المختارات فی الأصول‌ (کتاب)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

«المختارات فی الاصول»، تالیف محمد علی حائری قمی کربلایی (۱۳۵۸- ۱۲۹۱ ق.) به زبان عربی است و موضوع آن،علم اصول می‌باشد.

---

کتاب، در دو جلد تالیف گردیده است و مؤلف، انگیزه تالیف کتاب را تذکر و یادآوری برای خویش و بصیرت و آگاهی برای برادرانی که مشغول تحصیل علم هستند، بیان می‌کند. کاتب و نویسنده جلد اول،محمد حسن شریعت مدار تهرانی و جلد دوم،اسد الله بن محمد کاظم موسوی است و هر دو جلد در سال (۱۳۵۶ ق.) به چاپ رسیده است. کتاب، از جمله کتبی است که به حسب وصیت آیت الله اراکی، به کتاب خانه فیضیه اهداء گردیده است. کتاب، شامل یک مقدمه و شش مقصد است.

---

در مقدمه، دو مطلب کوتاه در باره موضوع علوم مختلف و موضوع علم اصول ذکر می‌کند. شش مقصد کتاب عبارت است از:
۱. اقسام دلالت و حجیت ظواهر الفاظ؛
۲. بیان احکام و ذکر پاره‌ای از آنچه بر آنها مترتب است (مطالبی که ذکر آنها در اصول متداول و مرسوم است)؛
۳. در بیان اموری که احکام واقعی به سبب آنها ثابت می‌گردد (از قبیل قطع و آنچه جانشین قطع می‌باشد)؛
۴. بیان اصول عملیه (اصولی که از نظر شرعی یا عقلی برای مواقع شک در احکام و راه نداشتن به واقع جعل شده ‌اند)؛
۵. آنچه به تعارض و ترجیح مربوط می‌شود؛
۶. پاره‌ای از مباحث مربوط به اجتهاد و تقلید.

۲.۱ - مقدمه

مؤلف، پس از حمد و ستایش خدواند منان، مقدمه را آغاز می‌نماید و در آن، دو مطلب را بیان می‌کند:
مطلب اول، پیرامون وجه تمایز و اختلاف علوم از یک دیگر است.
مطلب دوم، در بیان موضوع علم اصول می‌باشد.
سپس مؤلف، مقاصد را بیان می‌نماید و در هر مقصد، مطالب اصولی مربوط را توضیح می‌دهد.

۲.۲ - مقصد اول

مقصد اول، شامل تعریف دلیل و حقیقت آن، اشاره به وضع، دلالت ذاتیه در الفاظ و بیان دو قسم از آن، استعمال لفظ در نوع و صنف آن،علامات حقیقت و مجاز، ثبوت حقیقت شرعیه در الفاظ عبادات، حجیت ظواهر، حجیت ظواهر کتاب، اصاله الظهور و اصاله عدم القرینه، اجزاء، مشتق، ظهور ماده امر، فرق بین امر ارشادی و مولوی، واجب تخییری، مفهوم و منطوق، مفهوم شرط، مفهوم وصف، مفهوم غایت، عام و خاص، حجیت عام و... می‌باشد.

۲.۳ - مقصد دوم

مقصد دوم شامل حسن و قبح عقلی، ملازمه بین حکم عقل و شرع، حقیقت وجوب، شرایط تکلیف و اقسام و کیفیت آن، تقدم قاعده قبح بر قاعده دفع ضرر، واجب نفسی و واجب غیری، ترتب، فرق بین تعارض و تزاحم، جواز اجتماع امر و نهی، مسئله اجتماع،کراهت در عبادات و... می‌باشد.

۲.۴ - مقصد سوم

مقصد سوم، شامل اموری که باعث ثبوت احکام واقعیه می‌گردد، عدم مجعولیت حجیت قطع، حجیت امارات و ظنون نوعیه، عدم حجیت نقل اجماع، حجیت خبر واحد، ادله حجیت خبر واحد، استدلال به آیه نبا و اشکالات آن، استدلال به آیه نفر و... است.

۲.۵ - مقصد چهارم

مقصد چهارم، شامل حدیث رفع و استدلال به آن بر اصل برائت، عدم جریان برائت با وجود اصل موضوعی،شبهه غیر محصوره، اقسام اقل و اکثر و بیان حکم هر قسم،اقل و اکثر ارتباطی در شبهه موضوعیه، شرایط اخذ به اصول، شرایط اخذ به برائت، فرق بین استصحاب و قاعده یقین و مقتضی و مانع، جریان استصحاب در مانع، استصحاب فرد مردد، استصحاب کلی، عدم حجیت اصل مثبت، استصحاب موضوعی و تعارض دو استصحاب و... است.

۲.۶ - مقصد پنجم

مقصد پنجم، شامل مباحث تعادل و ترجیح، فرق بین تزاحم و تعارض، حکم متزاحمین و مرجحات و... است.

۲.۷ - مقصد ششم

مقصد ششم، شامل اجتهاد و تقلید، معنای اجتهاد و مقصود از آن، اقسام اجتهاد، رای مجتهد و اقسام آن، بیان آیات و روایاتی که دال بر رجوع به مجتهد و عالم می‌باشد،شرایط مفتی، لزوم استناد به قول مفتی در عمل و... است.

---

کتاب، فاقد پاورقی و فهرست منابع می‌باشد و عنوان مطالب اصلی کتاب در حاشیه صفحات ذکر شده است.

---