• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

آداب تلاوت قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



برای تلاوت قرآن آدابی ذکر شده است که در این مقاله به آن‌ها می پردازیم:




عالم بزرگوار شیخ مفید رحمه الله می‏نویسد: طبق ادله گذشته، حضرت امام کاظم علیه السلام دانشمندترین مردم زمانه بود و بیش از همه، حافظ کتاب الهی و خوش‏ صداترین آنان در قرائت قرآن بود. هنگام قرائت، آهسته و حزن‏‌آور می‏‌خواند و می‌‏گریست و شنوندگان هم گریه می‌‏کردند، اهل مدینه او را «زین المجتهدین‏» می ‏نامیدند.
در روایتی دیگر آمده است: (و کانت قراته حزنا) یعنی قرائت آن‏ حضرت حزن‌آور بود. به ابرهه مسیحی فرمود: «با کتاب خودت چقدر آشنایی؟» پاسخ ‏داد: به متن و تاویل آن آگاهم، هشام می‏گوید: حضرت کاظم علیه السلام شروع کرد به قرائت‏ انجیل، آنگاه ابرهه گفت: «حضرت مسیح علیه السلام این‏‌چنین می‏خوانند و جز او هیچ کسی چنین ‏نخوانده است و از پنجاه سال پیش تاکنون در جستجوی چنین شخصیتی بودم‏.» و دراین هنگام، ابرهه به دست امام علیه السلام، مسلمان شد.



ترتیل یعنی حروف کاملا ادا و بیان و وقوف رعایت گردد. حضرت کاظم علیه السلام می ‏فرماید: «از پیامبر اکرم صلوات الله علیه در باره معنای «و رتل القرآن ‏ترتیلا» پرسیدند، در پاسخ فرمود: «بینه تبیانا و لا تنثره نثر الرهل و لا تهذه هذالشعر، قفوا عند عجائبه و حرکوابه القلوب و لا یکون هم احدکم آخر السوره»؛ و
[۷] مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۴.
قرآن را واضح و کاملا روشن‏ بیان کن و حروفش را مانند رمل و شن‏هایی که باد یکباره می ‏پاشد بر روی هم، نریز و آن را مانند شعرخوانی پشت‏ سر هم و با شتاب مخوان؛ نزد شگفتی‌های قرآن ‏بایستید و دل‌ها را با آن تکان دهید و همت و نظر شما رسیدن به آخر سوره ‏نباشد، یعنی به کیفیت‌ بپردازید نه به کمیت
[۸] مسند الامام الکاظم، ص۴۴،به نقل از بحارالانوار ج۹۲، ص۲۱۵.




آن حضرت در حدیثی از جد بزرگوارش نقل می ‏فرماید: خدای تعالی بخشنده است و جود را دوست دارد و کارهای عالی را دوست می‏دارد و از کارهای پست ناخرسند است و واقعا از احترام به جلال الهی، بزرگداشت‏ سه گروه است:
الف) ریش سفید مسلمان،
ب) امام عادل،
ج) آن کسی که حامل و تسلیم قرآن کریم است ‏به گونه‏‌ای که نه اهل غلو است و نه از بار تکالیفش شانه خالی می‏کند.
[۹] بحارالانوار ج۹۲، ص۱۸۴.




علی بن مغیره به امام کاظم علیه السلام می‏گوید: پدرم از جد شما پرسید آیا رواست‏ شبی یک ختم قرآن بخوانم؟ جد شما فرمود: هر شب. دوباره پرسید: آیا در ماه رمضان هم؟ جد شما فرمود: در ماه رمضان نیز، جدم عرض کرد: بلی هر چه توانست و برنامه پدرم این بود که در ماه رمضان، چهل بار قرآن را ختم می‏کرد؛ و من نیز پس از پدر، قرآن می‏خوانم بیشتر و گاهی کمتر از پدرم، کم و زیادیش بستگی داشت‏ به اندازه فرصت و فراغت و یا کار و سرگرمی و نشاط و بیماریم و هنگام عید فطر، قرآن‌هایی که خوانده بودم، یک ختمش را برای رسول اکرم صلوات الله علیه یکی برای‏ علی علیه السلام، یکی برای فاطمه علیها السلام و همچنین برای هر کدام از امامان تا به شما رسید و یکی هم برای شما قرار می‏دادم، از هنگامی که خدا این بینش و حال را به من‏عنایت کرده است و در سلک پیروان شما قرار گرفته‏ام. حال آیا برای خودم نیز پاداشی هست؟ حضرت فرمود: «پاداش تو آن است که در قیامت ‏با آن‌ها هستی، گفتم الله‌ اکبر، آیا چنین اجری دارم؟ حضرت سه بار فرمود: بلی. » کافی ج۲، ص۶۱۸.    




حضرت کاظم به مردی فرمود: « آیا دوست داری در دنیا بمانی؟ پاسخ داد بلی، پرسید: برای چه؟ گفت: به خاطر قرائت قل هو الله احد، آنگاه حضرت ساکت‏ شد و پس از زمانی گفت: ای حفص! هرکس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را خوب نداند، در عالم برزخ، آموزش داده می‏شود تا خدا به واسطه آن درجه و مقامش ‏را بالا ببرد زیرا درجات بهشت‌ به قدر آیه‏های قرآن کریم است. به قاری گفته ‏می‏شود: بخوان و ترقی کن پس او می‏خواند و ترقی می‏کند. حفص گوید: در عمرم ندیدم کسی را که از امام کاظم علیه السلام بیشتر خدا ترس و به رحمت‏ حق ‏امیدوار باشد و قرآن خواندنش همراه با حزن بود و گویا هنگام قرائت ‏به شخصی‏ خطاب می‏کند. »



هم‌چنانکه امروزه، پرداختن به طرح و حل بسیاری از معماهای قرآنی، وقت‏گیر، کم‏فایده و مایه غفلت از اهداف اصلی قرآن کریم است، در گذشته نیز مباحثی ‏چون مخلوق بودن یا قدیم بودن قرآن، به صورت مشکلی جنجالی درآمده بود و مایه درگیری و خونریزی‏ها و اتلاف وقت و... می‏شد. هنگامی که در این باره از امام کاظم علیه السلام نظرخواهی و گفته شد مردم در این باره اختلاف دارند برخی ‏قرآن را مخلوق می‏دانند و بعضی غیر مخلوق؛ فرمود: « من آنچه را آنان می‏گویند، نمی‏گویم ولی می‏گویم: «انه کلام الله‏» قرآن سخن خداست. »
[۱۲] مسند الامام الکاظم ج۲، ص‏۷.
این روش و منش‏باید سرمشق امروز و همیشه ما باشد، که از مباحث نظری بی‏فایده و مشکل‏آفرین‏بپرهیزیم.



به جاست که قاری به معنی و تفسیر هم توجه نماید، در سخنان امام کاظم علیه السلام مواردی از تفسیر آیات بیان شده مثلا «توبه نصوح‏» در آیه‏«یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوحا» را چنین تفسیر می‏فرماید: « بنده به درگاه خدا توبه می‏کند و دیگر برنمی‏گردد و توبه نمی‏شکند و براستی که محبوب‌ترین بندگان خدا در پیشگاه حق، فریب خوردگان توبه‌‏کننده‏اند. »
[۱۵] مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۲.




در تفسیر «الذین هم عن صلاتهم ساهون‏» سهو در نماز را تضییع‌ نماز می‏داند.
[۱۷] مسند الامام الکاظم ج۲، ص‏۴۷.
و یا در تفسیر «الله الصمد» می‏فرماید: «الصمد الذی‏لا جوف له‏»
[۱۹] مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۸.
یعنی صمد کسی است که توخالی نیست؛ بدیهی است که اجسام همه ‏توخالی و دارای هسته مرکزی و پروتون هستند، و طبق این تفسیر صمد یعنی غیر مادی و غیر جسم.



شأن نزول و یا روشن‏ترین مصداق‌های برخی آیات، در سخنان امام بیان شده‏است مثل مصداق «ماء معین‏» که منظور از آن غیبتحضرت مهدی علیه السلام است. در این آیه از انسان سؤال شده: «قل ارءیتم ان اصبح ماوکم غورا فمن ‏یاتیکم بماء معین؛‏ بگو به من خبر دهید، اگر آب شما فرو رود،چه کسی آب روان برایتان خواهد آورد؟»
و در توضیح «فجار» در آیه: «کلا ان کتاب الفجار لفی سجین‏» می‌‏فرماید: « بدکاران و فاجران کسانی هستند که در حق ائمه (علیهم السلام) نافرمانی و بر آنان قلدری کردند.» گفتنی است که بیشترین تفسیرهای آن بزرگوار در شرح ‏آیه‏هایی است که در اثبات امامت و رهبری و یا بیزاری و مذمت منحرفان از امامت،‏ نازل شده است.
در معرفی مهم‏ترین مصداق منافقان، کسانی را نشان می‏دهد که به ولایت حضرت‏ علی علیه السلام ایمان نمی آوردند، قرآن کریم می ‏فرماید: «هنگامی که منافقان نزد تو آیند می‏گویند: ما شهادت می‏دهیم که یقینا تو رسول خدایی‏» خداوند می‏ داند که تو رسول او هستی، ولی خداوند شهادت می‌دهد که منافقان دروغگو هستند...»
این به خاطر آن است که نخست ایمان آوردند سپس کافر شدند از این‏رو بر دلهای آنان مهر نهاده شده و حقیقت را درک نمی‏کنند. امام علیه السلام می‏فرماید: منظور منافقانی است که‏ نخست ایمان آوردند به رسالت پیامبر صلوات الله علیه و سپس به ولایت‏ حضرت علی علیه السلام وصی آن‏ حضرت کفر ورزیدند.



در سخنان امام علیه السلام، ثواب و آثار تلاوت بسیاری ‏از آیه‏ها و سوره‏ها بیان شده که نمونه ‏هایی را مرور می ‏کنیم:
۱) هرگاه از چیزی ترسیدی صد آیه از هر جای قرآن که خواستی، بخوان، آنگاه‏ سه بار بگو: اللهم اکشف عنی البلاء.
[۲۴] مناقب ابن شهرآشوب ج۱، ص‏۵۵۹، نقل از مسند الامام الکاظم، ص۴۱.

۲) امام کاظم علیه السلام: نسیم رحمت الهی در هر روز جمعه هزار بار می‏وزد، و به هر بنده‏ای هر چه خدا بخواهد می‏دهد پس هر که بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر رابخواند خداوند آن هزار رحمت و همانند آن را به او می‏بخشد.
[۲۵] ثواب الاعمال، ص‏۱۵۷، نقل از مسند الامام الکاظم ج۲، ص۱۱.



 
۱. ارشاد مفید، ج۲، ص۲۳۵.    
۲. بحارالانوار ج۴۸، ص۱۰۳-۱۰۴.    
۳. کافی ج۲، ص‌۶۰۶.    
۴. بحارالانوار ج۴۸، ص۱۰۴.    
۵. مزّمّل/سوره۷۳، آیه۴.    
۶. بحارالانوار ج‌۸۹، ص‌۲۱۰.    
۷. مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۴.
۸. مسند الامام الکاظم، ص۴۴،به نقل از بحارالانوار ج۹۲، ص۲۱۵.
۹. بحارالانوار ج۹۲، ص۱۸۴.
۱۰. کافی ج۲، ص‌۶۰۶.    
۱۱. توحید صدوق، ص۲۲۴.    
۱۲. مسند الامام الکاظم ج۲، ص‏۷.
۱۳. تحریم/سوره۶۶، آیه۸.    
۱۴. تفسیر نورالثقلین ج۵، ص۳۷۴.    
۱۵. مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۲.
۱۶. ماعون/سوره۱۰۷، آیه۵.    
۱۷. مسند الامام الکاظم ج۲، ص‏۴۷.
۱۸. توحید/سوره۱۱۲، آیه۲.    
۱۹. مسند الامام الکاظم ج۲، ص۴۸.
۲۰. ملک/سوره۶۷، آیه۳۰.    
۲۱. مطفّفین/سوره۸۳، آیه۸.    
۲۲. مناقب ابن شهرآشوب ج۳، ص۴۰۴، نقل از مسند الامام الکاظم ج۲، ص‌۴۶.    
۲۳. منافقون/سوره۶۳، آیه۱-۳.    
۲۴. مناقب ابن شهرآشوب ج۱، ص‏۵۵۹، نقل از مسند الامام الکاظم، ص۴۱.
۲۵. ثواب الاعمال، ص‏۱۵۷، نقل از مسند الامام الکاظم ج۲، ص۱۱.




دانش‌نامه موضوعی قرآن    



جعبه ابزار