سیره امام زمان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

سیره امام زمان همواره به عنوان الگوی شیعیان مورد بررسی قرار گرفته است.

---

«سیره» به معنای شیوه و چگونگی رفتار انسان در زندگی است.

---

روایات بزرگان معصوم (ع) سیره امام زمان را در ابعاد مختلف فردی و اجتماعی نمودار ساخته‏اند:

۲.۱ - زندگی شخصی

زندگی شخصی امام، بسیار ساده و دور از تجمّل و اشرافی‌گری است. زندگی آن حضرت از نظر مادّی همانند زندگی پایین‏ترین طبقات جامعه است.
روایات، امام زمان (ع) را در این عرصه به پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) مانند دانسته‏اند.
آن حضرت لباس کم‏بها می‏پوشد و همانند مستمندان غذا می‏خورد.
این شیوه همه رهبران و انسان‏های الهی است. آنان زندگی خویش را با نیازمندان و مستمندان همسان می‏کنند تا فقر و تنگ‌دستی بر آنان گران نیاید و محرومیت از مواهب مادّی آنان را نیازارد.
برقرار ساختن حکومت عدل جهانی بی‏گمان با رنج‏ها و سختی‏ها همراه است و از این رو، بنابر روایات حتی اصحاب امام زمان (ع) نیز پیش از برپایی این حکومت الهی در دشواری و زحمت زندگی می‏کنند.

۲.۱.۱ - محل سکونت حضرت مهدی بعد از ظهور

از روایات درباره جای سکونت حضرت مهدی (ع) برمی‏آید که آن حضرت در مسجد سهله سکونت خواهد گزید..

۲.۲ - سیره سیاسی

گسترانیدن عدل و داد از آرمان‏های بنیادی امام زمان (ع) است؛ همان‌سان که پیامبران آسمانی (ع) نیز همواره در پی آن بوده‏اند.
احادیثی که از قیام امام زمان (ع) سخن می‏گویند، همان‌قدر بر عدالت پای می‏فشارند که بر توحید و مبارزه با شرک.
دادگری، آشکارترین صفت نیک امام (ع) است و بدین روی در برخی ادعیه از آن حضرت با عنوان «عدل منتظَر» یاد شده است و در روایتی آمده است که «امام موعود، آغاز و انجام عدل است.» بدین معنا که عدالت با آن حضرت به کمال و تمام می‏رسد.
کم‏تر حدیثی را درباره امام غایب (ع) می‏توان یافت که از یادکرد عدالت تهی باشد و اخبار دراین‌باره به سر حدّ تواتر رسیده‏اند.
در عصر ظهور، تربیت دینی و اخلاقی مردم، زمینه‏های برپایی عدالت را در همه ابعاد فردی و اجتماعی فراهم می‏سازد.

۲.۲.۱ - برپایی عدالت

در روایتی از امام رضا (ع) درباره برپایی عدالت به دست امام زمان (ع) آمده است:
«خداوند زمین را به دست او از هر ستمی می‏پیراید و از هر گونه کژی می‏زداید و...آن‌گاه که او خروج می‏کند، میزان عدل را میان مردم برمی‏نهد و بدین سان، کسی نتواند به دیگری ستم روا دارد.»
این بدان معنا است که در روزگار ظهور، میزان و معیار عدالت مشخّص می‏شود و به دست مردم می‏افتد و زمامداران وظیفه خویش را می‏شناسند و مردم رفتار خود را به صلاح می‏آورند.
در روایتی دیگر آمده است که پیامبر اسلام (ص) فرمود: «مهدی ثروت را عادلانه میان مردم تقسیم می‏کند و خدای متعال قلب امت اسلام را از بی‏نیازی سرشار می‏کند و آنان را از عدالت خویش بهره‏مند می‏سازد.»
بدین ترتیب، رشد روحی و عقلی مردم در آن عصر، زمینه‏ساز عدالت جهانی می‏شود و قاطعیّت در اجرای احکام و قوانین عدالت محور اسلام نیز چاشنی آن می‏گردد و دادگری به هر خانه‏ای پا می‏نهد.
چنان که در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «مهدی عدالت را به هر خانه‏ای راه می‏نماید؛ همان‌سان که سرما و گرما به هر خانه‏ای راه می‏یابد، و دادگری او همه جا را در بر می‏گیرد.»
و در روایتی از امام علی (ع) آمده است: «برده‌ای نمی‏ماند مگر مهدی او را می‏خرد و آزاد می‏کند و بدهکاری نمی‏ماند مگر بدهی‏اش را می‏پردازد و حقی بر گردن کسی نمی‏ماند مگر به صاحب حق باز می‏دهد و کسی کشته نمی‏شود مگر دیه او را می‏پردازد و کسی به کام مرگ نمی‏افتد مگر بدهی او را ادا می‏کند و...زمین را از داد پُر می‏سازد پس از آنکه از بیداد پر می‏شود.»

۲.۳ - سیره اجتماعی

جامعه انسانی در روزگار ظهور برای نخستین بار به گونه‏ای بی‏همتا بر عدالت و درستی استوار می‏شود و روایات بزرگان معصوم برای به تصویر کشاندن آن، به فراخور حال مخاطبان، حتّی از جزئیّات نظم و عدل اجتماعی روزگار حکومت جهانی امام زمان (ع) سخن گفته‏اند.

۲.۳.۱ - نمونه سیره اجتماعی

در پاره‏ای روایات آمده است که در آن زمان، پنجره‏هایی که به معابر عمومی باز شده‏اند و برای مردم مایه زحمت‏اند، بسته می‏شوند و ناودان‏هایی که به راه مردم آب می‏ریزند، از میان می‏روند.
در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: «چون قائم ظهور می‏کند، راه‏های بزرگ را توسعه می‏دهد و... مساجدی را که میان راه مردمان‏اند، ویران می‏کند.
نیز در روایت است که هنگام حج، کسی از سوی امام خطاب به حاجیان بانگ برمی‏آورد: «هر کس نماز طواف واجب را گزارده است، کنار رود تا دیگران نیز نماز واجب طواف خویش را بگزارند و نماز نافله مانع انجام نماز واجب نگردد.»
هدف این روایات آن است که دقّت و جدّیّت امام (ع) را در برقراری عدالت نشان دهند.

۲.۳.۲ - خصوصیات کارگزاران حضرت مهدی

آنان که در حکومت عدل حضرت مهدی (ع) وظیفه‏ای بر عهده می‏گیرند، نمونه‏های راستی و دادگری و درستی‏اند و از قید امیال نفسانی‏ و شهوت‌ها رسته‏اند. حضرت مهدی (ع) بر کارگزاران خویش بسیار سخت‌گیر است و مراقب است تا مبادا به کژی و ناراستی گرایند.

۲.۴ - سیره قضائی

از موضوعاتی که روایات پرشماری درباره آن نقل شده است، چگونگی قضاوت امام زمان (ع) میان مردم و حلّ مشکلات قضائی ‌آنان است. شیوه قضاوت حضرت مهدی (ع) با آن‌چه در نظام‏های قضائی بشری مرسوم است، تفاوت بنیادی دارد.
آن حضرت (ع) با شواهد و دلایل ظاهری قضاوت نمی‏کند؛ بلکه معیار قضاوت مهدوی، علم باطنی است.
امام (ع) با دیدن هر کس، به درون او راه می‏یابد و می‏داند چه کس بر حق است و چه کس بر باطل.
حضرت مهدی (ع) از دانشی الهی بهره‏مند است که از گذر آن حتّی میان اهل کتاب به کتاب ایشان قضاوت می‏کند.

۲.۴.۱ - نمونه سیره قضایی

در روایتی از امام صادق (ع) نقل است: «قائم به حکم داوود و آل داوود و سلیمان داوری می‏کند و بینه طلب نمی‏کند.»
نیز روایت است: «چون او قیام کند، میان مردم به حکم داوود و محمّد داوری می‏کند و نیازش به بیّنه نمی‏افتد.
خداوند بدو الهام می‏کند و بر اساس علم خویش به داوری برمی‏خیزد و هر قومی را به آن‌چه پنهان می‏دارند، آگاه می‏سازد. دوست را از دشمن، به چهره بازمی‏شناسد.»

۲.۴.۲ - خصوصیات قضاة حضرت مهدی

از برخی روایات برمی‏آید که امام (ع) برای قضاوت نمایندگانی به این سوی و آن سوی جهان می‏فرستد و آنان با تعالیم و به یاری آن حضرت (ع) از گونه‏ای علم غیبی برخوردارند و در قضاوت از آن بهره می‏گیرند.

۲.۵ - سیره علمی و تربیتی

نشر دانش و تربیت انسان از نظر روحی و اخلاقی از اهداف پیامبران آسمانی و اولیای الهی (ع) است.
روزگار ظهور، عصر تحقّق همه آرمان‏های آسمانی است. دانش و تکامل روحی و اخلاقی انسان به نهایت خویش می‏رسد. این موضوع از مهم‏ترین آرمان‏های مهدوی (ع) است که خود، زمینه‏ای است برای وجود یافتن دیگر آرمان‏ها.

۲.۵.۱ - رشد علم در عصر مهدویت

از امام علی (ع) نقل است که فرمود: «نهمین فرزند از نسل حسین، قائم است. خدا به دست او زمین را از دانایی پُر می‏کند پس از آنکه از نادانی پر می‏شود.»
نیز از امام صادق (ع) نقل کرده‏اند: «دانش را ۲۷ جزء است. هر چه پیامبران تا کنون آورده‏اند، دو جزء است. چون قائم ما قیام کند، بیست و پنج جزء دیگر آشکار می‏گردد.»
در روایتی از امام باقر (ع) آمده است: «چون قائم ما قیام کند، دست بر سر بندگان می‏گذارد و به برکت آن، عقل آنان به کمال می‏رسد.»

۲.۵.۲ - رشد علمی زنان در زمان حضرت مهدی

زنان نیز در آن دوران در دانش دینی به مرتبت والایی می‏رسند؛ چنان که امام باقر (ع) فرمود: «در زمان حکومت مهدی (ع) به همه مردم حکمت و علم بیاموزند تا آن‌جا که زنان در خانه‏ها با کتاب و سنت پیامبر قضاوت کنند.»
جامعه اسلامی به برکت رهبری امام زمان (ع) در عرصه اخلاق و رفتار می‏شکفد و در فضایل انسانی پیش می‏رود و بنابر روایات، کینه‌ها از دل‏ها برون می‏روند، بی‌نیازی و بزرگواری در جان‏ها می‏نشیند، خُلق و خوی مردم به کمال می‏رسد و یگانگی و برادری میانشان برقرار می‏گردد؛ چونان که اگر کسی نیازمند شود، از جیب برادر خویش برمی‏دارد و کسی او را باز نمی‏دارد.

---