رابطه عزاداری و صبر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
هیچ یک از انواع
عزاداری با
صبر ناسازگاری نداشته، بلکه در راستای
تقویت روحیه
مسلمانان که با ابزار صبر به دست می‌آید، صورت می‌گیرد.
انسان موجودی است دارای
عواطف و احساسات که در حوادث و پیش آمدهای ناگوار و جانسوز تحت تاثیر قرار گرفته و اندوهناک می‌شود و گاهی
جزع و فزع و بیتابی نموده،
اشک می‌ریزد،
بیهوش می‌شود و حتی ممکن است
قلب او که مرکز احساسات و عواطف اوست، ایستاده و
جان ببازد؛ «ان الانسان خلق هلوعا اذا مسه الشر جزوعا و اذا مسه الخیر منوعا؛
انسان
حریص آفریده شده، هرگاه بدو گزندی رسد جزع کننده و هرگاه نیکی رسد منع کننده است.»
و در این راستا، تنها نیروی
ایمان است که از ناراحتی‌ها و اضطرابات انسان جلوگیری نموده و به او
امید و
آرامش می‌بخشد؛ «الا بذکر الله تطمئن القلوب».
از این رو دستورات
اسلام در راستای تقویت ایمان و نیروی
عقیده دور میزند و راه
مبارزه با پیش آمدهای ناگوار را نشان داده و همواره به
صبر و
شکیبایی در برابر ناملایمات فرا می‌خواند؛ «و العصر ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر».
با
بینش،
امتحان و
آزمایش، زندگی و ناملایمات آن را جهت داده و با
صابران رحمت و
مغفرت و صلوات الهی را
بشارت و نوید می‌دهد؛ «و لنبلونکم بشی ء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات و بشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انا لله و انا الیه راجعون اولئک علیهم صلوات من ربهم و رحمة و اولئک هم المهتدون».
صبر از مقامات عالی است، که در تمام میدان‌های زندگی فردی و
اجتماعی جشن و
عزا،
جنگ و
صلح و... کاربرد دارد و تنها جهادگران در صحنه
جهاد اکبر، به این مقام دست یافته و در برابر گزند‌های زمانه، مانند کوه استوار و پابرجا می‌مانند و از گردبادهای تند نمی‌لرزند؛
علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «المؤمن کالجبل الراسخ لا تحرکه العواصف».
آنان با این باور که سرنوشت
عالم و آدم در دست نیروی لایزال الهی می‌چرخد، هر حادثه و پیش آمدی را با جان و
دل پذیرا شده و با زمزمه «انا لله و انا الیه راجعون» روح را لطافت و آرامش، و قلب را روشنایی و صفا می‌بخشند.
هرگز سخنی برخلاف
تقدیر و
قضا نگفته و با صبر و مقاومت، پاداشی بی حساب را از آن خود می‌کنند؛ «انما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب».
صادق آل محمد (علیه‌السّلام) که خود از مصادیق اکمل صابران است به یکی از یارانش می‌فرماید: «اما انک ان تصبر توجر»؛
بدان که با صبر و مقاومت
پاداش می‌بری.
با نگاهی گذرا به
روایات معصومین (علیهم‌السّلام) این نکته به خوبی به دست می‌آید که جزع و فزع و اظهار سخنان بیهوده و
باطل در هنگام
مصیبت،
اجر انسان را از بین می‌برد؛ از این رو در روایات به صبر توصیه شده است.
اما
دین اسلام که همیشه واقعیت‌ها را در نظر داشته و احساسات و عواطف انسان‌ها را می‌داند، همواره با دستورات سازنده خویش به جای پرداختن به
نفی واقعیت‌ها و عواطف و احساسات، رفتارها و گریه‌ها را در راستای بهره گیری صحیح، و تقویت
اراده و ایمان، جهت دهی کرده است و گذشته از جلوگیری از رفتارها و مراسم نامناسب و ناشایسته دوران
جاهلیت، راه‌های مورد تایید اصول و مبانی دین و
خرد را نشان می‌دهد. چنان که یکی از دستورات اسلام این است که پس از
مرگ مسلمانی، سایر
مسلمانان جمع شده و به بازماندگان تسلی و
تعزیت دهند و در آن مجالس برای از دست رفتگان از درگاه خداوند متعال درخواست
آمرزش نموده و
قرآن تلاوت کنند و بازماندگان را به صبر و استقامت توصیه نمایند و در این باره روایات فراوانی از معصومان (علیهم‌السّلام) نقل شده است.
بدیهی است که برگزاری مجلس عزا افزون بر احترام به گذشتگان، موجب دلگرمی و تسلی و تشفی بازماندگان می‌گردد. به همین جهت در روایات برای تسلیت دادن به صاحب عزا
ثواب فراوانی ذکر شده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) به نقل از
پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: «من عزی مصابا کان له مثل اجره، من غیره ان ینتقض من اجر المصاب شییء؛
کسی که مصیبت دیده‌ای را تعزیت دهد از پاداشی به مانند پاداش او برخوردار خواهد شد؛ بدون اینکه از پاداش مصیبت دیده کم شود.»
روشن است که هیچ یک از انواع
عزاداری با صبر ناسازگاری ندارد بلکه در راستای تقویت روحیه مسلمانان که با ابزار صبر به دست می‌آید، صورت می‌گیرد؛ به عنوان نمونه هیچ کدام از اقسام عزاداری (چه آنها که یادآوری شد و چه مواردی که ذیلا بدان اشاره خواهد شد) هیچ گونه تنافی با آیات و روایات ندارد.
برگزاری جلسات عزاداری برای دلداری و تسلیت دادن به مصیبت زدگان و توصیه آنان به صبر.
این نحوه عزاداری که در بین عموم مسلمانان رایج است، در راستای تقویت اراده و ایمان و احترام به احساسات و
عواطف بازماندگان قرار دارد.
بزرگداشت یاد و خاطره از دست رفتگان، این عزاداری‌ها در راستای بزرگداشت خاطره شهیدان،
علما و اندیشمندانی که با
فکر و
اندیشه و یا نثار جان خود
جامعه اسلام را
حیات بخشیدند برگزار می‌شود. این عزاداری، افزون بر آثار عزاداری با قصد تسلی و دلداری بازماندگان، ثواب احترام به
علم و
عالم و
شهید را در بردارد و نشان می‌دهد که آنچنان که آنان در پیشگاه خداوند متعال ارزش و احترام دارند از حیات و زندگی خاصی برخوردارند، نزد مسلمانان نیز از احترام خاصی برخوردار می‌باشند؛ «و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون».
نحوه دیگر از عزاداری وجود دارد که دارای رتبه بالاتری است. این عزاداری ویژه انسان‌های بزرگ، یعنی
پیامبران و اوصیای آنان، بویژه پیامبر اسلام و
اهل بیت آن حضرت است. عزاداری هنگام رحلت و
شهادت و شادی در هنگام تولد آنان از ویژگی‌هایی است که در پرتو آن درس‌های سازنده تربیتی و اخلاقی آموخته می‌شود.
امام علی (علیه‌السّلام) فرمود: خدای متعال برای ما پیروانی برگزید که ما را یاری می‌کنند «یفرحون لفرحنا و یحزنون لحزننا»
؛ برای شادی ما شاد و برای
غم ما اندوهناک می‌شوند.
در فرهنگ اسلامی، احترام همه شهیدان لازم است؛ ولی برخی شهیدان مانند
سرور و سالار شهیدان کربلا از ویژگی‌های خاصی برخوردارند که براساس دستورات رسیده، هر سال در ایام شهادت آنان مجالس و محافل خاصی برگزار می‌شود و مراسم خاصی نیز اجرا می‌گردد. از این رو نباید این مراسم را با عزای کسی که پدر یا عزیز را از دست داده مقایسه نمود و گفت چون خداوند توصیه به صبر نموده باید در عزاداری
ائمه (علیهم‌السّلام) چیزی نگفت و در قبال هر آنچه ستمگران در طول
تاریخ انجام داده‌اند
سکوت کرد و با سکوت خود رفتار آنان را
امضا نمود. آیا روح دستورات اسلام با چنین برداشتی مخالف نیست؟ و در نهایت آیا عزاداری‌هایی که برای بزرگان دین انجام می‌شود هدفی جز این را دنبال می‌کند؟
آسیب‌شناسی عزاداری؛
عزاداری شیعیان؛
عزاداری از دیدگاه علما؛
عزاداری در سیره ائمه اطهار؛
عزاداری در سیره پیامبر؛
عزاداری در روایات شیعه؛
عزاداری در قرآن؛
تعریف عزاداری؛
گریه بر مصائب اهل بیت؛
چرایی عزاداری
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «عزاداری و صبر در برابر مصائب»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۲/۱۷.
