• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فروع دین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


احکام عملی شریعت را فروع دین می‌گویند.فروع دين اسلام بسيار است و تعدادی از فروع دین به شرح زیراست: نماز، روزه، خمس، زکات، حج، جهاد، امر به معروف، نهی از منکر، تولی،و تبری.احكام و دستورات ديگرى مانند خريد و فروش، ازدواج، قصاص، ديات، قضاوت و... از فروع دين است.‏



تعالیم آیین اسلام، دارای دو بخش اعتقادی و عملی‏اند. بخش اعتقادی، از اصول دین و مذهب سخن می‏گوید و بخش عملی، از فروع دین. بخش دوم را از آن رو «فروع» خوانند که در برابر «اصول» جای دارد
[۱] فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.
نه از آن رو که اهمّیّت ندارد. از این رو، پایبندی به فروع دین نیز- همچون اصول دین- واجب است.


فروع دین مجموعه‏ای از وظایف و تکالیف عملی است که پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله) برای سعادت دنیوی و اخروی انسان‏ها از وحی برگرفته و ابلاغ کرده است.
برخی از فروع دین، رابطه انسان با خدا را در قالب قوانین و احکام بیان می‏کنند و وظایفی را برای او پیش می‏کشند؛ وظایفی همچون نماز، روزه و حج. برخی دیگر به وظایفی که انسان‏ها در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم می‏کنند؛ مانند جهاد، خمس و بیع.
[۲] دائرة المعارف تشیّع، ج۲، ص۱۵۲.



دانش فقه و اصول، از دانش‌های اسلامی هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسش‏های انسان پاسخ می‏دهند و وظایف او را مشخص می‏سازند.
[۳] آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵.    
[۴] مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.
فقهای شیعه از رهگذر این دانش‏ها، فروع دین را از متون دینی استخراج و استنباط می‏کنند و احکام عملی شریعت را به دست می‏دهند.


منابعی که فقها از آنها بهره می‏جویند عبارت‏اند از: کتاب (قرآن)، سنّت (حدیث) اجماع و عقل.
[۵] اصل الشّیعة و اصولها، ص۱۱۴-۱۱۵.



میان اصول و فروع دین تفاوت‏هایی وجود دارد که عبارت‏اند از:
الف. اصول دین از اعتقادات و ایمانیّات سخن می‏گویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل انسان دارند.
[۶] آموزش دین، ص۱۸- ۱۰.

ب. اصول دین نیازمند یقین‌اند و از این رو، تقلید را برنمی‏تابند؛ امّا فروع دین نیازمند تبلیغ و بیان‏اند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلید پذیرند.
[۷] المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹.    

ج. اصول دین از مقوله إخبار و وصف کردن ‏هستند؛ امّا فروع دین، انشائی و دستوری‏اند و امر و نهی.
[۸] کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.

د. در اصول دین اختلافی نیست؛ امّا گاه در فروع دین اختلافاتی رخ می‏نماید. این بدان سبب است که عمل به ظن در اصول دین روا نیست؛ ولی ظنّ معتبر گاه در فروع دین منشأ عمل می‏شود.
[۹] شریعت در آینه معرفت، ص۱۶۲- ۱۵۸.
[۱۰] شریعت در آینه معرفت، ص۳۶۶- ۳۶۰.

ه. نسخ به فروع دین راه دارد؛ امّا در اصول دین به هیچ روی وجود ندارد.
[۱۱] کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۷۶۰.

و. علمای شیعه اصول دین را پنج اصل دانسته‏اند؛ امّا فروع را هشت یا ده فرع.
[۱۲] مجموعه آثار، ج۱۷، ص۲۲۰.
حتی گاه هر آنچه را در برابر اصول جای دارد و جزو احکام عملی است، از فروع دین شمرده‏اند.
[۱۳] معارف و معاریف، ج۴، ص۱۷۱۵.
[۱۴] شرح المواقف، ج۱، ص۳۸.


 
۱. ↑ فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.
۲. ↑ دائرة المعارف تشیّع، ج۲، ص۱۵۲.
۳. ↑ آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵.    
۴. ↑ مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.
۵. ↑ اصل الشّیعة و اصولها، ص۱۱۴-۱۱۵.
۶. ↑ آموزش دین، ص۱۸- ۱۰.
۷. ↑ المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹.    
۸. ↑ کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.
۹. ↑ شریعت در آینه معرفت، ص۱۶۲- ۱۵۸.
۱۰. ↑ شریعت در آینه معرفت، ص۳۶۶- ۳۶۰.
۱۱. ↑ کشّاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۷۶۰.
۱۲. ↑ مجموعه آثار، ج۱۷، ص۲۲۰.
۱۳. ↑ معارف و معاریف، ج۴، ص۱۷۱۵.
۱۴. ↑ شرح المواقف، ج۱، ص۳۸.



کتاب فرهنگ شيعه، تاليف شده توسط جمعى از نويسندگان، ص۳۵۸-۳۶۰.








جعبه ابزار