پیری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سالخوردگی و کهنسالی را پیری می‌گویند که از آن به مناسبت در بابهای مختلف فقهی نظیر
طهارت،
صلات،
زکات،
صوم،
حج،
جهاد،
تجارت،
نکاح و حدود سخن رفته است.
قدرت بر انجام دادن
تکلیف از شرایط تعلّق تکلیف به
مکلف میباشد؛ از اینرو درصورت ناتوانی از انجام دادن آن و یا داشتن مشقّت غیر قابل تحمّل (
عسر و حرج)، تکلیف یا برداشته میشود و یا تخفیف مییابد.
در
شرع مقدّس به پیری ـ از آن جهت که
سبب زوال برخی تواناییها میگردد ـ به عنوان یکی از عوامل رفع یا
تخفیف و یا تبدیل تکلیف نگریسته شده است که در به نمونههای از
آثار آن اشاره میشود.
کسی که به جهت پیری توان دسترسی به
آب ندارد باید
تیمم کند.
حضور در
نماز جمعه ـ در فرض
وجوب آن ـ بر پیری که توان حضور در آن را ندارد
واجب نیست؛ لیکن درصورت عدم
عجز آیا پیر بودن به تنهایی سبب رفع تکلیف وجوبی میشود یا نه؟
اختلاف است.
روزه بر پیری که توان گرفتن آن را ندارد و یا روزه گرفتن برایش مشقّت غیرقابل تحمّل دارد، واجب نیست؛ لیکن در اینکه پرداخت یک
مد طعام به عنوان
فدیه بر وی در هر دو صورت واجب است یا تنها درصورت مشقّت، اختلاف است.
همچنین درصورت توان بر قضای روزه در وجوب قضای آن اختلاف است.
قول به وجوب
قضا به
مشهور نسبت داده شده است.
در اینکه سقوط روزه از پیر به نحو
رخصت است (به این معنا که در فرض مشقّت داشتن روزه اگر تحمّل کند و روزه بگیرد صحیح است) و یا به نحو
عزیمت که در نتیجه محکوم به
بطلان باشد، اختلاف است.
برکسی که
حج بر او مستقر شده است، لیکن به جهت پیری و مانند آن نتوانسته خود آن را به جا آورد، بنابر مشهور واجب است
نایب بگیرد.
جهاد بر پیرمرد ناتوان از انجام دادن آن،
واجب نیست.
در سقوط و عدم سقوط
جزیه از سالخوردگان، اختلاف است. عدم سقوط به مشهور نسبت داده شده است.
در
جهاد با
کفار کشتن پیرمردانی که نه قدرت جنگیدن دارند و نه توان اندیشیدن ـ که در پرتو آن
دشمن را تقویت کنند ـ
جایز نیست.
پوشاندن
صورت ـ بنابر قول به
وجوب آن ـ و موهای جلوی
سر و نیز بخشی از
دست تا
آرنج از
نامحرم، بر پیرزنی که بر اثر شدّت پیری، مردان رغبتی به
ازدواج با او ندارند، واجب نیست. همچنین
نگاه کردن به چنین زنی بدون قصد
ریبه اشکال ندارد.
بر
زن واجب نیست بعض
بدن خود را که معمولاً از
محارم نمیپوشاند از پیرمردانی که بر اثر شدّت پیری رغبتی به ازدواج ندارند بپوشاند.
حضور کهنسالان ـ اعم از
زن و
مرد ـ بویژه هشتاد سالهها و نیز کودکان جهت جلب
رحمت الهی و استجابت
دعا در
نماز استسقاء مستحب است.
احترام به سالخوردگان از حقوقی است که در
شرع مقدّس مورد تأکید قرار گرفته است.
از اینرو به خدمت گرفتن سالخوردگان
و به بردگی گرفتن آنان
کراهت دارد
و
آزاد کردن
برده پیرمرد افضل است.
تشبّه کهنسالان به جوانان در رفتار
مکروه است.
ازدواج با پیرزن مکروه است.
بر سالخورده
محصن اعم از زن و مرد که مرتکب
زنا شده است، نخست
حد تازیانه زده میشود، سپس
سنگسار میگردد.
در
زکات انعام ثلاثه (
گاو،
گوسفند و
شتر) درصورتی که همه
عدد نصاب جوان باشند، پرداخت
حیوان پیر از زکات کفایت نمیکند.
در اینکه برای اسبان پیرِ حاضر در عرصه
جهاد، سهمی از
غنایم منظور میشود یا نه،
اختلاف است.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۲۹۷-۲۹۹.
