• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

النور الساطع فی الفقه النافع‌ (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



«النور الساطع فی الفقه النافع»، از مفصل‌ترین منابع مربوط به مبحث اجتهاد و تقلید و شرح جامعی بر این باب از کتاب فتوایی عروة الوثقی ، نوشته آیت‌الله سید محمد‌کاظم طباطبایی یزدی است که توسط آیت‌الله علی بن محمدرضا آل کاشف الغطاء ، از فقهای حوزه علمیه نجف اشرف ، به نگارش درآمده است.



تدوین کتاب فقهی جامعی که دانش فقه جعفری را به طور کامل ارائه نماید و در بردارنده مدارک و مبانی محکم باشد.


به روش فقه استدلالی تدوین شده و با استفاده از ادله عقلی و شرعی، احکام و فروعات اجتهاد و تقلید در فقه امامیه بررسی شده است.
چینش مطالب بر اساس کتاب عروة الوثقی است.


در جلد اول کتاب راه‌های کشف امتثال تکالیف و وظایف مکلف در عمل به این تکالیف مشخص شده و شروط مرجع تقلید بیان گردیده است.

۳.۱ - حالات مکلف در مقام عمل

نگارنده معتقد است، برحسب ادله عقلی و شرعی، مکلف در مقام عمل به تکالیف سه حالت دارد: یا باید مجتهد باشد و علم تفصیلی به احکام شرعی داشته باشد؛ یا باید از یک مجتهد جامع الشرایط احکام شرعی را تقلید نماید؛ و یا این که در مقام عمل به تکالیف همواره احتیاط را رعایت کند.
[۱] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۴ به بعد.


۳.۲ - اجتهاد

در ادامه وی به وجوب کفایی تعلیم و تعلم احکام شرعی اشاره می‌کند و برخی از شبهات مبنی بر عمل به احتیاط در صورت عدم علم به احکام فقهی را مطرح کرده و پاسخ می‌دهد. آن گاه به تعریف اجتهاد نزد قدما و معاصرین پرداخته و فرق بین مجتهد، مفتی ، فقیه ، قاضی ، حاکم و رهبر دینی را بیان می‌نماید. در قسمت دیگر، وی به شروط اجتهاد می‌پردازد و شرایط رجوع غیر عالم به عالم را در عمل به تکالیف شرعی بررسی می‌کند.
[۲] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۴۵ به بعد.
[۳] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۵۲ به بعد.
[۴] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۶۶ به بعد.

نویسنده اجتهاد را رسیدن به یک ملکه نفسانی و تسلط بر علوم دینی و فقهی دانسته و اشراف مجتهد بر علم فقه ، علم اصول فقه ، علم لغت ، علم رجال ، علوم عقلی ، علوم ادبی و تفسیر را ضروری می‌داند.
[۵] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۱۴۱ به بعد.

مباحثی؛ مانند تجزی در اجتهاد، حجیت عمل به فتوای ظنی مجتهد، ادله جواز فتوا ، بلکه وجوب آن، حرمت تقلید از غیر مجتهد، جواز رجوع به مجتهدی دیگر در صورت عجز مجتهد فعلی از فتوا و اجتهاد، نقد و بررسی دیدگاه تخطئه و تصویب در مورد اجتهاد و رای مجتهد، بررسی وجوب کفایی اجتهاد، وجوب اعلام صلاحیت فتوا از جانب خود برای اطلاع مقلدین، ادله ولایت عامه داشتن مجتهد بر مقلد، اختیارات فقیه در امر زکات ، خمس و اراضی موات و اموال بلا صاحب در زمان غیبت و سایر اختیارات و وظایف مجتهد و مقلد از مهم‌ترین مباحث مطرح شده در جلد اول این کتاب است. در مجلد دوم، مباحث مربوط به تقلید مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ابتدا ماهیت تقلید و مفهوم آن بیان شده است. سپس ادله جواز تقلید مطرح و دلایل عقلی و نقلی مبنی بر وجوب تقلید ذکر می‌گردد.
[۶] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۴ به بعد.


۳.۳ - تقلید

نگارنده همچنین دلایل مخالفین جواز تقلید را بیان کرده و شرایط معتبر در فرد مقلد عامی را بررسی می‌کند. در همین راستا وی به بلوغ ، عقل ، ایمان ، عدم اجتهاد، علم داشتن به جواز و وجوب تقلید، شناسایی مرجع تقلید صالح و دارای شرایط و ثابت شدن فتوای مجتهد برای مقلد اشاره کرده و آنها را جزء شروط تقلید عنوان نموده است. در ادامه به جایز نبودن تقلید در احکام ضروری و یقینی دین و احکامی که در آن خطای مجتهد احراز شده، پرداخته و شروط حجیت فتوای مجتهد را بررسی می‌نماید.
[۷] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۳۶ به بعد.

در همین زمینه نگارنده به جایز نبودن تقلید در اعتقادات پرداخته و دلیل آن را لزوم یقینی بودن اصول دین بیان کرده و فتوای مجتهد را امری ظنی و غیر یقینی می‌داند.
وی دلایل عقلی بر کافی نبودن تقلید در اصول عقاید را مطرح و دلایل مخالفان این مسئله و قائلین به تقلید در عقاید را نقد می‌کند. در بخش بعدی کتاب شروط عدول کردن مقلد از یک مجتهد و رجوع به مجتهد دیگر بررسی و موارد جواز و عدم جواز عدول بیان شده است.
[۸] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۸۱ به بعد.


۳.۴ - شرایط اجتهاد

شرایط لازم برای اجتهاد و صدور فتوا از مباحث دیگر کتاب است که در آن نگارنده به شروطی؛ مانند اجتهاد ، عقل، بلوغ، دوازده امامی بودن، مرد بودن، حلال زاده بودن، اجتهاد مطلق داشتن، قدرت بر نوشتن، دیدن ، شنیدن و گفتن، آزاد بودن (بنده نبودن) و عادل بودن اشاره کرده و مفهوم و مصادیق عدالت در مورد مجتهد و مفتی را مورد تجزیه و تحلیل بیشتر قرار می‌دهد.
وی مفهوم عدالت را اجتناب از گناهان کبیره و اصرار نداشتن بر گناهان صغیره عنوان کرده است. مباحثی؛ مانند: راه‌های کشف وجود ملکه عدالت در مجتهد و عدم فسق او، احکام شهادت دادن دو نفر بر عدالت مجتهد، شروط باقی ماندن بر تقلید مجتهد مرده، شرط اعلمیت در مرجع تقلید، راه‌های تشخیص مجتهد اعلم و بیان حالات مجتهد و حقوق وی از دیگر مسائل مطرح شده در این جلد است.
[۹] النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۱۹۵ به بعد.



۱. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۴ به بعد.
۲. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۴۵ به بعد.
۳. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۵۲ به بعد.
۴. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۶۶ به بعد.
۵. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۱، ص۱۴۱ به بعد.
۶. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۴ به بعد.
۷. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۳۶ به بعد.
۸. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۸۱ به بعد.
۹. النور الساطع فی الفقه النافع‌، على‌ كاشف الغطاء، ج۲، ص۱۹۵ به بعد.



نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.


رده‌های این صفحه : کتب اصولی شیعه




جعبه ابزار