• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اصحاب امام مهدی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


همراهان و یاران امام مهدی (عج) در زمان ظهور را اصحاب امام مهدی گویند.

فهرست مندرجات

۱ - معنای اصحاب و صحابه
       ۱.۱ - در لغت
       ۱.۲ - در قرآن
۲ - اصحاب امام مهدی در روایات
       ۲.۱ - چگونگی پیوستن اصحاب به حضرت
       ۲.۲ - پیمان‌نامه حضرت با اصحاب
       ۲.۳ - ملیت و موطن اصحاب
       ۲.۴ - تعداد اصحاب
              ۲.۴.۱ - سیصد و سیزده
              ۲.۴.۲ - ده هزار
              ۲.۴.۳ - اعداد دیگر
              ۲.۴.۴ - وجه جمع بین روایات
              ۲.۴.۵ - شواهد برای وجه جمع
       ۲.۵ - اوصاف اصحاب
              ۲.۵.۱ - جوان بودن
              ۲.۵.۲ - ایمان استوار
              ۲.۵.۳ - آرزومند شهادت
              ۲.۵.۴ - دارای ابهت
              ۲.۵.۵ - قاطع و نترس
       ۲.۶ - اصحاب زن
       ۲.۷ - رجعت مؤمنان درگذشته
              ۲.۷.۱ - از امت‌های پیشین
              ۲.۷.۲ - برجستگان صدر اسلام
       ۲.۸ - نزول حضرت عیسی
       ۲.۹ - شعیب بن صالح
۳ - خلاصه بحث اصحاب امام مهدی
۴ - فهرست منابع
۵ - پانویس
۶ - منبع



۱.۱ - در لغت


کلمه اصحاب و صحابه ، جمع صاحب از ماده «صحب»، در لغت به معنای معاشر و همراه است.
[۱] لسان العرب، ابن منظور، ج۱، ص۵۱۹، نشر ادب الحوزه، قم.    
[۲] تاج العروس، الزبیدی، ج۳، ص۱۸۶، السید محمد مرتضی الحسینی الواسطی، دار الهدایة، کویت، ۱۳۸۵هـق.


۱.۲ - در قرآن


در قرآن نیز کلمه «اصحاب» به معنای همراه، اهل ، دسته و گروه به کار رفته و ۷۸ بار در آیات مختلف ذکر شده است.


تعداد اصحاب امام مهدی (علیه‌السلام)، چگونگی پیوستن آنان به حضرت، بیعت آنان با امام (علیه‌السلام)، مشخصات فردی و منطقه، ویژگی‌ها و اوصاف یاران مهدی (عج) و...
از جمله موضوعاتی است که در مجامع روایی شیعی و برخی منابع حدیثی اهل‌سنت ، منعکس شده است.

۲.۱ - چگونگی پیوستن اصحاب به حضرت


بر اساس این روایات ، آنان‌ به‌طور ناگهانی و معجزه‌آسا از مسافت‌های دور و نزدیک در یک شب و یا صبح‌گاه در مکه معظمه گرد می‌آیند و به حضرت می‌پیوندند.
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در مورد نحوه فراخوانی و پیوستن یاران مهدی (علیه‌السلام) از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نقل می‌کند که: خداوند یاوران مهدی را در کمتر از چشم به هم زدن از مشرق و مغرب زمین در کنار کعبه گرد می‌آورد.
[۳] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۶، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.

امام باقر (علیه‌السلام) نیز در این مورد می‌فرماید: یاران مهدی با طی‌الارض به سوی او می‌شتابند و در مکه با او بیعت می‌کنند.
[۴] الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۶۳، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.    
[۵] عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۶۵، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
[۶] البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، متقی هندی، ج۱، ص۱۴۵، علاء الدین علی بن حسام الدین، چاپخانه خیام، قم.


۲.۲ - پیمان‌نامه حضرت با اصحاب


امام (علیه‌السلام) در این بیعت از آنان تعهد می‌گیرد که با حضرت بر سر شرایطی که اعلام می‌کند، پیمان وفاداری ببندند.
از جمله شرایطی که برای بیعت امام (علیه‌السلام) با یارانش نقل شده است، پای‌مردی در میدان رزم ، دوری از حرام و کارهای منکر نظیر: دزدی ، زراندوزی ، احتکار ، رباخواری ، تخریب مساجد ، شهادت ناحق ، نوشیدن شراب ، تجمل‌گرایی ، تحقیر مؤمنان ، تعقیب افراد فراری ، خون‌ریزی ناحق ، انفاق به منافقان و کافران و انجام عمل نامشروع ، و همچنین تحمل سختی‌ها و مشکلات و امر به معروف و نهی از منکر ، می‌باشد.
اصحاب نیز این پیمان را می‌پذیرند و تک تک با امام (علیه‌السلام) مصافحه می‌کنند.
[۷] عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۹۶، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
[۸] الشیعة والرجعه، طبسی، ج۱، ص۱۵۷، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.


۲.۳ - ملیت و موطن اصحاب


در برخی روایات نام ، ملیت و موطن آنان نیز ذکر شده است و از شهرهایی چون: کوفه ، بصره ، مدائن ، هرات ، حران ، قلزوم ، خیبر ، طرابلس ، بیروت و بسیاری از شهرهای ایران ، مثل: اهواز ، همدان ، ری ، طالقان ، قم ، نیشابور ، کرمان ، قزوین ، مرو ، طوس و... نام برده شده است.
[۹] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۱۶، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۱۰] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۶، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.


۲.۴ - تعداد اصحاب


در مورد تعداد اصحاب امام مهدی (علیه‌السلام)، در روایات آمار مختلفی ذکر شده است.

۲.۴.۱ - سیصد و سیزده


بیشتر روایات تعداد اصحاب و یاران امام مهدی (علیه‌السلام) را سیصد و سیزده نفر به اندازه اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در جنگ بدر ذکر نموده است. 
[۱۱] کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ص۶۵۴، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.     
[۱۲] الخصال، صدوق، ج۱، ص۶۴۹، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.     
[۱۳] بصائر الدرجات، صفار قمی، ج۱، ص۳۱۱، محمد بن الحسن بن فروخ، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم. 
[۱۴] عیون اخبار الرضا، صدوق، ج۱، ص۵۹، محمد بن علی بن الحسین بن بن بابویه قمی، نشر توس، قم. 
[۱۵] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۶۴، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت. 
[۱۶] تفسیر عیاشی، عیاشی، ج۲، ص۵۷، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.     
[۱۷] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۱۹، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم. 
[۱۸] المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۴۶، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت. 


۲.۴.۲ - ده هزار


برخی روایات، تعداد اصحاب و یاوران مهدی (علیه‌السلام) را بیش از ۳۱۳ نفر ذکر کرده است.
این دسته روایات بعضاً عدد ده هزار را ذکر نموده است؛ از جمله در روایتی امام صادق (علیه‌السلام می‌فرماید: مهدی ظهور نمی‌کند مگر این‌که حلقه کامل گردد، در پاسخ به این سؤال که آنان چند نفراند می‌فرماید: ده هزار نفر.
[۱۹] الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۰۷، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
[۲۰] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۴۵، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.

همچنین ابوبصیر نقل می‌کند: مردی از اهالی کوفه از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید که آنان چند نفرند، مردم می‌گویند: همراهان مهدی به تعداد اصحاب بدر سیصد و سیزده نفرند؟ امام (علیه‌السلام) در پاسخ فرمود:مهدی ظهور نمی‌کند مگر با نیروی قدرتمندی که تعداد آنان کمتر از ده هزار رزمنده نخواهند بود
[۲۱] کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۵۴، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
[۲۲] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۴۸، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
[۲۳] نور الثقلین، ج۴، ص ۹۸.
[۲۴] العدد القویة لدفع المخالف الیومیة، حلی، ج۱، ص۶۵، رضی الدین علی بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.    


۲.۴.۳ - اعداد دیگر


برخی دیگر از روایات، تعداد اصحاب مهدی (علیه‌السلام) در هنگام ظهور را حداقل دوازده هزار و حداکثر پانزده هزار نفر ذکر کرده است.
[۲۵] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۶۵، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
و حتی در بعضی روایات عدد یک‌صد هزار نفر نیز نقل شده است.
[۲۶] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۷۸، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
[۲۷] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۰۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
[۲۸] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۶۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
[۲۹] بشارة الإسلام، کاظمی، ج۱، ص۱۹۰، السید مصطفی آل السید حیدر، کتابخانه نینوا الحدیثة، تهران.


۲.۴.۴ - وجه جمع بین روایات


جمع میان این دسته از روایات با روایات دسته نخست با توجه به قراین موجود به آن است که روایات عدد ۳۱۳، ناظر به اصحاب و یاران ویژه حضرت در مرحله آغازین قیام است، آنانی که هسته اصلی قیام را تشکیل می‌دهند و در روایات از آنان به عنوان پرچم‌داران و فرماندهان لشکر مهدی (علیه‌السلام)
[۳۰] کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۷۲، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
[۳۱] الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۱۵، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
[۳۲] الکافی، کلینی، ج۸، ص۳۱۳، محمد بن یعقوب رازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران.    
[۳۳] المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۱۹، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
و نیز فرمان‌روایان و حکام روی زمین ، یاد شده است که حضرت به وسیله آنان شرق و غرب جهان را فتح می‌کند: «انّهم حکّام الأرض وعماله علیها وبهم یفتح شرق الأرض وغربها».
[۳۴] الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۲۵۲، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
[۳۵] اعیان الشیعه، امین العاملی، ج۲، ص۸۴، السید محسن، دار التعارف، لبنان، بیروت.

این سیصد و سیزده نفر، هم کادر اولیه قیام‌اند و هم کارگزاران اصلی حکومت جهانی حضرت و زمام‌داران زمین.
اما روایات دسته دوم که عدد بیش‌تر از سیصد و سیزده نفر را ذکر نموده اند، ناظر به مجموع نیروها و یاورانی است که به این جمع می‌پیوندند تحت فرماندهی آنان قرار دارند.

۲.۴.۵ - شواهد برای وجه جمع


شاهد این مطلب دو روایتی است که از امام صادق (علیه‌السلام) رسیده است.
در روایت نخست حضرت می‌فرماید: آنان (اصحاب مهدی) سیصد و سیزده نفرند و هر یک خود را در میان سیصد نفر می‌بینند.
[۳۶] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۲۰، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۳۷] المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۴۶، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.

ظاهر روایت این است که هر کدام از این سیصد و سیزده تن، فرماندهی جمعی را به عهده می‌گیرند.
در جای دیگر می‌فرماید: هنگامی که خداوند به حضرت قائم اجازه قیام دهد، سیصد و سیزده تن با او بیعت می‌کنند و حضرت در مکه توقف می‌کند تا تعداد یارانش به ده هزار نفر برسند، آنگاه به سوی مدینه حرکت می‌کنند.
[۳۸] المستجاد من کتاب الارشاد، حلی، ج۱، ص۲۶۷، حسن بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.    

این دو روایت، قرینه است بر این‌که قیام حضرت مهدی (علیه‌السلام) با سیصد و سیزده نفر از اصحاب ویژه و اخذ بیعت از آنان، آغاز می‌گردد و سایر یاوران حضرت به سرعت به آنان ملحق می‌شوند.
از این رو، روایاتی که عدد بالاتر از ۳۱۳ را ذکر نموده است ناظر به مجموع نیروهایی است که تحت فرماندهی یاران ویژه حضرت، لشکریان قیام مهدی را در هنگام ظهور تشکیل می‌دهند.
از این رو، با توجه به اختلاف روایات در مورد تعداد آنان، می‌توان گفت ارقام یاد شده مقصود نبوده است، بلکه مقصود بیان فزونی پیروان و یاوران امام مهدی (علیه‌السلام بوده است.

۲.۵ - اوصاف اصحاب



۲.۵.۱ - جوان بودن


از نظر ویژگی‌ها و اوصاف ، اصحاب مهدی (علیه‌السلام) همگی جوانند ، مگر تعداد اندکی مانند سرمه در چشم و یا نمک در غذا .
[۳۹] الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۱۶، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
[۴۰] الغیبة، طوسی، ج۱، ص۴۷۶، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتابفروشی صدوق، تهران، بی تا.    
[۴۱] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۵، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
[۴۲] کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال، متقی هندی، ج۱۴، ص۵۹۲، علاء الدین علی بن حسام الدین، مؤسسة الرسالة، بیروت.
[۴۳] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۳۴، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    


۲.۵.۲ - ایمان استوار


آنان به شیران روز و نیایش‌گران شب زنده‌دار ، که دل‌های‌شان مانند پاره‌های آهن محکم و استواراند ، توصیف شده‌اند.
[۴۴] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۸۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    


۲.۵.۳ - آرزومند شهادت


مردانی که جز شهادت ، آرزوی دیگر ندارند و در برابر رهبر و مولای خویش سخت مطیع و فرمان‌بردارند .

۲.۵.۴ - دارای ابهت


ابهت و رعب این جنگ‌جویان مصمم و فولادین ، دشمنان را زمین‌گیر می‌کند.
[۴۵] مستدرک الوسائل، نوری، ج۱۱، ص۱۱۴، میرزا حسین، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، قم.    


۲.۵.۵ - قاطع و نترس


آنان در راه انجام مأموریت ، بسیار قاطع و نترس‌اند و از هیچ خطری هراس به دل راه نمی‌دهند.
[۴۶] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۰۸، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    


۲.۶ - اصحاب زن


در میان اصحاب مهدی (علیه‌السلام) زنان نیز حضور دارند و در بخش‌های بهداشت و درمان ، انجام وظیفه می‌کنند.
تعداد آنان در روایات، متفاوت ذکر شده است.
طبق روایت مفضل بن عمر از امام صادق ، همراه قائم (علیه‌السلام) سیزده نفر زن حضور دارند که زخمی‌ها را مداوا و بیماران را پرستاری می‌کنند.
[۴۷] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۵۹، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۴۸] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۷۵، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.

اسامی نه نفر و در برخی روایات پنجاه نفر ذکر شده است
[۴۹] تفسیر عیاشی، عیاشی، ج۱، ص۶۵، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.    
[۵۰] الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۲۷۹، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
و در برخی دیگر عدد بیشتری عنوان شده است.
[۵۱] الفتن، ابن حماد، ج۱، ص۱۵۱، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).

این روایات ظاهراً ناظر به زنانی است که پس از قیام ، حضرت را همراهی و در کارها و اردوی حضرت مشارکت می‌نمایند.

۲.۷ - رجعت مؤمنان درگذشته


از جمله کسانی که در زمان ظهور در جمع اصحاب و لشکریان امام مهدی (علیه‌السلام) قرار می‌گیرند، عده‌ای از مؤمنان شایسته و برجسته‌ای‌اند که پیش‌تر از دنیا رفته‌اند.
خداوند آنان را دوباره زنده می‌کند و به سپاه مهدی (علیه‌السلام) ملحق می‌شوند.

۲.۷.۱ - از امت‌های پیشین


این اشخاص که در روایات بعضاً نام برده‌اند، برخی جزء امت‌های پیشین‌اند مانند: یوشع وصی موسی (علیه‌السلام)، مؤمن آل‌فرعون و اصحاب کهف .
[۵۲] ارشاد القلوب، الدیلمی، ج۱، ص۳۶۵، ابومحمد الحسن، مؤسسة الأعلمی، لبنان، بیروت.
[۵۳] حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، ج۲، ص۶۰۱، السید هاشم بن سلیمان، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.
[۵۴] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۷۴، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۵۵] کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلی، ج۳، ص۲۵۶، ابوالحسن علی بن عیسی بن ابوالفتح، دار الکتاب الإسلامیة، بیروت.
[۵۶] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۴۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    


۲.۷.۲ - برجستگان صدر اسلام


برخی دیگر جزء پیشگامان و برجستگان صدر اسلام در عصر پیامبر اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و امامان معصوم‌اند، نظیر: سلمان فارسی ، ابا دجانه انصاری ، مالک اشتر نخعی ،
[۵۷] روضة الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.    
[۵۸] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۷۴، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۵۹] مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۲، ص۴۸۹، فضل بن الحسن، دار الکتب الإسلامیة، قم.
[۶۰] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۷۳، ص۵۵۰، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
جبیر بن خاربون ،
[۶۱] الخرائج والجرائح، الراوندی، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین)، ج۷۱، ص۱۸۵، مؤسسة الإمام المهدی (علیه‌السلام)، قم.
[۶۲] بحارالانوار، مجلسی، ج۴۱، ص۲۹۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
اسماعیل فرزند امام صادق (علیه‌السلام)،
[۶۳] الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
عبداللّه بن شریک عامری،
[۶۴] الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
[۶۵] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۳، ص۶۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
[۶۶] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۶۱، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
مفضل بن عمر
[۶۷] دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۴۸، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
[۶۸] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۷۳، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
و...

۲.۸ - نزول حضرت عیسی


با ظهور امام مهدی (علیه‌السلام) حضرت مسیح (علیه‌السلام) نیز از آسمان فرود می‌آید و به امام عرض می‌کند: من به عنوان وزیر فرستاده شده‌ام، نه امیر و فرمان‌روا .
[۶۹] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۸۳، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
[۷۰] الفتن، ابن حماد، ج۱، ص۱۶۰، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).

وی از سوی حضرت، فرماندهی عملیات تهاجمی علیه لشکریان دجال را به عهده می‌گیرد.
[۷۱] الشیعة والرجعه، طبسی، شیخ محمدرضا، ج۷۱، ص۱۶۷، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.

در روایات، از حضرت عیسی (علیه‌السلام) به دلیل نقش کلیدی ایشان در میان اصحاب و کارگزاران امام مهدی (علیه‌السلام)، با عناوین «وزیر»، « پرده‌دار » و « جانشین » یاد شده است.
[۷۲] غایة المرام فی حجة الخصام عن طریق الخاص و العام، بحرانی، ج۱، ص۶۹۷، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الاعلمی، بیروت.
[۷۳] حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، ج۷۲، ص۶۲۰، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.


۲.۹ - شعیب بن صالح


همچنین از برخی دیگر از چهره‌های شاخص یاران امام مهدی (علیه‌السلام) نظیر: شعیب بن صالح ، در روایات به عنوان «پرچم‌دار سپاه مهدی (علیه‌السلام)» یاد شده است.
[۷۴] الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۵۳، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
[۷۵] نورالابصار فی مناقب آل النبی المختار، شبلنجی، ج۱، ص۱۳۸، حسن بن مؤمن، دار الفکر، بیروت.
[۷۶] عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۱۳۰، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
[۷۷] الشیعة والرجعه، طبسی، ج۷۱، ص۲۱۱، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.



حضرت مهدی (علیه‌السلام) با چنین اصحاب و یارانی، جهان را فتح و اسلام را در سراسر زمین حکم‌فرما می‌سازد.
امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: گویا یاران مهدی را می‌بینم که سراسر زمین و آسمان را احاطه کرده و هیچ چیزی در جهان نیست که فرمان‌بردار و تسلیم محض آنان نباشد.
آنان به قدری محبوبیت دارند که حتی درندگان و پرندگان نیز در پی جلب خشنودی آنان هستند، قطعه‌ای از زمین، از این‌که یکی از یاران مهدی (علیه‌السلام) بر آن گام نهاده است بر قطعه دیگر فخر و مباهات می‌کند.
[۷۸] کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۷۳، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
[۷۹] اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۴۹۳، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
[۸۰] بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۲۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    



• اثبات الهداة، حر عاملی، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
• ارشاد القلوب، الدیلمی، ابومحمد الحسن، مؤسسة الأعلمی، لبنان، بیروت.
• اعیان الشیعه، امین العاملی، السید محسن، دار التعارف، لبنان، بیروت.
• الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
• بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.
• البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، چاپخانه خیام، قم.
• بشارة الإسلام، کاظمی، السید مصطفی آل السید حیدر، کتابخانه نینوا الحدیثة، تهران.
• بصائر الدرجات، صفار قمی، محمد بن الحسن بن فروخ، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• تاج العروس، الزبیدی، السید محمد مرتضی الحسینی الواسطی، دار الهدایة، کویت، ۱۳۸۵هـق.
• تفسیر عیاشی، عیاشی، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
• حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.
• الخرائج والجرائح، الراوندی، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین)، مؤسسة الإمام المهدی (علیه‌السلام)، قم.
• الخصال، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
• دلائل الامامه، طبری، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
• روضة الواعظین، نیشابوری، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.
• عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
• الشیعة والرجعه، طبسی، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.
• العدد القویة لدفع المخالف الیومیة، حلی، رضی الدین علی بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• عیون اخبار الرضا، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بن بابویه قمی، نشر توس، قم.
• غایة المرام فی حجة الخصام عن طریق الخاص و العام، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الاعلمی، بیروت.
• الغیبة، طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتابفروشی صدوق، تهران، بی تا.
• الغیبة، نعمانی، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
• الفتن، ابن حماد، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).
• الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب رازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
• کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلی، ابوالحسن علی بن عیسی بن ابوالفتح، دار الکتاب الإسلامیة، بیروت.
• کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
• کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال، متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، مؤسسة الرسالة، بیروت.
• لسان العرب، ابن منظور، نشر ادب الحوزه، قم.
• مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، فضل بن الحسن، دار الکتب الإسلامیة، قم.
• المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
• المستجاد من کتاب الارشاد، حلی، حسن بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• مستدرک الوسائل، نوری، میرزا حسین، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، قم.
• الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
• نورالابصار فی مناقب آل النبی المختار، شبلنجی، حسن بن مؤمن، دار الفکر، بیروت؛

 
۱. ↑ لسان العرب، ابن منظور، ج۱، ص۵۱۹، نشر ادب الحوزه، قم.    
۲. ↑ تاج العروس، الزبیدی، ج۳، ص۱۸۶، السید محمد مرتضی الحسینی الواسطی، دار الهدایة، کویت، ۱۳۸۵هـق.
۳. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۶، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۴. ↑ الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۶۳، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.    
۵. ↑ عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۶۵، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
۶. ↑ البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، متقی هندی، ج۱، ص۱۴۵، علاء الدین علی بن حسام الدین، چاپخانه خیام، قم.
۷. ↑ عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۹۶، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
۸. ↑ الشیعة والرجعه، طبسی، ج۱، ص۱۵۷، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.
۹. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۱۶، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۱۰. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۶، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۱۱. ↑ کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ص۶۵۴، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.     
۱۲. ↑ الخصال، صدوق، ج۱، ص۶۴۹، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.     
۱۳. ↑ بصائر الدرجات، صفار قمی، ج۱، ص۳۱۱، محمد بن الحسن بن فروخ، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم. 
۱۴. ↑ عیون اخبار الرضا، صدوق، ج۱، ص۵۹، محمد بن علی بن الحسین بن بن بابویه قمی، نشر توس، قم. 
۱۵. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۶۴، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت. 
۱۶. ↑ تفسیر عیاشی، عیاشی، ج۲، ص۵۷، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.     
۱۷. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۱۹، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم. 
۱۸. ↑ المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۴۶، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت. 
۱۹. ↑ الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۰۷، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
۲۰. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۴۵، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۲۱. ↑ کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۵۴، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
۲۲. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۴۸، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۲۳. ↑ نور الثقلین، ج۴، ص ۹۸.
۲۴. ↑ العدد القویة لدفع المخالف الیومیة، حلی، ج۱، ص۶۵، رضی الدین علی بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.    
۲۵. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۶۵، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۲۶. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۷۸، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۲۷. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۰۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۲۸. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۶۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۲۹. ↑ بشارة الإسلام، کاظمی، ج۱، ص۱۹۰، السید مصطفی آل السید حیدر، کتابخانه نینوا الحدیثة، تهران.
۳۰. ↑ کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۷۲، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
۳۱. ↑ الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۱۵، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
۳۲. ↑ الکافی، کلینی، ج۸، ص۳۱۳، محمد بن یعقوب رازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران.    
۳۳. ↑ المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۱۹، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۳۴. ↑ الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۲۵۲، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
۳۵. ↑ اعیان الشیعه، امین العاملی، ج۲، ص۸۴، السید محسن، دار التعارف، لبنان، بیروت.
۳۶. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۳۲۰، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۳۷. ↑ المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، ج۱، ص۴۶، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۳۸. ↑ المستجاد من کتاب الارشاد، حلی، ج۱، ص۲۶۷، حسن بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.    
۳۹. ↑ الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۳۱۶، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.    
۴۰. ↑ الغیبة، طوسی، ج۱، ص۴۷۶، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتابفروشی صدوق، تهران، بی تا.    
۴۱. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۱۴۵، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۴۲. ↑ کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال، متقی هندی، ج۱۴، ص۵۹۲، علاء الدین علی بن حسام الدین، مؤسسة الرسالة، بیروت.
۴۳. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۳۴، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۴۴. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۸۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۴۵. ↑ مستدرک الوسائل، نوری، ج۱۱، ص۱۱۴، میرزا حسین، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، قم.    
۴۶. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۰۸، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۴۷. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۵۹، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۴۸. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۷۵، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۴۹. ↑ تفسیر عیاشی، عیاشی، ج۱، ص۶۵، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.    
۵۰. ↑ الغیبة، نعمانی، ج۱، ص۲۷۹، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
۵۱. ↑ الفتن، ابن حماد، ج۱، ص۱۵۱، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).
۵۲. ↑ ارشاد القلوب، الدیلمی، ج۱، ص۳۶۵، ابومحمد الحسن، مؤسسة الأعلمی، لبنان، بیروت.
۵۳. ↑ حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، ج۲، ص۶۰۱، السید هاشم بن سلیمان، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.
۵۴. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۷۴، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۵۵. ↑ کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلی، ج۳، ص۲۵۶، ابوالحسن علی بن عیسی بن ابوالفتح، دار الکتاب الإسلامیة، بیروت.
۵۶. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۴۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۵۷. ↑ روضة الواعظین، نیشابوری، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.    
۵۸. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۷۴، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۵۹. ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، ج۲، ص۴۸۹، فضل بن الحسن، دار الکتب الإسلامیة، قم.
۶۰. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۷۳، ص۵۵۰، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۶۱. ↑ الخرائج والجرائح، الراوندی، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین)، ج۷۱، ص۱۸۵، مؤسسة الإمام المهدی (علیه‌السلام)، قم.
۶۲. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۴۱، ص۲۹۶، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۶۳. ↑ الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
۶۴. ↑ الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، ج۱، ص۲۶۶، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
۶۵. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۳، ص۶۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    
۶۶. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۶۱، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۶۷. ↑ دلائل الامامه، طبری، ج۱، ص۲۴۸، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
۶۸. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۵۷۳، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۶۹. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۸۳، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۷۰. ↑ الفتن، ابن حماد، ج۱، ص۱۶۰، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).
۷۱. ↑ الشیعة والرجعه، طبسی، شیخ محمدرضا، ج۷۱، ص۱۶۷، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.
۷۲. ↑ غایة المرام فی حجة الخصام عن طریق الخاص و العام، بحرانی، ج۱، ص۶۹۷، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الاعلمی، بیروت.
۷۳. ↑ حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، ج۷۲، ص۶۲۰، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.
۷۴. ↑ الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، ج۱، ص۵۳، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
۷۵. ↑ نورالابصار فی مناقب آل النبی المختار، شبلنجی، ج۱، ص۱۳۸، حسن بن مؤمن، دار الفکر، بیروت.
۷۶. ↑ عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، ج۱، ص۱۳۰، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
۷۷. ↑ الشیعة والرجعه، طبسی، ج۷۱، ص۲۱۱، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.
۷۸. ↑ کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، ج۱، ص۶۷۳، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.    
۷۹. ↑ اثبات الهداة، حر عاملی، ج۳، ص۴۹۳، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
۸۰. ↑ بحارالانوار، مجلسی، ج۵۲، ص۳۲۷، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.    



دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، برگرفته از مقاله «اصحاب امام مهدی»، شماره ۴۹    



جعبه ابزار