• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حفظ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حفظ در دو معنا استعمال شده است.از حفظ به معنای نخست به مناسبت در بابهایی نظیر جهاد، ودیعه، اطعمه و اشربه و حدود سخن گفته‏اند.
۱-مراقبت و نگهداری کردن از کسی یا چیزی.
۲-به یاد سپردن.




حفظ به معنای نخست عبارت است از نگهداری و محافظت کردن از کسی یا چیزی به منظور دفاع از آن یا جلوگیری از وارد آمدن آسیب به آن.



حکم حفظ و نیز چگونگی آن بر حسب متعلق حفظ، از قبیل جان، آبرو، مال و امانت، متفاوت است.

۲.۱ - حفظ جان


حفظ جانِ خود و هر مسلمانی، واجب و در معرض هلاکت قرار دادن آن، همچنین تعرض به جان انسان محترم، حرام است. از این رو، دفاع از جان خود در برابر مهاجم، جایز، بلکه در صورت انحصار حفظ جان به دفاع، واجب است. همچنین است دفاع از جان مؤمنی دیگر، هر چند برخی در وجوب آن اشکال کرده‏اند.
[۴] جامع الشتات (خواجویی) ص۳۰-۳۱.
[۵] الفقه و المسائل الطبیة ص۱۸۱.

حفظ جان به لحاظ اهمیت آن در صورت تزاحم با دیگر واجبات یا ارتکاب محرّمات، بر آنها مقدم می‏شود؛ از این رو، خوردن مردار در حال اضطرار برای حفظ جان، واجب است؛
[۹] کتاب الحج (شاهرودی) ج۳، ص۳۴۰.
چنان که به جهت حفظ جان، خوردن غذای دیگری در حال اضطرار، حتّی بدون اذن وی- در صورت عدم امکان اذن
[۱۲] بحوث فی الفقه (الإجارة) ص۲۱۶.
- و نیز اظهار کفر با اعتقاد قلبی به اسلام، در حال تقیهجایز است.

۲.۲ - حفظ آبرو


آبرو و ناموس آدمی همچون جان او از حرمت ویژه‏ای برخوردار است. از این رو حفظ آن در برابر تعرض کننده به آن، واجب است؛ خواه نسبت به آبروی خود انسان باشد
[۱۶] جواهر الکلام ج۴۱، ص۳۶۵.
[۱۷] حاشیة المکاسب (ایروانی) ج۱، ص۳۵.
[۱۸] ارشاد الطالب ج۱، ص۱۹۱.
یا آبروی مسلمانی دیگر.
[۲۰] کشف الغطاء ج۴، ص۳۳۳.
[۲۱] اسس الحدود و التعزیرات ص۴۶۶.


۲.۳ - حفظ مال


دفاع از مال در برابر مهاجم جایز،بلکه بنابر دیدگاه برخی، در صورت غلبه ظن به سلامت جان، واجب است.

۲.۴ - حفظ امانت


حفظ مالی که نزد کسی به امانت گذاشته شده، واجب و کوتاهی در نگهداری آن حرام و ضمان آور است.
[۲۴] مهذّب الاحکام ج۱۸، ص۳۰۳-۳۰۶.
[۲۵] مصطلحات الفقه ص۸۶-۸۸.


۲.۵ - حفظ اسلام


دفاع از اسلام در برابر دشمنی که اساس آن را تهدید می‏کند واجب است.




۳.۱ - احکام حفظ به معنای دوم


از حفظ به معنای دوم (یادسپاری) در بابهای اجتهاد و تقلید، صلات و قضاء سخن گفته‏اند.
کسی که حمد و سوره را به یاد ندارد می‏تواند از روی قرآن بخواند. در اینکه از رو خواندن قرائت در نمازهای واجب برای کسی که آن را از حفظ دارد جایز است یا نه، اختلاف است.
[۲۸] مستمسك العروة ج۶، ص۲۱۶-۲۱۷.
[۲۹] مستند العروة (الصلاة) ج۳، ص۴۳۵-۴۳۶.

چنانچه امام در رکعات نماز شک کند، به مأمومی که آن را به یاد دارد رجوع می‏کند و به شک خود اعتنا نمی‏نماید همچنین است اگر مأموم شک کند.
[۳۰] جواهر الکلام ج۱۲، ص۴۴.

حفظ کردن قرآن و تحمّل مشقت جهت آن، مستحب است
[۳۲] هدایة الامّة ج۳، ص۶۵.
و با نذر واجب می‏شود.
بنابر قول برخی، از شرایط قاضی، غلبه حفظ است؛ بدین معنا که فراموشی بر او چیرگی نداشته باشد. با غلبه فراموشی در کسی نصب او به عنوان قاضی صحیح نیست.برخی غلبه حفظ را از شرایط مرجع تقلید نیز بر شمرده‏اند.
در نتیجه تقلید از مرجع تقلید فاقد شرط یاد شده صحیح نیست.


 
۱. جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۶.    
۲. جواهرالکلام ج۳۶، ص۴۳۳.    
۳. جواهر الکلام ج۴۱، ص۶۵۰-۶۵۲.    
۴. جامع الشتات (خواجویی) ص۳۰-۳۱.
۵. الفقه و المسائل الطبیة ص۱۸۱.
۶. جواهر الکلام ج۳۶، ص۴۲۷.    
۷. جواهر الکلام ج۳۶، ص۴۳۱-۴۳۲.    
۸. مسالك الأفهام ج۱۲، ص۱۲۷.    
۹. کتاب الحج (شاهرودی) ج۳، ص۳۴۰.
۱۰. کتاب السرائر ج۳، ص۱۲۵.    
۱۱. جواهر الکلام ج۳۶، ص۴۳۷.    
۱۲. بحوث فی الفقه (الإجارة) ص۲۱۶.
۱۳. القواعد والفوائد ج۲، ص۱۵۸.    
۱۴. القواعد الفقهیة (مکارم) ج۱، ص۴۲۶.    
۱۵. جواهر الکلام ج۲۱، ۳۷۱.    
۱۶. جواهر الکلام ج۴۱، ص۳۶۵.
۱۷. حاشیة المکاسب (ایروانی) ج۱، ص۳۵.
۱۸. ارشاد الطالب ج۱، ص۱۹۱.
۱۹. جواهر الکلام ج۴۱، ص۶۵۰-۶۶۰.    
۲۰. کشف الغطاء ج۴، ص۳۳۳.
۲۱. اسس الحدود و التعزیرات ص۴۶۶.
۲۲. جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۶.    
۲۳. شرائع الاسلام ج۱، ص۲۳۲-۲۳۳.    
۲۴. مهذّب الاحکام ج۱۸، ص۳۰۳-۳۰۶.
۲۵. مصطلحات الفقه ص۸۶-۸۸.
۲۶. جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۴.    
۲۷. العروة الوثقى ج۲، ص۵۱۱.    
۲۸. مستمسك العروة ج۶، ص۲۱۶-۲۱۷.
۲۹. مستند العروة (الصلاة) ج۳، ص۴۳۵-۴۳۶.
۳۰. جواهر الکلام ج۱۲، ص۴۴.
۳۱. منتهی المطلب (ق) ج۲، ص۱۰۲۰.    
۳۲. هدایة الامّة ج۳، ص۶۵.
۳۳. الرسائل العشر (حلّی) ص۴۱۰.    
۳۴. جواهر الکلام ج۴۰، ص۲۰.    
۳۵. مبانی تکملة المنهاج ج۱، ص۱۱.    
۳۶. ذکری الشیعة ج۱، ص۴۳.    
۳۷. الروضة البهیة ج۳، ص۶۲.    
۳۸. منهاج الصالحین (خویی) ج۱، ص۵-۶.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۳، ص۳۱۶-۳۱۷.    




جعبه ابزار