آداب تلاوت قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

برای تلاوت قرآن آدابی ذکر شده است که در این مقاله به آن‌ها می پردازیم:

---

عالم بزرگوار شیخ مفید رحمه الله می‏نویسد: طبق ادله گذشته، حضرت امام کاظم علیه السلام دانشمندترین مردم زمانه بود و بیش از همه، حافظ کتاب الهی و خوش‏ صداترین آنان در قرائت قرآن بود. هنگام قرائت، آهسته و حزن‏‌آور می‏‌خواند و می‌‏گریست و شنوندگان هم گریه می‌‏کردند، اهل مدینه او را «زین المجتهدین‏» می ‏نامیدند.
در روایتی دیگر آمده است: (و کانت قراته حزنا) یعنی قرائت آن‏ حضرت حزن‌آور بود. به ابرهه مسیحی فرمود: «با کتاب خودت چقدر آشنایی؟» پاسخ ‏داد: به متن و تاویل آن آگاهم، هشام می‏گوید: حضرت کاظم علیه السلام شروع کرد به قرائت‏ انجیل، آنگاه ابرهه گفت: «حضرت مسیح علیه السلام این‏‌چنین می‏خوانند و جز او هیچ کسی چنین ‏نخوانده است و از پنجاه سال پیش تاکنون در جستجوی چنین شخصیتی بودم‏.» و دراین هنگام، ابرهه به دست امام علیه السلام، مسلمان شد.

---

ترتیل یعنی حروف کاملا ادا و بیان و وقوف رعایت گردد. حضرت کاظم علیه السلام می ‏فرماید: «از پیامبر اکرم صلوات الله علیه در باره معنای «و رتل القرآن ‏ترتیلا» پرسیدند، در پاسخ فرمود: «بینه تبیانا و لا تنثره نثر الرهل و لا تهذه هذالشعر، قفوا عند عجائبه و حرکوابه القلوب و لا یکون هم احدکم آخر السوره»؛ و قرآن را واضح و کاملا روشن‏ بیان کن و حروفش را مانند رمل و شن‏هایی که باد یکباره می ‏پاشد بر روی هم، نریز و آن را مانند شعرخوانی پشت‏ سر هم و با شتاب مخوان؛ نزد شگفتی‌های قرآن ‏بایستید و دل‌ها را با آن تکان دهید و همت و نظر شما رسیدن به آخر سوره ‏نباشد، یعنی به کیفیت‌ بپردازید نه به کمیت.»

---

آن حضرت در حدیثی از جد بزرگوارش نقل می ‏فرماید: خدای تعالی بخشنده است و جود را دوست دارد و کارهای عالی را دوست می‏دارد و از کارهای پست ناخرسند است و واقعا از احترام به جلال الهی، بزرگداشت‏ سه گروه است:
الف) ریش سفید مسلمان،
ب) امام عادل،
ج) آن کسی که حامل و تسلیم قرآن کریم است ‏به گونه‏‌ای که نه اهل غلو است و نه از بار تکالیفش شانه خالی می‏کند.

---

علی بن مغیره به امام کاظم علیه السلام می‏گوید: پدرم از جد شما پرسید آیا رواست‏ شبی یک ختم قرآن بخوانم؟ جد شما فرمود: هر شب. دوباره پرسید: آیا در ماه رمضان هم؟ جد شما فرمود: در ماه رمضان نیز، جدم عرض کرد: بلی هر چه توانست و برنامه پدرم این بود که در ماه رمضان، چهل بار قرآن را ختم می‏کرد؛ و من نیز پس از پدر، قرآن می‏خوانم بیشتر و گاهی کمتر از پدرم، کم و زیادیش بستگی داشت‏ به اندازه فرصت و فراغت و یا کار و سرگرمی و نشاط و بیماریم و هنگام عید فطر، قرآن‌هایی که خوانده بودم، یک ختمش را برای رسول اکرم صلوات الله علیه یکی برای‏ علی علیه السلام، یکی برای فاطمه علیها السلام و همچنین برای هر کدام از امامان تا به شما رسید و یکی هم برای شما قرار می‏دادم، از هنگامی که خدا این بینش و حال را به من‏عنایت کرده است و در سلک پیروان شما قرار گرفته‏ام. حال آیا برای خودم نیز پاداشی هست؟ حضرت فرمود: «پاداش تو آن است که در قیامت ‏با آن‌ها هستی، گفتم الله‌ اکبر، آیا چنین اجری دارم؟ حضرت سه بار فرمود: بلی. » کافی ج۲، ص۶۱۸.    

---

حضرت کاظم به مردی فرمود: « آیا دوست داری در دنیا بمانی؟ پاسخ داد بلی، پرسید: برای چه؟ گفت: به خاطر قرائت قل هو الله احد، آنگاه حضرت ساکت‏ شد و پس از زمانی گفت: ای حفص! هرکس از دوستان و شیعیان ما بمیرد و قرآن را خوب نداند، در عالم برزخ، آموزش داده می‏شود تا خدا به واسطه آن درجه و مقامش ‏را بالا ببرد زیرا درجات بهشت‌ به قدر آیه‏های قرآن کریم است. به قاری گفته ‏می‏شود: بخوان و ترقی کن پس او می‏خواند و ترقی می‏کند. حفص گوید: در عمرم ندیدم کسی را که از امام کاظم علیه السلام بیشتر خدا ترس و به رحمت‏ حق ‏امیدوار باشد و قرآن خواندنش همراه با حزن بود و گویا هنگام قرائت ‏به شخصی‏ خطاب می‏کند. »

---

هم‌چنانکه امروزه، پرداختن به طرح و حل بسیاری از معماهای قرآنی، وقت‏گیر، کم‏فایده و مایه غفلت از اهداف اصلی قرآن کریم است، در گذشته نیز مباحثی ‏چون مخلوق بودن یا قدیم بودن قرآن، به صورت مشکلی جنجالی درآمده بود و مایه درگیری و خونریزی‏ها و اتلاف وقت و... می‏شد. هنگامی که در این باره از امام کاظم علیه السلام نظرخواهی و گفته شد مردم در این باره اختلاف دارند برخی ‏قرآن را مخلوق می‏دانند و بعضی غیر مخلوق؛ فرمود: « من آنچه را آنان می‏گویند، نمی‏گویم ولی می‏گویم: «انه کلام الله‏» قرآن سخن خداست. » این روش و منش‏باید سرمشق امروز و همیشه ما باشد، که از مباحث نظری بی‏فایده و مشکل‏آفرین‏بپرهیزیم.

---

به جاست که قاری به معنی و تفسیر هم توجه نماید، در سخنان امام کاظم علیه السلام مواردی از تفسیر آیات بیان شده مثلا «توبه نصوح‏» در آیه‏«یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبه نصوحا» را چنین تفسیر می‏فرماید: « بنده به درگاه خدا توبه می‏کند و دیگر برنمی‏گردد و توبه نمی‏شکند و براستی که محبوب‌ترین بندگان خدا در پیشگاه حق، فریب خوردگان توبه‌‏کننده‏اند. »

---

در تفسیر «الذین هم عن صلاتهم ساهون‏» سهو در نماز را تضییع‌ نماز می‏داند. و یا در تفسیر «الله الصمد» می‏فرماید: «الصمد الذی‏لا جوف له‏» یعنی صمد کسی است که توخالی نیست؛ بدیهی است که اجسام همه ‏توخالی و دارای هسته مرکزی و پروتون هستند، و طبق این تفسیر صمد یعنی غیر مادی و غیر جسم.

---

شأن نزول و یا روشن‏ترین مصداق‌های برخی آیات، در سخنان امام بیان شده‏است مثل مصداق «ماء معین‏» که منظور از آن غیبت ‏حضرت مهدی علیه السلام است. در این آیه از انسان سؤال شده: «قل ارءیتم ان اصبح ماوکم غورا فمن ‏یاتیکم بماء معین؛‏ بگو به من خبر دهید، اگر آب شما فرو رود،چه کسی آب روان برایتان خواهد آورد؟»
و در توضیح «فجار» در آیه: «کلا ان کتاب الفجار لفی سجین‏» می‌‏فرماید: « بدکاران و فاجران کسانی هستند که در حق ائمه (علیهم السلام) نافرمانی و بر آنان قلدری کردند.» گفتنی است که بیشترین تفسیرهای آن بزرگوار در شرح ‏آیه‏هایی است که در اثبات امامت و رهبری و یا بیزاری و مذمت منحرفان از امامت،‏ نازل شده است.
در معرفی مهم‏ترین مصداق منافقان، کسانی را نشان می‏دهد که به ولایت حضرت‏ علی علیه السلام ایمان نمی آوردند، قرآن کریم می ‏فرماید: «هنگامی که منافقان نزد تو آیند می‏گویند: ما شهادت می‏دهیم که یقینا تو رسول خدایی‏» خداوند می‏ داند که تو رسول او هستی، ولی خداوند شهادت می‌دهد که منافقان دروغگو هستند...»
این به خاطر آن است که نخست ایمان آوردند سپس کافر شدند از این‏رو بر دلهای آنان مهر نهاده شده و حقیقت را درک نمی‏کنند. امام علیه السلام می‏فرماید: منظور منافقانی است که‏ نخست ایمان آوردند به رسالت پیامبر صلوات الله علیه و سپس به ولایت‏ حضرت علی علیه السلام وصی آن‏ حضرت کفر ورزیدند.

---

در سخنان امام علیه السلام، ثواب و آثار تلاوت بسیاری ‏از آیه‏ها و سوره‏ها بیان شده که نمونه ‏هایی را مرور می ‏کنیم:
۱) هرگاه از چیزی ترسیدی صد آیه از هر جای قرآن که خواستی، بخوان، آنگاه‏ سه بار بگو: اللهم اکشف عنی البلاء.
۲) امام کاظم علیه السلام: نسیم رحمت الهی در هر روز جمعه هزار بار می‏وزد، و به هر بنده‏ای هر چه خدا بخواهد می‏دهد پس هر که بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر رابخواند خداوند آن هزار رحمت و همانند آن را به او می‏بخشد.

---