• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

احترام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



احترام به معنی حرمت نگه داشتن و ارج نهادن می باشد. از احترام به مناسبت در باب‏های بسیاری مانند طهارت، حج، جهاد، تجارت، مضاربه، مزارعه، عاریه، نکاح، طلاق، حدود و دیات سخن رفته است.




ارج نهادن به هر چیز متناسب با آن است. برای مثال، احترام به انسان، تعرض نکردن به ناموس، جان و مال او، بلکه دفاع از آن‏ها در مقابل تعرض کنندگان است یا حرمت داشتن قرآن، جلوگیری از نجس شدن آن و پرهیز از هرگونه اقدامی است که موجب هتک آن می‏شود.



چیزهای محترم را می‏توان در دو دسته «ذوات» و «افعال» قرار داد.

۲.۱ - اقسام ذوات محترم


ذوات محترم خود، به «انسان»، «حیوان»، «گیاه» و «جماد» تقسیم می‏شود.

۲.۱.۱ - انواع حرمت انسان در اسلام


در شریعت اسلام، حرمت انسان یا اصلی است یا عرضی.

۲.۱.۲ - حرمت اصلی مسلمان و مومن


حرمت اصلی از آن مسلمان و مؤمن و ناشی از طهارت و قداست ذاتی آنان است که در پرتو پذیرش اسلام و ایمان به دست می‏آید. البته این حرمت نیز بر حسب مراتب ایمانی و درجات علم و تقوا متفاوت است. بنابراین، حرمت انبیاء، اوصیاء و انسانهای کامل بیش از دیگران می‏باشد.

۲.۱.۳ - حرمت عرضی کفار


کافران حرمت اصلی ندارند و تنها به سبب عقد ذمه، امان و هدنه (آتش بس) از حرمت عرضی برخوردار می‏شوند و تا هنگامی که پیمان را نشکسته یا مدت آن تمام نشده، پایدار است.
[۱] کشف الغطاء ج۴، ص۳۵۶


۲.۱.۴ - وجوب حرمت انسان محترم


جان، آبرو و مال انسان محترم، دارای حرمت، و ارج نهادن به آن‏ها واجب است.


۲.۱.۵ - فرق احترام جان محترم اصلی و عرضی


احترام جان انسان محترم خواه اصلی و خواه عرضی آسیب نرساندن به آن است؛ با این تفاوت که در حرمت اصلی، افزون بر آسیب نرساندن، حفظ جان و دفاع از آن نیز واجب است.

۲.۱.۶ - حرمت پیکر بی جان مسلمان


همچنین پیکر بی‏جان مسلمان مانند زنده او محترم است. از این رو، غسل، کفن و دفن آن واجب، و آنچه مانند نبش قبر که موجب ه تک حرمت آن شود، حرام است.

۲.۱.۷ - حرمت آبرو و مال انسان محترم


حکم آبرو و مال انسان محترم، همچون حکم جان او است، یعنی تعرض به آن‏ها حرام است؛ و نسبت به آبرو حفظ و دفاع از آن واجب است.

۲.۱.۸ - وجه و نحوه نگهداشتن حرمت حیوان


حیواناتی که انسان از آن‏ها برای خوردن، سواری، بارکشی، حفاظت گله یا باغ استفاده می‏کند، محترمند و بر صاحب خود حقوقی دارند که برخی- مانند آب و علف دادن‏ واجب، و برخی- مانند نزدن سیلی به صورت، بیش از اندازه توان بار نکردن و راه نبردن، و پشت حیوان را مجلس حرف زدن با دیگران قرار ندادن- مستحب است.

۲.۱.۹ - حکم حرمت حیوانات حرم


حیواناتی که در حرم مکه و مدینه زندگی می‏کنند، حرمت دارند. از این رو، شکار آن‏ها جایز نیست. البته برخی، شکار حیوانات حرم مدینه را مکروه شمرده‏اند.

۲.۱.۱۰ - حکم حرمت درختان وگیاهان حرم


درختان و گیاهان حرم مکه محترمند و بریدن و کندن آن‏ها جایز نیست و به قول مشهور، در صورت قطع درخت، کفاره ثابت است. همچنین درختان حرم مدینه محترمند، اما در حرمت یا کراهت بریدن آن‏ها اختلاف است. البته بنا بر قول به حرمت، بریدن درخت موجب ثبوت کفاره نیست.

۲.۱.۱۱ - وجه و حکم حرمت جمادات محترم


برخی اشیاء مانند کعبه، قرآن، کتابهای دعا و روایات معصومان علیهم السلام، تربت امام حسین علیه السلام، ضریح مقدس معصومان و آنچه در مشاهد مشرفه از آن ایشان است، در شریعت اسلام محترم است. از این‏رو، نجس کردن آن‏ها حرام، و زدودن نجاست از آن‏ها واجب است.

۲.۱.۱۲ - امکنه و ازمنه محترم


همچنین برخی مکان‏ها مانند مساجد به ویژه مسجد الحرام، و مسجد النبی صلی الله علیه و آله، حرم مکه و مدینه، مشاهد مشرفه و برخی زمان‏ها مانند ماه رمضان، ماه های حرام (رجب، ذیقعده، ذیحجه و محرم) و روز جمعه حرمت دارند.
از این رو، مُجازات دنیوی و عقوبت اخروی گناه در این مکان‏ها و زمان‏ها بیشتر و مقدار دیه در برخی مانند ماه های حرام افزایش می‏یابد.

۲.۲ - افعال محترم



۲.۲.۱ - وجه احترام افعال انسان


عمل انسان آزاد و محترم، احترام دارد و اگر کسی شخصی را برای انجام کاری اجیر کند، باید اجرت کار او را بپردازد و در صورت نپرداختن، ضامن است.

۲.۲.۲ - آثار وطی محترم


«نسب» و «عده» با «وطی محترم» (عمل نزدیکی حلال) ثابت می‏گردد.
[۲۹] مهذب الاحکام ج۲۶، ص۱۴۷



 
۱. کشف الغطاء ج۴، ص۳۵۶
۲. جواهر الکلام ج۲۱، ص۸۱.    
۳. جواهر الکلام ج۲۱، ص۲۷۷.    
۴. جواهر الکلام ج۲۲، ص۶۰.    
۵. جواهر الکلام ج۲۷، ص۱۹۵.    
۶. جواهر الکلام ج۵، ص۱۱۴-۱۱۸.    
۷. جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۶.    
۸. جواهر الکلام ج۴، ص۸۲.    
۹. جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۶.    
۱۰. وسائل الشیعة ۱۱، ص۴۷۸.    
۱۱. جواهر الکلام ج۵، ص۱۱۵-۱۱۶.    
۱۲. جواهر الکلام ج۲۰، ص۷۸.    
۱۳. جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۹۴.    
۱۴. جواهر الکلام ج۱۸، ص۴۱۲.    
۱۵. جواهر الکلام ج۲۰، ص۴۲۵.    
۱۶. جواهر الکلام ج۲۰، ص۷۷.    
۱۷. جواهر الکلام ج۲۰، ص۷۹.    
۱۸. العروة الوثقی ۱، ص۱۸۸.    
۱۹. جواهر الکلام ج۲، ص۵۱-۵۲.    
۲۰. جواهر الکلام ج۴۱، ص۳۷۳-۳۷۴.    
۲۱. جواهر الکلام ج۴۳، ص۲۶-۲۹.    
۲۲. قواعد الفقهیة (مکارم) ج۲، ص۲۱۸.    
۲۳. جامع المدارک ج۵، ص۲۰۰    
۲۴. جواهر الکلام ج۲۷، ص۴۷.    
۲۵. جواهر الکلام ج۲۷، ص۷۷.    
۲۶. جواهر الکلام ج۳۷، ص۳۸.    
۲۷. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۴۳.    
۲۸. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۶۰.    
۲۹. مهذب الاحکام ج۲۶، ص۱۴۷
۳۰. جواهر الکلام ج۳۲، ص۲۱۱.    




فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۲۸۸-۲۹۰.    



جعبه ابزار