲۱. ↑ خویی، ج۶، ص۱۲۶.
۲۲. ↑ تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۵ ـ۵۵۶.
۲۳. ↑ کتاب تهذیب ‌التهذیب، ج۲، ص۳۶۰.
۲۴. ↑ الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲.    
۲۵. ↑ رجوع کنید به شرح نهج‌البلاغة، ج۱۶، ص۱۷.    
۲۶. ↑ کتاب الرجال، ص۳.
۲۷. ↑ الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، ص۳۲۰.
۲۸. ↑ نیز رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۸.
۲۹. ↑ رجوع کنید به تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
۳۰. ↑ رجوع کنید به البیان‌ و التبیین، ج۳، ص۱۰۸.
۳۱. ↑ برای نمونه رجوع کنید به نصربن مزاحم، ص۲۸۹۲۹۰.    
۳۲. ↑ شرح نهج‌البلاغة، ج۵، ص۲۲۶ ۲۲۷.    
۳۳. ↑ رجوع کنید به الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة.
۳۴. ↑ لسان العرب، ذیل «حضن».
۳۵. ↑ نصربن مزاحم، ص۴۸۵۴۸۶.    
۳۶. ↑ المعیار و الموازنة، ص۱۶۷.    
۳۷. ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
۳۸. ↑ تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
۳۹. ↑ رجوع کنید به الاکمال فی رفع الارتیاب، ج۲، ص۴۸۱.
۴۰. ↑ تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
۴۱. ↑ برای نمونه رجوع کنید به البیان‌ و التبیین، ج۲، ص۱۹.
۴۲. ↑ عیون‌ الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱.
۴۳. ↑ شرح نهج‌البلاغة، ج۵، ص۲۴۴.    
۴۴. ↑ رجوع کنید به طبری، ج۶، ص۳۹۵ـ ۳۹۶.
۴۵. ↑ رجوع کنید به تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۳۹۶.    
۴۶. ↑ تهذیب‌الکمال فی أسماءالرجال، ج۶، ص۵۵۷.
۴۷. ↑ امین، ج ۶، ص۱۹۵ـ۱۹۶.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، مقاله «حضین بن منذر رقاشی»، شماره ۶۳۰۴.    



جعبه ابزار