• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رشد

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



رُشد در دو معنای توانایی حفظ مال و مصرف آن در راه درست و نمو به کار رفته است.
از این عنوان در باب حج و به مناسبت در بابهایی نظیر نکاح، وصیت و قضاء سخن گفته‏اند.




بسیاری از فقها رشد به معنای نخست را به توانایی حفظ و ساماندهی مال به هزینه کردن آن در راههای درست و عقلایی، بدون اسراف و تبذیر
[۲] التنقیح الرائع ج۲، ص۱۸۱.

و برخی، به ملکه نفسانی آن
تعریف کرده‏اند.

۱.۱ - وحدت دو تعریف در معنا


حقیقت دو تعریف به یک معنا بر می‏گردد؛ زیرا مراد کسانی که رشد را به ساماندهی و تباه نساختن مال تعریف کرده‏اند، داشتن ملکه‏ای است که در پرتو آن توانایی نگهداری مال و هزینه کردن آن در راه درست را داشته باشد، نه اینکه برای یک بار به طور اتفاقی چنین عملی از او بروز کند.
[۱۰] مفتاح الکرامة ج۱۲، ص۴۲۷.




در اینکه در تحقق رشد، علاوه بر توانایی حفظ مال، عادل بودن شرط است یا نه اختلاف است.
[۱۴] إصباح الشیعة، ص۲۹۶.

قول دوم به اکثر،
[۱۵] کنز العرفان ج۲، ص۱۰۳.
[۱۶] المقتصر، ص۱۹۵.
[۱۷] غایة المرام ج۲، ص۱۸۰.

بلکه به مشهور
نسبت داده شده است.



کودک از تصرف در اموال خود به فروختن، اجاره دادن و مانند آن، محجور و ممنوع است و با رسیدن به سن بلوغ و برخورداری از رشد، از محجوریت خارج شده، اموالش در اختیار او قرار می‏گیرد.

۳.۱ - بالغ غیر رشید


اگر کودک به سنّ بلوغ برسد، امّا رشید نباشد، اموالش در اختیار او قرار نمی‏گیرد؛

۳.۱.۱ - ازدواج بالغ غیر رشید


چنان که ازدواج بالغ غیر رشید بدون اذن ولی از آن جهت که مستلزم تصرف مالی (مهر) است، نافذ نیست؛

۳.۲ - سقوط ولایت بعد از رشد پسر


لیکن با رسیدن به حدّ رشد، ولایت ولی نسبت به پسر ساقط می‏شود.

۳.۳ - سقوط ولایت نسبت به دختر رشیده


در سقوط آن نسبت به دختر بالغ رشید اختلاف است.



در اینکه تصرف مالی در کارهای پسندیده، از قبیل آزاد کردن بنده، صدقه دادن یا وصیت کردن به آن، مشروط به رشید بودن است یا نه، اختلاف است. قول دوم به مشهور نسبت داده شده است.



شنیدن دعوای مدعی در مسائل مالی منوط به رشید بودن او است. آیا در غیر مسائل مالی، مانند ادعای قتل یا غصب نیز رشید بودن مدّعی شرط است؟ مسئله اختلافی است.



دو راه برای اثبات رشد وجود دارد.

۶.۱ - آزمودن


رشد کودک با آزمودن وی ثابت می‏گردد؛ بدین گونه که مالی در اختیار او گذاشته می‏شود تا توانایی او بر حفظ مال و هزینه کردن آن، به دور از اسراف و تبذیر محرز گردد، یا زمام معامله‏ای به او واگذار می‏شود تا قدرت وی بر ساماندهی آن به گونه عقلایی و به دور از فریب خوردن آشکار گردد.

۶.۱.۱ - زمان آزمودن


زمان آزمودن پیش از بلوغ است؛

۶.۱.۲ - صحت معامله آزمایشی


از این رو، در صحت معامله آزمایشی- به علّت بالغ نبودن طرف معامله- اختلاف شده است. برخی، چنین معامله‏ای را در صورت ممیز بودن کودک با اذن ولی او صحیح دانسته‏اند؛
امّا برخی دیگر آن را صحیح ندانسته‏اند.

۶.۲ - شهادت شاهدان


راه دیگر ثبوت رشد، شهادت دو مرد عادل در پسر و دختر، و چهار زن یا چهار خنثای عادل و یا یک مرد و دو زن عادل در دختر است.

۶.۲.۱ - شهادت نزد حاکم یا نزد ولی


در صورت اثبات رشد به شهادت، آیا شهادت باید نزد حاکم شرع باشد و او حکم به ثبوت آن کند، یا شهادت نزد کسی که نگهدارنده مال کودک است نیز کفایت می‏کند؟ مسئله محلّ بحث است.


 
۱. المبسوط ج۲، ص۲۸۴.    
۲. التنقیح الرائع ج۲، ص۱۸۱.
۳. مجمع الفائدة ج۸، ص۱۵۵.    
۴. مجمع الفائدة ج۹، ص۱۹۴.    
۵. اللمعة الدمشقیة، ص۱۲۱.    
۶. قواعد الأحکام ج۲، ص۱۳۴.    
۷. المهذب البارع ج۲، ص۵۱۶.    
۸. مسالک الأفهام ج۴، ص۱۴۸.    
۹. جامع المقاصد ج۵، ص۱۸۳.    
۱۰. مفتاح الکرامة ج۱۲، ص۴۲۷.
۱۱. المبسوط ج۲، ص۲۸۴.    
۱۲. غنیة النزوع، ص۲۵۲.    
۱۳. کتاب السرائر ج۳، ص۲۰۶.    
۱۴. إصباح الشیعة، ص۲۹۶.
۱۵. کنز العرفان ج۲، ص۱۰۳.
۱۶. المقتصر، ص۱۹۵.
۱۷. غایة المرام ج۲، ص۱۸۰.
۱۸. الروضة البهیة ج۴، ص۱۰۲.    
۱۹. الخلاف ج۳، ص۲۸۳.    
۲۰. غنیة النزوع، ص۲۵۱.    
۲۱. شرائع الإسلام ج۲، ص۳۵۱.    
۲۲. الروضة البهیة ج۴، ص۱۰۱-۱۰۲.    
۲۳. جواهر الکلام ج۲۶، ص۴.    
۲۴. جواهر الکلام ج۲۶، ص۵۶-۵۷.    
۲۵. جواهر الکلام ج۲۹، ص۱۸۵-۱۸۶.    
۲۶. جواهر الکلام ج۲۹، ص۱۷۴-۱۷۵.    
۲۷. جامع المقاصد ج۱۰، ص۳۳.    
۲۸. مستمسک العروة ج۱۴، ص۵۸۴.    
۲۹. مجمع الفائدة ج۱۲، ص۱۱۵.    
۳۰. مبانی تکملة المنهاج ج۱، ص۴۳-۴۴.    
۳۱. مسالک الأفهام ج۴، ص۱۶۶.    
۳۲. تحریر الأحکام ج۲، ص۵۳۶.    
۳۳. شرائع الإسلام ج۲، ص۳۵۴.    
۳۴. جواهر الکلام ج۲۶، ص۵۱.    
۳۵. مسالک الأفهام ج۴، ص۱۵۱.    
۳۶. مجمع الفائدة ج۹، ص۱۹۹.    
۳۷. جواهر الکلام ج۲۶، ص۵۱-۵۲.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۹۹-۱۰۱.    




جعبه ابزار