اصحاب امام مهدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
همراهان و
یاران امام مهدی (عج) در زمان
ظهور را اصحاب امام مهدی گویند.
کلمه
اصحاب و
صحابه ، جمع
صاحب از ماده «صحب»، در
لغت به معنای
معاشر و
همراه است.
در
قرآن نیز کلمه «اصحاب» به معنای همراه،
اهل ، دسته و
گروه به کار رفته و ۷۸ بار در
آیات مختلف ذکر شده است.
تعداد اصحاب امام مهدی (علیه‌السلام)، چگونگی پیوستن آنان به حضرت،
بیعت آنان با
امام (علیه‌السلام)، مشخصات فردی و منطقه، ویژگی‌ها و
اوصاف یاران مهدی (عج) و...
از جمله موضوعاتی است که در
مجامع روایی شیعی و برخی
منابع حدیثی اهل‌سنت ، منعکس شده است.
بر اساس این
روایات ، آنان به‌طور ناگهانی و
معجزه‌آسا از مسافت‌های
دور و
نزدیک در یک
شب و یا
صبح‌گاه در
مکه معظمه گرد می‌آیند و به حضرت می‌پیوندند.
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در مورد نحوه فراخوانی و پیوستن یاران مهدی (علیه‌السلام) از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) نقل می‌کند که:
خداوند یاوران مهدی را در کمتر از چشم به هم زدن از
مشرق و
مغرب زمین در کنار
کعبه گرد می‌آورد.
امام باقر (علیه‌السلام) نیز در این مورد می‌فرماید: یاران مهدی با
طی‌الارض به سوی او می‌شتابند و در
مکه با او بیعت می‌کنند.
امام (علیه‌السلام) در این بیعت از آنان
تعهد می‌گیرد که با حضرت بر سر شرایطی که اعلام می‌کند،
پیمان وفاداری ببندند.
از جمله شرایطی که برای بیعت امام (علیه‌السلام) با یارانش نقل شده است،
پای‌مردی در
میدان رزم ، دوری از
حرام و کارهای
منکر نظیر:
دزدی ،
زراندوزی ،
احتکار ،
رباخواری ،
تخریب مساجد ،
شهادت ناحق ، نوشیدن
شراب ،
تجمل‌گرایی ،
تحقیر مؤمنان ،
تعقیب افراد
فراری ،
خون‌ریزی ناحق ،
انفاق به
منافقان و
کافران و انجام
عمل نامشروع ، و همچنین
تحمل سختی‌ها و مشکلات و
امر به معروف و
نهی از منکر ، می‌باشد.
اصحاب نیز این
پیمان را می‌پذیرند و تک تک با
امام (علیه‌السلام)
مصافحه می‌کنند.
در برخی
روایات نام ،
ملیت و
موطن آنان نیز ذکر شده است و از شهرهایی چون:
کوفه ،
بصره ،
مدائن ،
هرات ،
حران ،
قلزوم ،
خیبر ،
طرابلس ،
بیروت و بسیاری از شهرهای
ایران ، مثل:
اهواز ،
همدان ،
ری ،
طالقان ،
قم ،
نیشابور ،
کرمان ،
قزوین ،
مرو ،
طوس و... نام برده شده است.
در مورد تعداد اصحاب امام مهدی (علیه‌السلام)، در روایات
آمار مختلفی ذکر شده است.
بیشتر روایات
تعداد اصحاب و
یاران امام مهدی (علیه‌السلام) را سیصد و سیزده نفر به اندازه
اصحاب پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) در
جنگ بدر ذکر نموده است.
برخی روایات، تعداد اصحاب و یاوران مهدی (علیه‌السلام) را بیش از ۳۱۳ نفر ذکر کرده است.
این دسته روایات بعضاً عدد ده هزار را ذکر نموده است؛ از جمله در روایتی
امام صادق (علیه‌السلام می‌فرماید: مهدی
ظهور نمی‌کند مگر این‌که حلقه کامل گردد، در پاسخ به این سؤال که آنان چند نفراند می‌فرماید: ده هزار نفر.
همچنین
ابوبصیر نقل می‌کند: مردی از اهالی کوفه از امام صادق (علیه‌السلام) پرسید که آنان چند نفرند، مردم می‌گویند: همراهان مهدی به تعداد اصحاب
بدر سیصد و سیزده نفرند؟
امام (علیه‌السلام) در پاسخ فرمود:مهدی ظهور نمی‌کند مگر با نیروی قدرتمندی که تعداد آنان کمتر از ده هزار
رزمنده نخواهند بود
برخی دیگر از روایات، تعداد اصحاب مهدی (علیه‌السلام) در هنگام ظهور را حداقل دوازده هزار و حداکثر پانزده هزار
نفر ذکر کرده است.
و حتی در بعضی روایات عدد یک‌صد هزار نفر نیز
نقل شده است.
جمع میان این دسته از روایات با روایات دسته نخست با توجه به قراین موجود به آن است که روایات عدد ۳۱۳، ناظر به اصحاب و یاران ویژه حضرت در مرحله آغازین
قیام است، آنانی که
هسته اصلی قیام را تشکیل می‌دهند و در روایات از آنان به عنوان
پرچم‌داران و
فرماندهان لشکر مهدی (علیه‌السلام)
و نیز
فرمان‌روایان و
حکام روی
زمین ، یاد شده است که حضرت به وسیله آنان
شرق و
غرب جهان را
فتح می‌کند: «انّهم حکّام الأرض وعماله علیها وبهم یفتح شرق الأرض وغربها».
این سیصد و سیزده نفر، هم کادر اولیه قیام‌اند و هم
کارگزاران اصلی
حکومت جهانی حضرت و
زمام‌داران زمین.
اما روایات دسته دوم که عدد بیشتر از سیصد و سیزده نفر را ذکر نموده اند، ناظر به مجموع نیروها و یاورانی است که به این جمع می‌پیوندند تحت فرماندهی آنان قرار دارند.
شاهد این مطلب دو روایتی است که از امام صادق (علیه‌السلام) رسیده است.
در
روایت نخست حضرت می‌فرماید: آنان (اصحاب مهدی) سیصد و سیزده نفرند و هر یک خود را در میان سیصد نفر می‌بینند.
ظاهر روایت این است که هر کدام از این سیصد و سیزده تن، فرماندهی جمعی را به عهده می‌گیرند.
در جای دیگر می‌فرماید: هنگامی که
خداوند به
حضرت قائم اجازه قیام دهد، سیصد و سیزده تن با او
بیعت می‌کنند و حضرت در
مکه توقف می‌کند تا تعداد یارانش به ده هزار نفر برسند، آنگاه به سوی
مدینه حرکت می‌کنند.
این دو روایت،
قرینه است بر این‌که
قیام حضرت مهدی (علیه‌السلام) با سیصد و سیزده نفر از
اصحاب ویژه و اخذ بیعت از آنان، آغاز می‌گردد و سایر یاوران حضرت به سرعت به آنان ملحق می‌شوند.
از این رو، روایاتی که عدد بالاتر از ۳۱۳ را ذکر نموده است ناظر به مجموع نیروهایی است که تحت فرماندهی یاران ویژه حضرت، لشکریان
قیام مهدی را در هنگام
ظهور تشکیل می‌دهند.
از این رو، با توجه به اختلاف روایات در مورد تعداد آنان، می‌توان گفت ارقام یاد شده مقصود نبوده است، بلکه مقصود بیان فزونی
پیروان و
یاوران امام مهدی (علیه‌السلام بوده است.
از نظر
ویژگی‌ها و
اوصاف ، اصحاب مهدی (علیه‌السلام) همگی
جوانند ، مگر تعداد اندکی مانند
سرمه در
چشم و یا
نمک در
غذا .
آنان به
شیران روز و
نیایش‌گران شب زنده‌دار ، که دل‌های‌شان مانند پاره‌های
آهن محکم و
استواراند ،
توصیف شده‌اند.
مردانی که جز
شهادت ، آرزوی دیگر ندارند و در برابر
رهبر و
مولای خویش سخت
مطیع و
فرمان‌بردارند .
ابهت و
رعب این جنگ‌جویان
مصمم و
فولادین ،
دشمنان را زمین‌گیر می‌کند.
آنان در راه انجام
مأموریت ، بسیار
قاطع و نترس‌اند و از هیچ خطری
هراس به
دل راه نمی‌دهند.
در میان اصحاب مهدی (علیه‌السلام)
زنان نیز حضور دارند و در بخش‌های
بهداشت و
درمان ،
انجام وظیفه می‌کنند.
تعداد آنان در روایات، متفاوت ذکر شده است.
طبق روایت
مفضل بن عمر از
امام صادق ، همراه
قائم (علیه‌السلام) سیزده
نفر زن حضور دارند که
زخمی‌ها را مداوا و
بیماران را
پرستاری می‌کنند.
اسامی نه نفر و در برخی روایات پنجاه نفر ذکر شده است
و در برخی دیگر عدد بیشتری عنوان شده است.
این روایات ظاهراً ناظر به زنانی است که پس از
قیام ، حضرت را همراهی و در کارها و
اردوی حضرت
مشارکت می‌نمایند.
از جمله کسانی که در زمان ظهور در جمع
اصحاب و لشکریان امام مهدی (علیه‌السلام) قرار می‌گیرند، عده‌ای از
مؤمنان شایسته و برجسته‌ای‌اند که پیش‌تر از
دنیا رفته‌اند.
خداوند آنان را دوباره
زنده می‌کند و به
سپاه مهدی (علیه‌السلام) ملحق می‌شوند.
این اشخاص که در روایات بعضاً نام برده‌اند، برخی جزء امت‌های پیشین‌اند مانند:
یوشع وصی موسی (علیه‌السلام)،
مؤمن آل‌فرعون و
اصحاب کهف .
برخی دیگر جزء پیشگامان و برجستگان
صدر اسلام در
عصر پیامبر اکرم (صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و
امامان معصوم‌اند، نظیر:
سلمان فارسی ،
ابا دجانه انصاری ،
مالک اشتر نخعی ،
جبیر بن خاربون ،
اسماعیل فرزند امام صادق (علیه‌السلام)،
عبداللّه بن شریک عامری،
مفضل بن عمر و...
با
ظهور امام مهدی (علیه‌السلام)
حضرت مسیح (علیه‌السلام) نیز از
آسمان فرود می‌آید و به
امام عرض می‌کند: من به عنوان
وزیر فرستاده شده‌ام، نه
امیر و
فرمان‌روا .
وی از سوی حضرت،
فرماندهی عملیات تهاجمی علیه لشکریان
دجال را به عهده می‌گیرد.
در روایات، از حضرت عیسی (علیه‌السلام) به دلیل نقش کلیدی ایشان در میان
اصحاب و کارگزاران امام مهدی (علیه‌السلام)، با عناوین «وزیر»، «
پرده‌دار » و «
جانشین » یاد شده است.
همچنین از برخی دیگر از چهره‌های شاخص یاران امام مهدی (علیه‌السلام) نظیر:
شعیب بن صالح ، در روایات به عنوان «پرچم‌دار
سپاه مهدی (علیه‌السلام)» یاد شده است.
حضرت مهدی (علیه‌السلام) با چنین اصحاب و یارانی،
جهان را
فتح و
اسلام را در سراسر زمین حکم‌فرما می‌سازد.
امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: گویا یاران مهدی را می‌بینم که سراسر
زمین و آسمان را احاطه کرده و هیچ چیزی در جهان نیست که فرمان‌بردار و
تسلیم محض آنان نباشد.
آنان به قدری
محبوبیت دارند که حتی
درندگان و
پرندگان نیز در پی
جلب خشنودی آنان هستند، قطعه‌ای از زمین، از این‌که یکی از یاران مهدی (علیه‌السلام) بر آن گام نهاده است بر قطعه دیگر
فخر و
مباهات می‌کند.
• اثبات الهداة، حر عاملی، چاپخانه علمیه، قم، بی تا.
• ارشاد القلوب، الدیلمی، ابومحمد الحسن، مؤسسة الأعلمی، لبنان، بیروت.
• اعیان الشیعه، امین العاملی، السید محسن، دار التعارف، لبنان، بیروت.
• الایقاظ من الهجعه، حر عاملی، محمد بن الحسن، دار الکتب العلمیه، قم.
• بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر، مؤسسة الوفاء، بیروت.
• البرهان فی علامات مهدی آخرالزمان، متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، چاپخانه خیام، قم.
• بشارة الإسلام، کاظمی، السید مصطفی آل السید حیدر، کتابخانه نینوا الحدیثة، تهران.
• بصائر الدرجات، صفار قمی، محمد بن الحسن بن فروخ، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• تاج العروس، الزبیدی، السید محمد مرتضی الحسینی الواسطی، دار الهدایة، کویت، ۱۳۸۵هـق.
• تفسیر عیاشی، عیاشی، محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی، کتابفروشی اسلامیه، تهران.
• حلیة الابرار فی فضائل محمد وآله الأطهار، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، دارالکتب العلمیه، قم، بی تا.
• الخرائج والجرائح، الراوندی، ابوالحسین سعید بن هبة اللّه (قطب الدین)، مؤسسة الإمام المهدی (علیه‌السلام)، قم.
• الخصال، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه القمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
• دلائل الامامه، طبری، ابوجعفر محمد بن جریر بن رستم (شیعی) کتابفروشی رضی، قم.
• روضة الواعظین، نیشابوری، محمد بن فتال، انتشارات الرضی، قم، بی تا.
• عقد الدرر فی اخبار المنتظر، سلّمی شافعی، یوسف بن یحیی، عالم الفکر، قاهره، بی تا.
• الشیعة والرجعه، طبسی، شیخ محمدرضا، چاپخانه الآداب، نجف الاشرف، ۱۳۸۵هـق.
• العدد القویة لدفع المخالف الیومیة، حلی، رضی الدین علی بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• عیون اخبار الرضا، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بن بابویه قمی، نشر توس، قم.
• غایة المرام فی حجة الخصام عن طریق الخاص و العام، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الاعلمی، بیروت.
• الغیبة، طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، کتابفروشی صدوق، تهران، بی تا.
• الغیبة، نعمانی، محمد بن ابراهیم المعروف به ابوزینب، کتابفروشی صدوق، تهران.
• الفتن، ابن حماد، نعیم بن حماد المروزی، کتابخانه المتحف (خطی انگلستان).
• الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب رازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران.
• کشف الغمة فی معرفة الأئمة، اربلی، ابوالحسن علی بن عیسی بن ابوالفتح، دار الکتاب الإسلامیة، بیروت.
• کمال الدین و تمام النعمة، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
• کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال، متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، مؤسسة الرسالة، بیروت.
• لسان العرب، ابن منظور، نشر ادب الحوزه، قم.
• مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسی، فضل بن الحسن، دار الکتب الإسلامیة، قم.
• المحجة فیما نزل فی الحجة، بحرانی، السید هاشم بن سلیمان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
•
المستجاد من کتاب الارشاد، حلی، حسن بن مطهر، کتابخانه آیة اللّه مرعشی نجفی، قم.
• مستدرک الوسائل، نوری، میرزا حسین، مؤسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، قم.
• الملاحم والفتن فی ظهور الغائب المنتظر، ابن طاووس، علی بن موسی، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۳هـق، بیروت.
• نورالابصار فی مناقب آل النبی المختار، شبلنجی، حسن بن مؤمن، دار الفکر، بیروت؛
دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، برگرفته از مقاله «اصحاب امام مهدی»، شماره ۴۹
